ΜΙΚΡΟ ΤΟ ΚΑΚΟ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΑΣ - ΣΗΜΕΙΟ-ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ Η «ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ» ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ

ΤΑ ΝΕΑ αυξημένα όρια ηλικίας μπορεί να είναι χειροπιαστά, αλλά μοιάζει να σηματοδοτούν το... μικρότερο κακό μεταξύ των σχεδιαζόμενων δομικών αλλαγών του ασφαλιστικού συστήματος.


Ο λόγος είναι ότι οι όποιες αλλαγές θα είναι σχετικά οριακές. Θα αφορούν κυρίως τον δημόσιο τομέα όπου -σε αντιστάθμισμα- υφίσταται η μονιμότητα στην εργασία, ενώ απουσιάζει η έννοια της εντατικής εργασίας (πλην του υγειονομικού προσωπικού και όσων εργάζονται σε βάρδιες). Εξάλλου, το 67% των εργαζόμενων, μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών, έχουν εισέλθει στην αγορά εργασίας μετά το 1992. Ετσι, υπάγονται ήδη σε υψηλά ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης. Πρόσθετα, σχεδόν 1,3 εκατ. ασφαλισμένων, οι αγρότες κυρίως και η πλειονότης των ελεύθερων επαγγελματιών, συνταξιοδοτείται στο 65ο έτος. Με τη διαφορά ότι οι αγρότες εισπράττουν ψιχία, ενώ οι ελεύθεροι επαγγελματίες απολαμβάνουν αποδοχές μέχρι και 135% του τεκμαρτού εισοδήματος (που προκύπτει από τις καταβληθείσες εισφορές).

Μεγάλες όμως είναι οι ανατροπές που σχεδιάζονται στο ύψος της σύνταξης. Το πόσο θα επηρεαστεί ο κάθε ασφαλισμένος θα είναι σε άμεση συνάρτηση με το πότε θα επιλέξει να βγει στη σύνταξη. Η ατομική ευθύνη είναι η νέα ορολογία-κλειδί. Οι ασφαλισμένοι θα επιλέγουν το χρόνο εξόδου σε συνάρτηση με τις προσδοκίες για το ύψος της σύνταξης. Για παράδειγμα, θα έχει κάποιος το δικαίωμα να συνταξιοδοτείται με 35 έτη στο 62ο έτος, αλλά οι αποδοχές θα αυξάνουν σημαντικά μετά απ' αυτό το όριο δίνοντας του έτσι κίνητρο παραμονής.

Για παράδειγμα, σήμερα η σύνταξη διαμορφώνεται 2% ενιαία για κάθε χρόνο εργασίας επί του συντάξιμου μισθού μέχρι το 65ο έτος και 3,3% πέραν αυτού και μέχρι το 68ο (ο συντάξιμος μισθός με βάση την τελευταία πενταετία ή όπως αλλιώς καθορίζεται από το κάθε ταμείο). Το μέτρο ισχύει στο ΙΚΑ και επεκτείνεται στο Δημόσιο και τα ειδικά ταμεία μέχρι το 2018.

Για όσους συνταξιοδοτηθούν μετά το 2015-6 τα πρώτα έτη ασφάλισης θα αποδίδουν κάτω από 2% το χρόνο. Ετσι, όποιος βγαίνει στο 65ο έτος με 15ετία δεν έχει πέναλτι πρόωρης εξόδου σήμερα, αφού αυτή η περικοπή (6% το χρόνο και 30% στη σύνταξη για μια 5ετία) έχει σχέση με την ηλικία και το προσδόκιμο ζωής. Τώρα, με το συντελεστή του 1,5% το χρόνο θα μειωθεί ακόμη και αυτή η παροχή. Αντιθέτως, μετά το 32ο έτος ασφάλισης το ποσοστό αναπλήρωσης θα υπερβαίνει το 2% για να επιτυγχάνεται η ισορροπία του 70%, με τη συμπλήρωση ή λίγο πάνω από τα 35 έτη ασφάλισης.

Πρόσθετα ο υπολογισμός των εισφορών στο σύνολο του εργασιακού βίου (π.χ. 35ετία) μπορεί να οδηγήσει σε βαριές απώλειες στη σύνταξη:

Α Εάν δεν γίνει επικαιροποίηση των εισφορών αυτών που πληρώθηκαν πριν 30 ή 35 έτη με τα καταβαλλόμενα σήμερα στην αντίστοιχη κλίμακα όπως γίνεται στον ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ).

Β Εάν το ποσοστό αναπλήρωσης δεν υπερβαίνει σημαντικά το 2% το χρόνο μετά τα πρώτα χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο, εκτός από το αντικίνητρο -στα λίγα έτη ασφάλισης- προκειμένου να μην καταστεί κάποιος φτωχός συνταξιούχος, θα υπάρχει και το κίνητρο της αξιοπρεπούς σύνταξης με 35 έτη εργασίας για τον εργαζόμενο.
Ασφαλισμένοι μέχρι τις 31/12/1982

Παρά τους αρχικούς φόβους φαίνεται ότι αυτή η κατηγορία ασφαλισμένων δεν θα θιγεί από το νέο ασφαλιστικό.

Τουλάχιστον στα όρια ηλικίας για έξοδο από την εργασία, γιατί αναφορικά με τις αποδοχές όλα αλλάζουν από το 2017 και μετά. Εάν τότε η συγκεκριμένη κατηγορία παραμένει στην εργασία.

Κατά συνέπεια οι άνδρες στο Δημόσιο και τα ειδικά ταμεία (τράπεζες, ΔΕΚΟ κ.λπ.) θα μπορούν να βγαίνουν με 35 έτη χωρίς ηλικιακό όριο. Στον υπόλοιπο ιδιωτικό τομέα το όριο είναι το 60ό έτος. Το όριο αυτό τέθηκε το 2008 από την Φάνη Πάλλη-Πετραλιά (ν.3655/08) και θα αρχίσει να αυξάνεται από την 1/1/2013 με ρυθμούς 6 μηνών το χρόνο. Μέχρι τότε η πλειονότης των ασφαλισμένων εκείνης της περιόδου θα βγουν στη σύνταξη στο 58ο έτος (35ετία). Αντίθετα θα επιβαρυνθούν όσοι υπολόγιζαν να βγουν με 37 έτη χωρίς όριο ηλικίας, προϋπόθεση που αναμένεται να τροποποιηθεί και να συνδεθεί με ηλικιακό όριο.

*Στο Δημόσιο οι γυναίκες με τα ευνοϊκά όρια (15ετία με ανήλικο, 20 έτη χωρίς όριο με ανήλικο κ.ά.) έχουν ήδη συμπληρώσει τις προϋποθέσεις και αν κάποια συνεχίζει να εργάζεται σήμερα είναι προφανές ότι έπραξε καλώς και μπορεί να βγει οποτεδήποτε στο μέλλον στη σύνταξη χωρίς κανένα όριο ή πρόσθετη προϋπόθεση.
Από 1/1/1983 έως 31/12/1992

Τα όρια ηλικίας, κυρίως των ανδρών, δεν αναμένεται να αυξηθούν, εκτός της πρόβλεψης του ν. 3655/08.

Με βάση αυτόν θα αυξηθούν τα όρια από το 58ο στο 60ό έτος, αρχής γενομένης από την 1/1/2013, τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες που έχουν συμπληρώσει την 35ετία. Μετά το 2013, δηλαδή κάθε χρόνο, θα προστίθεται ένα επιπλέον εξάμηνο εργασίας. Επίσης όσοι έχουν βαρέα και ανθυγιεινά (ΒΑΕ) θα δουν τα όρια συνταξιοδότησής τους να αυξάνουν κατά δύο έτη: στο 57ο για πλήρη και το 55ο για μειωμένη σύνταξη. Ηδη για τις πρόωρες ισχύει μείωση 6% για κάθε χρόνο, (ισχύει από 1/1/2009).

*Οι γυναίκες που εργάζονται στο Δημόσιο θα δουν τα δικά τους ευνοϊκά όρια να αυξάνονται και να προσαρμόζονται στα ανδρικά. Με 15ετία το όριο θα ανεβεί στο 65ο έτος (από το 60ό), ενώ με 25ετία -ακόμη και με ανήλικο στο 50ό έτος- οδεύει στο 65ο έτος. Στο ΙΚΑ το αντίστοιχο όριο αυξήθηκε το 2008 στο 55ο έτος (πάντα με ανήλικο στο 50ό). Οι γυναίκες με τρία παιδιά δεν θα βγαίνουν με 20ετία χωρίς όριο, αλλά με 37 έτη εργασίας. Με 25ετία γενικά οι γυναίκες θα βγαίνουν στο 60ό έτος. (μειωμένη σύνταξη από το 55ο).
Ασφαλισμένοι μετά την 1/1/1993

Ουσιαστικά όλοι οι ασφαλισμένοι αυτής της κατηγορίας βγαίνουν στη σύνταξη στο 65ο έτος.

Εξαιρούνται τα Βαρέα και Ανθυγιεινά (ΒΑΕ), για τα οποία υπάρχει πρόβλεψη για έξοδο 5 χρόνια νωρίτερα. Η μεγαλύτερη ανατροπή αναμένεται να γίνει στην όρια των επαγγελμάτων που θα βγουν από τα ΒΑΕ. Σε αυτές τις κατηγορίες τα όρια θα αυξηθούν έως και 5 έτη, ενώ θα μειωθούν οι συντάξεις (θα κοπεί το πρόσθετο ασφάλιστρο) και ενδεχομένως οι μισθοί (επιδόματα των εν ενεργεία).

*Οι γυναίκες με παιδιά αυτής της κατηγορίας θα επιβαρυνθούν σημαντικά. Κατ' αρχήν ο νόμος 3655/08 προβλέπει ότι οι μητέρες με ανήλικο θα βγαίνουν στο 55ο έτος (με την προϋπόθεση το τέκνο να είναι κάτω των 18 ετών στην ηλικία των 50 ετών της μητέρας, η οποία τότε θα έχει και 20ετή εργασία). Επίσης θα καταργηθεί η δυνατότητα εξόδου στις μητέρες που εργάζονται στο Δημόσιο με 20 έτη ασφάλισης χωρίς όριο ηλικίας όταν έχουν τρία παιδιά.