Η άνοδος και η πτώση(;) του πρώτου ψηφιακού νομίσματος

Την ώρα που οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες ανταγωνίζονται ποια θα τυπώσει ταχύτερα χρήμα, ένα νόμισμα ακολουθεί την... πατροπαράδοτη οδό της αργής «μεταλλουργίας», αν και το ίδιο είναι κάτι εντελώς καινούργιο.



Το ψηφιακό νόμισμα Bitcoin προσελκύει όλο και συχνότερα τα φώτα της δημοσιότητας. Χιλιάδες επιχειρήσεις το αποδέχονται ως μέσο πληρωμής και ήδη γίνεται λόγος για το πιο φιλόδοξο τεχνολογικό σχέδιο μετά το διαδίκτυο.

Το τελευταίο διάστημα, όμως, δέχεται απανωτά πλήγματα, γεγονός που έχει επηρεάσει και την ισοτιμία του με τα «κανονικά» νομίσματα. Οι ακραίες διακυμάνσεις που καταγράφονται λειτουργούν αποθαρρυντικά στη χρήση του νομίσματος, που επίσης δέχεται συχνά επιθέσεις hacker, αντιμετωπίζει τεχνικά προβλήματα αλλά και επιθέσεις από νομισματικές αρχές σε μεγάλες οικονομίες, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Τόσο σύντομη ήταν λοιπόν η άνοδος ή πρόκειται απλά για τις ωδίνες γέννησης του νομίσματος μιας νέας εποχής


Το Bitcoin πρωτοεμφανίστηκε το 2009 από κάποιον προγραμματιστή (ή ίσως και ομάδα) υπό το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο. Πρόκειται για ψηφιακό νόμισμα, η θεωρητική λειτουργία του οποίου είναι αντίστοιχη εκείνης των επιταγών. Ο κάτοχός του μπορεί να χρησιμοποιήσει την ψηφιακή του υπογραφή (έναν κωδικό που γνωρίζει μόνο ο ίδιος) για να μεταβιβάσει το νόμισμα σε κάποιον άλλο, όπως θα υπέγραφε μια επιταγή για μια πληρωμή.

Κάθε φορά που μεταβιβάζεται ένα νόμισμα, η νέα ψηφιακή υπογραφή κρυπτογραφείται μέσω πολύπλοκων αλγορίθμων μαζί με όλες τις προηγούμενες υπογραφές όσων έχουν χρησιμοποιήσει το νόμισμα προηγουμένως. Για να επαληθευτεί η ακρίβεια των δεδομένων (και άρα η εγκυρότητα των συναλλαγών) απαιτείται αυξημένη υπολογιστική δύναμη, η οποία πολλαπλασιάζεται ανάλογα με τον όγκο των συναλλαγών. Αυτή η υπολογιστική δύναμη προκύπτει από πλήθος χρηστών, που προσφέρουν τους υπολογιστές τους για την επαλήθευση συναλλαγών, με αντάλλαγμα μερικά φρεσκοτυπωμένα Bitcoins. Πρόκειται για τα? νομισματοκοπεία του Bitcoin, καθώς σε αυτούς τους χρήστες διοχετεύονται, μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας, 25 νέα Bitcoin ανά 10λεπτο.

Υπάρχουν ήδη πάνω από 12,3 εκατομμύρια Bitcoins και συνεχώς αυξάνονται, αλλά οι δημιουργοί του νομίσματος έχουν θέσει ως ανώτατο όριο τα 21 εκατομμύρια Bitcoins. Προκειμένου το όριο αυτό να μην προσεγγιστεί σύντομα (στόχος είναι αυτό να συμβεί το 2140), ο ρυθμός εκτύπωσης θα μειώνεται κατά το ήμισυ κάθε 4 χρόνια. Ο τρόπος αυτός δημιουργίας του ψηφιακού νομίσματος έχει επικριθεί από γνωστούς οικονομολόγους, όπως ο Κρούγκμαν και ο Μπραντ ΝτεΛόνγκ. Πλην, όμως, ο αυστηρά προβλέψιμος χαρακτήρας της ποσότητας Bitcoin που βρίσκεται ανά πάσα στιγμή σε κυκλοφορία αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα, σε μια εποχή που τα περισσότερα «πραγματικά» νομίσματα τυπώνονται με όλο και ταχύτερο ρυθμό.

Αποταμιευτική επιλογή
Το ψηφιακό νόμισμα εμφανίστηκε, έτσι, ως εναλλακτικό καταφύγιο του χρυσού έναντι επερχόμενων σφοδρών πληθωριστικών πιέσεων. Στην παρούσα φάση, βέβαια, οι οικονομίες απειλούνται από τον αντίθετο κίνδυνο, τον αποπληθωρισμό. Όσο συνεχίζουν, όμως, να τυπώνουν αφειδώς οι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, ενισχύεται ο κίνδυνος κάποια στιγμή να αποσταθεροποιηθεί συνολικά το νομισματικό σύστημα. Σε τέτοιες συνθήκες το Bitcoin θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετική επιλογή αποταμίευσης.

Όποιος το διαλέξει θα πρέπει όμως να έχει ιδιαίτερη ψυχραιμία και αντοχή, καθώς η ισοτιμία του νομίσματος εμφανίζει ακραίες διακυμάνσεις. Το 2011 η ισοτιμία του Bitcoin με το αμερικανικό νόμισμα εκτοξεύτηκε από τα 0,3 στα 32 δολ., για να επιστρέψει σε λίγο καιρό στα 2 δολ. Ανέκαμψε εντυπωσιακά πέρσι την άνοιξη, την περίοδο της κυπριακής κρίσης, όταν σε όλη την Ευρω-περιφέρεια αυξήθηκε ο φόβος διάλυσης της Ευρωζώνης. Παρατηρήθηκε τότε αυξημένο αγοραστικό ενδιαφέρον για Bitcoin στην Ισπανία, καθώς οι αποταμιεύσεις στο ψηφιακό νόμισμα ούτε φορολογούνται, ούτε «κουρεύονται», ούτε επηρεάζονται από ενδεχόμενη επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.

Η ισοτιμία του Bitcoin έφτασε τα 266 δολάρια τον Απρίλιο του 2013, για να καταρρεύσει στη συνέχεια στα 50 δολάρια. Ακολούθησαν εξίσου έντονες διακυμάνσεις, αλλά η γενική τάση ήταν ανοδική. Το φθινόπωρο η άνοδος επιταχύνθηκε, καθώς η χρήση του Bitcoin έφτασε να συζητηθεί στην αμερικανική Γερουσία, που το αποδέχθηκε ως μέσο συναλλαγών. Εκείνες τις ημέρες η ισοτιμία ξεπέρασε τα 1.200 δολ., αυξάνοντας σε περισσότερα από 7 δισ. δολ. τη συνολική αξία των κυκλοφορούντων Bitcoin.

Η απαγόρευση, όμως, των συναλλαγών από τις κινεζικές αρχές, τις πρώτες ημέρες του Δεκέμβρη, προκάλεσε κύμα ρευστοποιήσεων. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησε λίγο αργότερα και η Ρωσία, ενώ πληθαίνουν οι κατηγορίες ότι το ψηφιακό νόμισμα χρησιμεύει για ξέπλυμα χρήματος. Η ισοτιμία έχει υποχωρήσει πλέον κάτω από τα 500 δολάρια, αλλά συνεχίζει να παρουσιάζει μεγάλες ημερήσιες διακυμάνσεις.

Μέσο συναλλαγής
Η συμπεριφορά αυτή δεν επιτρέπει στο ψηφιακό νόμισμα να γίνει ευρύτερα αποδεκτό ως αποταμιευτική επιλογή. Αυτό δεν το ακυρώνει βέβαια ως μέσο συναλλαγής. Όσο το εμπόριο μεταφέρεται από τον πραγματικό κόσμο στο διαδίκτυο, το Bitcoin θα αποκτά όλο και περισσότερα σημεία όπου θα γίνεται αποδεκτό όπως όλα τα υπόλοιπα νομίσματα (καθώς και αυτά στο διαδίκτυο μετατρέπονται σε ψηφιακά). Μεταβιβάζεται επίσης εξαιρετικά εύκολα από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη, με την απλή χρήση ενός smartphone και χωρίς να επιβαρύνεται από φόρους ή να υπάγεται σε κεφαλαιακούς ελέγχους.

Θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο στα ταξίδια σε χώρες με διαφορετικό νόμισμα, καθώς παντού το Bitcoin είναι το ίδιο. Καταλυτικό ρόλο παίζει εδώ η ταχύτητα αποδοχής του νομίσματος από τις επιχειρήσεις του «πραγματικού κόσμου». Προς το παρόν πλάι στις 35.000 επιχειρήσεις του διαδικτύου που αποδέχονται το νόμισμα υπάρχουν λίγο περισσότερες από 1.000 «πραγματικές» επιχειρήσεις.

Οι συναλλαγές σε Bitcoin προσεγγίζουν πλέον σε αξία τα 60 εκατ. δολ. ημερησίως, έναντι μόλις 7 εκατ. δολ. προ 12μήνου. Αυτό το ύψος συναλλαγών πραγματοποιείται, όμως, με κάρτες Visa και MasterCard μέσα σε μόλις 4 λεπτά. Το ψηφιακό νόμισμα έχει ακόμα δρόμο μέχρι να διαδοθεί η χρήση του επαρκώς, ώστε να απειλήσει τους παραδοσιακούς τρόπους συναλλαγής. Όταν θα συμβεί αυτό το Ίδρυμα Bitcoin υποστηρίζει ότι θα εκλείψουν και οι διακυμάνσεις στην αξία, οπότε θα διαδοθεί και η χρήση ως μέσο αποταμίευσης. Ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά η μόνη περίπτωση να μη διανυθεί είναι να σταθούν εμπόδιο ισχυρές κυβερνήσεις, μπροστά στον φόβο απώλειας του ελέγχου επί του σημαντικότερου οικονομικού εργαλείου - του νομίσματος.

ΨΗΦΙΑΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΞΙΑΣ 350 ΕΚΑΤ. ΔΟΛ. ΧΑΘΗΚΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΗΡΙΟ ΜΤ.GOX
Συνθήκες «Αγριας Δύσης» στις αγορές του bitcoin

Η φύση του bitcoin ως ψηφιακού νομίσματος καθορίζει και τους τρόπους υλικής αποθήκευσής του. Υπάρχουν ηλεκτρονικά πορτοφόλια που προσφέρονται από ειδικά site, τα οποία συνήθως λειτουργούν και ως ανταλλακτήρια του bitcoin σε «κανονικά» νομίσματα. Αυτά τα site αναλαμβάνουν να αποθηκεύσουν τα αρχεία καταγραφής των συναλλαγών, δηλαδή τα νομίσματα. Οι χρήστες μπορούν επίσης να αποθηκεύσουν τις πληροφορίες σε δικά τους μέσα και έχουν ήδη υπάρξει κωμικοτραγικά γεγονότα, απώλειας υπολογιστών όπου ήταν αποθηκευμένα bitcoin αξίας εκατομμυρίων ευρώ. Τελευταία εμφανίστηκαν και ΑΤΜ's που δίνουν? bitcoin, αλλά η αξιοπιστία τους αμφισβητείται.

Το ίδιο όμως συμβαίνει ακόμα και με τα μεγαλύτερα διαδικτυακά ανταλλακτήρια. Ήδη από το φθινόπωρο οι πελάτες του ιαπωνικού ανταλλακτηρίου Mt. Gox, ενός από τα μεγαλύτερα, αντιμετώπιζαν καθυστερήσεις εβδομάδων στη μετατροπή των bitcoin τους σε «κανονικά» νομίσματα. Στις αρχές Φεβρουαρίου το Mt. Gox «πάγωσε» κάθε μετατροπή, ισχυριζόμενο ότι ερευνά τεχνικά προβλήματα στο λογισμικό επιβεβαίωσης των συναλλαγών.

Την Τρίτη το site του Mt. Gox χάθηκε από το διαδίκτυο. Επέστρεψε λίγο αργότερα, φέροντας ένα σύντομο μήνυμα: «αποφασίστηκε να σταματήσουν οι συναλλαγές επί του παρόντος, για να προστατευτεί το site και οι χρήστες μας».

Ήδη οι ιαπωνικές αρχές δρομολογούν την παρέμβασή τους, αλλά ακόμα δεν είναι σαφής ο τρόπος που θα εξελιχθεί η κρίση. Η ισοτιμία του bitcoin δέχθηκε ισχυρές πιέσεις ειδικά στο συγκεκριμένο ανταλλακτήριο, όπου όσο επιτρεπόταν η διαπραγμάτευση, η ισοτιμία βυθίστηκε στα 150 δολ. ? το ένα τέταρτο της ισοτιμίας στα υπόλοιπα ανταλλακτήρια. Εκτιμάται ότι έχουν χαθεί 744.408 bitcoin ή περίπου 350 εκατ. δολ.

Kίνα
Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζονται τέτοιου είδους προβλήματα, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπλέκεται ένα από τα μεγαλύτερα ανταλλακτήρια που βρίσκεται στη? Μέκκα του bitcoin, το Τόκιο. Η Mt. Gox δεν ανήκει, πάντως, σε Ιάπωνες, καθώς τον Νοέμβριο εξαγοράστηκε από την κινεζική BTC, που απέκτησε επίσης πρόσφατα το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό ανταλλακτήριο, Bitstamp (έδρα στη Σλοβενία).

Τον Οκτώβριο του 2013 είχε εμπλακεί στην υπόθεση της διαδικτυακής αγοράς Silk Road. Το FBI συνέλαβε τον ιδιοκτήτη της εταιρείας, με την κατηγορία της συμμετοχής σε διακίνηση ναρκωτικών και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Οι συναλλαγές είχαν γίνει μέσω του Mt. Gox.

Οι δυνατότητες ανωνυμίας που προσφέρει το bitcoin δημιουργούν γόνιμο έδαφος για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και αυτό απασχολεί ιδιαίτερα τις αρχές διεθνώς. Ήδη έχει επιβληθεί στα ανταλλακτήρια μια αρκετά απαιτητική διαδικασία επιβεβαίωσης των στοιχείων των χρηστών, φτάνοντας να ζητούνται ακόμα και πρόσβαση στους προσωπικούς κωδικούς ηλεκτρονικής τραπεζικής ή αριθμοί πιστωτικών καρτών.

Τέτοιου είδους εμπόδια είναι, όμως, εύκολο να ξεπεραστούν όταν πρόκειται να «ξεπληθούν» εκατομμύρια ευρώ.

Χρηστικές πληροφορίες

Ελλάδα
Το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ήταν το πρώτο εκπαιδευτικό ίδρυμα παγκοσμίως που αποδέχθηκε την πληρωμή των διδάκτρων σε bitcoin. Η χρήση του, πάντως, δεν είναι ευρύτερα διαδεδομένη. Το site coinmap.org, που παρουσιάζει τα σημεία ανά τον πλανήτη όπου το ψηφιακό νόμισμα γίνεται αποδεκτό, αναφέρει άλλα 4 σημεία στην Κύπρο που αποδέχονται bitcoin.

Το ίδιο site αναφέρει 27 σημεία στην Ελλάδα όπου το bitcoin γίνεται αποδεκτό. Πρόκειται κυρίως για εταιρείες που έχουν σχέση με το διαδίκτυο (κατασκευή ιστοσελίδων, λύσεις μηχανογράφησης, πώληση υπολογιστών, δημιουργία λογισμικού), τον τουρισμό (ξενοδοχεία, τουριστικά γραφεία, ενοικίαση σκαφών ή ακόμα και ταβέρνες) ή ακόμα και την τέχνη (γκαλερί στο Κολωνάκι), την πολιτική (πρώτο το Κόμμα των Πειρατών) και ιδιώτες (κάποια γραφεία μηχανικών, δικηγόρων και διαφημιστών).

Τρόπος πληρωμής
Για να πληρώσει κάποιος με bitcoin σε ένα κατάστημα, π.χ. εστιατόριο, χρειάζεται απλά ένα smartphone με την κατάλληλη εφαρμογή. Προφανώς το κατάστημα θα πρέπει να είναι από αυτά που αποδέχονται το ψηφιακό νόμισμα. Όταν έρθει η ώρα της πληρωμής, το κατάστημα θα παρουσιάσει σε κάποια οθόνη (tablet, smartphone κ.λπ.) έναν κωδικό QR (barcode δύο διαστάσεων) που αποτελεί το «δημόσιο κλειδί» του καταστήματος - κάτι σαν τη διεύθυνση στην οποία θα πιστωθούν τα bitcoin.

Ο κωδικός QR θα πρέπει να σαρωθεί από την κάμερα στο τηλέφωνο του αγοραστή και στη συνέχεια η ειδική εφαρμογή προωθεί την πληρωμή, χρησιμοποιώντας το «ιδιωτικό κλειδί» του αγοραστή. Εναλλακτικά η διεύθυνση του πωλητή μπορεί να παρουσιαστεί ως μια αλληλουχία δεκάδων αριθμών και γραμμάτων, την οποία ο αγοραστής μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αποστείλει σε αυτή τα χρήματα της συναλλαγής.

Τα πρώτα ΑΤΜ
Προ δεκαημέρου, η εταιρεία Robocoin με έδρα στο Λας Βέγκας ανακοίνωσε ότι εγκαθιστά τα πρώτα ATM στις ΗΠΑ που δέχονται bitcoin. Τα πρώτα μηχανήματα εμφανίστηκαν ήδη στο Σιάτλ και το Όστιν του Τέξας, ενώ η εταιρεία έχει ήδη εγκαταστήσει bitcoin ATM σε Βανκούβερ, Χονγκ Κονγκ και Ταϊβάν.

Η ιδιαιτερότητα των συγκεκριμένων ΑΤΜ είναι ότι φέρουν ενσωματωμένο σαρωτή που «διαβάζει» έγγραφα (άδεια οδήγησης, διαβατήριο) για να πιστοποιήσει την ταυτότητα του χρήστη. Επιτρέπει την ανταλλαγή bitcoin με μετρητά ή την κατάθεση μετρητών για την αγορά bitcoin.

Τα μηχανήματα εκτυπώνουν ειδικά αποκόμματα, όπου υπάρχει τόσο ο δημόσιος κωδικός που αντιστοιχεί στα bitcoin που αγοράστηκαν, όσο και το «ιδιωτικό κλειδί», που θα χρησιμεύσει για την ψηφιακή υπογραφή όταν τα bitcoin ανταλλαχθούν για κάποια αγορά.

Συνήθως αυτό βρίσκεται κάτω από προστατευτικό χαρτί, η παραβίαση του οποίου είναι εύκολο να γίνει αντιληπτή (αντίστοιχο εκείνου που κρύβει τους αριθμούς ΡIN). Ως μέθοδος προστασίας δεν θεωρείται, πάντως, ασφαλής, καθώς θα μπορούσε το «ιδιωτικό κλειδί» να υποκλαπεί από το μηχάνημα πριν από την προσκόλληση του προστατευτικού φύλλου.

Δέχονται bitcoin

Στο διαδίκτυο

eBay (περιορισμένη χρήση)
Baidu (πρόσφατα εγκατέλειψε τη χρήση)
Etsy
Overstock.com
Pizza For Coins
Silk Road (έκλεισε από τις αρχές)
The Pirate Bay
EZTV
Zynga

Ανταλλακτήρια

BTC China
Mt. Gox (σε ανασταλή λειτουργίας)
Bitstamp
BitInstant (έκλεισε από τις αρχές)
Coinbase

Εκτός διαδικτύου

Sacramento Kings
TigerDirect
Virgin Galactic
Tesla Automotives
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας