Η κρίση «βγάζει» τα βιολογικά προϊόντα από τα ράφια

Σοβαρό πλήγμα εξακολουθεί να δέχεται η αγορά βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με τον περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος λόγω της ύφεσης σε συνδυασμό με την καθυστέρηση έναρξης νέων επιδοτήσεων, να επιβραδύνει τον υψηλό ρυθμό ανόδου των προηγούμενων ετών.



Όπως προκύπτει από μελέτη που διενήργησε η IBHS, ο παράγοντας «τιμή» έχει αρχίσει να επηρεάζει αρνητικά την εγχώρια κατανάλωση, καθώς τα βιολογικά προϊόντα, όντας σε ορισμένες κατηγορίες ακριβότερα από τα συμβατικά (έως και 50%) στρέφουν τους Έλληνες καταναλωτές σε φθηνότερες λύσεις, παρά την υψηλότερη διατροφική τους αξία. Σύμφωνα με την IBHS, οι λιανέμποροι, προσπαθώντας να αντιστρέψουν το αρνητικό κλίμα, αύξησαν τις προσφορές στα ράφια τους ώστε να καταστήσουν τα προϊόντα του κλάδου πιο ελκυστικά, αντικαθιστώντας παράλληλα τα εισαγόμενα τρόφιμα με ελληνικά. Ωστόσο, οι κινήσεις αυτές δεν βρήκαν ικανοποιητική ανταπόκριση, με αποτέλεσμα το 2013 αρκετοί κωδικοί βιολογικών προϊόντων να καταργηθούν. Επίσης, σε αρκετά σούπερ μάρκετ τα εν λόγω προϊόντα τοποθετούνται στα ίδια ράφια με τα συμβατικά, καθώς σταμάτησε η λειτουργία των ειδικών γωνιών.

Ωστόσο, θετικά μηνύματα προκύπτουν, σύμφωνα με τη μελέτη, από το μέτωπο των εξαγωγών, καθώς σημαντικό μέρος της ελληνικής παραγωγής διοχετεύεται σε αγορές του εξωτερικού όπου η ζήτηση είναι σαφώς υψηλότερη. Στο τέλος του 2013 στον κλάδο δραστηριοποιούνταν συνολικά 23.544 επιχειρηματίες, αριθμός μειωμένος κατά 6% σε σχέση με το 2012, λόγω της υποχώρησης του αριθμού των παραγωγών. Αναλυτικά, το έτος αυτό λειτουργούσαν περίπου 22.000 παραγωγοί, 1.555 μεταποιητές και τρεις εισαγωγικές εταιρείες.
Η κρίση «βγάζει» τα βιολογικά προϊόντα από τα ράφια

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, φαίνεται ότι η βιολογική παραγωγή στη χώρα μας περνάει κρίση καθώς τα στρέμματα που καλλιεργούνται χωρίς χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα τα τελευταία χρόνια μειώνονται. Το 2007 συνολικά 2.798.950 στρέμματα στην Ελλάδα καλλιεργούνταν βιολογικά, το 2009 3.262.520 στρέμματα αλλά το 2011 έπεσαν στα 2.132.760. To 2012 σε όλο τον κόσμο καλλιεργούνταν 375 εκατομμύρια στρέμματα βιολογικά. Σχεδόν το 30% από αυτά είναι στην Ευρώπη, στο 5,4% των καλλιεργήσιμων εδαφών της, όπου 230.000 αγροκτήματα καλλιεργούνται με τις αρχές της βιολογικής παραγωγής.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση επίσης εισάγει βιολογικά προϊόντα από 11 χώρες (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Αργεντινή, Κόστα Ρίκα, Ινδία, Ισραήλ, Τυνησία, Ελβετία, ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία) που ακολουθούν κανόνες παραγωγής ανάλογους με τους δικούς της. Επίσης εισάγει βιολογικά προϊόντα από συνολικά 130 χώρες του κόσμου βάσει της πιστοποίησης από φορείς που έχουν ελεγχθεί και αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Εισάγονται κυρίως καφές, κακάο, μέλι, αλλά και φρούτα και λαχανικά.
Η κρίση «βγάζει» τα βιολογικά προϊόντα από τα ράφια

Μείωση καλλιεργειών
Στην μελέτη της IBHS επισημαίνεται ότι η συνολική έκταση των βιολογικών καλλιεργειών το 2013 διαμορφώθηκε σε 383,6 χιλ. εκτάρια (-17% από το 2012), αποτελώντας περίπου το 11% των συνολικών καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Τα δίκτυα τυποποίησης και διανομής δεν θεωρούνται ακόμα επαρκώς ανεπτυγμένα, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιοχές να παρατηρείται περιορισμένη προσφορά προϊόντων ελληνικής παραγωγής.

Επίσης, ακόμα και σε τομείς όπου υπάρχει αξιόλογη ελληνική παραγωγή όπως το ελαιόλαδο, το κρασί και τα εσπεριδοειδή, η διείσδυση είναι ακόμα χαμηλή λόγω της ανεπαρκούς ενημέρωσης του κοινού. Τα μειονεκτήματα αυτά έχουν σαν συνέπεια την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των αναγκών της εγχώριας αγοράς από εισαγωγές. Σύμφωνα με τον Νικολαΐδη Αλέξη, Economic Research & Sectoral Studies Senior Analyst, ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος λόγω της ύφεσης, σε συνδυασμό με την καθυστέρηση για την έναρξη νέων επιδοτήσεων, επιβράδυνε τον υψηλό ρυθμό ανόδου των προηγούμενων ετών. Στη μελέτη της IBHS αναλύονται οι οικονομικές καταστάσεις 39 επιχειρήσεων, απ' όπου μολονότι ο κύκλος εργασιών του δείγματος (το 2013) εμφάνισε άνοδο κατά 6,7%, (φτάνοντας στα 89,39 εκατ. ευρώ) τα συνολικά ΚΠΤΦΑ υποχώρησαν κατά 14,7% (στα 6,19 εκατ. ευρώ), ενώ οι προ φόρων ζημιές περιορίστηκαν στα 0,77 εκατ. ευρώ, από 1,22 εκατ. ευρώ το 2012.
Η κρίση «βγάζει» τα βιολογικά προϊόντα από τα ράφια

Την ίδια στιγμή, το περιθώριο ΚΠΤΦΑ μειώθηκε οριακά σε 7,2%, ενώ το περιθώριο ΚΠΦ παρέμεινε στάσιμο σε 0,2%. Η κεφαλαιακή μόχλευση παρέμεινε στο 1,2 προς 1, ενώ το μέσο διάστημα είσπραξης Απαιτήσεων διαμορφώθηκε στους 4 μήνες.

Καταναλωτική εμπιστοσύνη
Η Κομισιόν θέλοντας να ενισχύσει την καταναλωτική εμπιστοσύνη λαμβάνει νέα μέτρα, επιχειρώντας να εξαλείψει τα σκάνδαλα που έχουν εμφανιστεί στον κλάδο τροφίμων, ανακοινώνοντας προ μηνών την υιοθέτηση νέων κατευθυντήριων για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Σύμφωνα με τη Κομισιόν, για να επιστρέψει η εμπιστοσύνη στους καταναλωτές και να σταματήσουν οι παραβιάσεις της νομοθεσίας θα επικαιροποιηθεί ολόκληρη η σχετική οδηγία για τη βιολογική παραγωγή τροφίμων. Θα καταργηθούν οι επιτρεπόμενες μέχρι τώρα εξαιρέσεις, θα μειωθεί η χρήση συμβατικών ζωοτροφών ή σπόρων και θα αυστηροποιηθεί το όριο υπολειμμάτων σε φυτοφάρμακα ή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Όχι από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά σταδιακά. Για το διεθνές εμπόριο υπάρχουν νέα σχέδια, δηλαδή για τα προϊόντα από τρίτες χώρες που πωλούνται στην Ε.Ε. και φέρουν την ευρωπαϊκή σφραγίδα Bio. «Χρειαζόμαστε καλύτερους ελέγχους στα εισαγόμενα προϊόντα, θέλουμε να διαπραγματευθούμε με εταίρους εκτός Ε.Ε. και να εξασφαλίσουμε ενιαία στάνταρτ», όπως έχει τονίσει ο αρμόδιος επίτροπος Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης Ντάσιαν Τσιόλος. Επίσης η Κομισιόν θέλει να ενισχύσει τις επενδύσεις στην έρευνα και στην καινοτομία, όπως για παράδειγμα στην ανάπτυξη πρακτικών που εξοικονομούν πρώτες ύλες. Οι προτάσεις αυτές είναι ενδεικτικές και αποτελούν ένα πρώτο βήμα. Το λόγο θα έχει στη συνέχεια το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα πρέπει να νομοθετήσει.

Αντιδράσεις

«Είναι αδιάφορο αν πρόκειται για το συμβατικό ή οικολογικό τομέα. Το αποφασιστικό πρόβλημα είναι ότι εμείς ως καταναλωτές δεν μαθαίνουμε αναφορικά με τα διατροφικά σκάνδαλα για ποιον παραγωγό πρόκειται και για ποιο προϊόν, αν και είναι εξαιρετικά σημαντικό», επισημαίνει ο Αντρέας Βίνκλερ από την Foodwatch, τονίζοντας πως «Μόνο έτσι δημιουργούνται οι δομές, ώστε ο παραγωγός από μόνος του να κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να μη συμβαίνουν σκάνδαλα. Η διαφορά είναι τεράστια ανάμεσα στο να φοβούνται οι παραγωγοί ότι παραβιάζουν τη νομοθεσία από το να ενημερώνονται σωστά οι καταναλωτές».

Οι αντιδράσεις από τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων ήταν αναμενόμενες, αλλά και από πολιτικούς, όπως τον Γερμανό υπουργό Αγροτικής Οικονομίας, ο οποίος ζήτησε να μη γίνουν αφορμή οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για να χάσουν οι παραγωγοί τη διάθεση να παράγουν βιολογικά προϊόντα. Αλλά και οι ενώσεις παραγωγών ξεσηκώθηκαν. Συμφωνούν με το στόχο των μεταρρυθμίσεων που θέλει να επιφέρει η Κομισιόν, αλλά θεωρούν ότι θα φρενάρει τη βιολογική παραγωγή. Η Κομισιόν βέβαια δεν συμφωνεί και θεωρεί, αντίθετα, ότι ο στόχος δεν είναι ο πολλαπλασιασμός της παραγωγής, αλλά η ενίσχυση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης.

Σχεδόν το 30% των βιολογικών προϊόντων παράγονται στην Ευρώπη, στο 5,4% των καλλιεργήσιμων εδαφών της
Συνολικά 230.000 αγροκτήματα καλλιεργούνται σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής παραγωγής
Tο 2009 καλλιεργούνταν στην Ε.Ε. 3.262.520 στρέμματα ενώ το 2011 έπεσαν στα 2.132.760
Το 2007 συνολικά 2.798.950 στρέμματα καλλιεργούνταν βιολογικά στην Ελλάδα
To 2012 σε όλο τον κόσμο καλλιεργούνταν 375 εκατομμύρια στρέμματα βιολογικά