Οι απαντήσεις σε δέκα βασικά ερωτήματα για το ασφαλιστικό

ΟΙ ΚΟΠΟΙ πολλών ετών αλλά και το μέλλον εκατομμυρίων ασφαλισμένων κρίνονται μέσα στις επόμενες ημέρες. Η κυβέρνηση αναμένεται να παρουσιάσει την τελική μορφή του ασφαλιστικού νομοσχεδίου αφού προηγουμένως ολοκληρώσει τη διαπραγμάτευση με την τρόικα.


Η αύξηση των ορίων ηλικίας είναι βέβαιη και η μείωση των συντάξεων δεδομένη. Αυτό που μένει να φανεί είναι η έκταση που θα πάρει το «ψαλίδισμα» στα κεκτημένα δικαιώματα δεκαετιών.

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν αποσκοπούν στο να ρίξουν όσο το δυνατόν περισσότερο φως, λίγο πριν από τη δημοσίευση του τελικού νομοσχεδίου.

1 Τελικώς θα πάρουμε «μισή σύνταξη»;

*Εκτός από τα «spreads», οι έλληνες εργαζόμενοι αναγκάστηκαν το τελευταίο διάστημα να μάθουν και την έννοια του «συντελεστή αναπλήρωσης». Είναι ένα ποσοστό το οποίο αυξάνεται ανάλογα με τα χρόνια εργασίας και πολλαπλασιάζεται με τις συντάξιμες αποδοχές μας προκειμένου να προκύψει το ποσό της σύνταξης. Είναι η περίφημη «αναλογική σύνταξη», αυτή δηλαδή που προκύπτει με βάση την προϋπηρεσία μας και τον μισθό μας. Οσο μικρότερο είναι το ποσοστό αναπλήρωσης τόσο μικρότερη είναι και η σύνταξη.

Με βάση το μνημόνιο, ο συντελεστής αναπλήρωσης πρέπει να ανέρχεται κατά μέσον όρο στο 1,2% ανά έτος από 2% που είναι σήμερα. Δουλεύεις 15 χρόνια; Η σύνταξή σου δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 18% των συντάξιμων αποδοχών. Δουλεύεις 40 χρόνια; Θα μπορεί να φτάνει στο 48% των συντάξιμων αποδοχών. Η μείωση των απολαβών είναι προφανής. Για να τη μετριάσει, η κυβέρνηση θέσπισε την έννοια της «βασικής σύνταξης» (περίπου 360 ευρώ σε σημερινές τιμές) η οποία θα προστίθεται στην «αναλογική». Ιδού ένα παράδειγμα: Κάποιος βγαίνει στη σύνταξη στα 65 με 30 χρόνια εργασίας.

Οι συντάξιμες αποδοχές του, διαμορφώνονται στα 1.600 ευρώ. Με βάση το ισχύον σύστημα, θα έπαιρνε 960 ευρώ. Με βάση το νέο, θα λάβει περίπου 845 ευρώ στην καλύτερη περίπτωση.

Οι προϋποθέσεις

Αυτή η πτώση (12%) θα επαληθευθεί μόνο εφόσον συντρέξουν δύο βασικές προϋποθέσεις:

* Η βασική σύνταξη που θα πάρει ο ασφαλισμένος να φτάσει στα 360 ευρώ.

* Οι συντάξιμες αποδοχές του να παραμείνουν στο επίπεδο των 1.600 ευρώ, διότι αλλάζει ο τρόπος υπολογισμού των συντάξιμων αποδοχών προς το χειρότερο.

2 Δηλαδή, υπάρχει περίπτωση να μην πάρουμε τη βασική σύνταξη;

*Το ευνοϊκότερο για τον ασφαλισμένο σενάριο προβλέπει ότι η βασική σύνταξη θα καταβάλλεται ταυτόχρονα με την αναλογική. Αν επιβεβαιωθεί αυτό το σενάριο, ο ασφαλισμένος θα εισπράττει ένα μέρος της βασικής σύνταξης (και όχι το συνολικό ποσό των 360 ευρώ καθώς αυτό θα καταβάλλεται μόνο στα 65), ακόμη και από το 60ό έτος (εφόσον φυσικά πληροί τις προϋποθέσεις για να πάρει σύνταξη στα 60). Αλλες όμως είναι οι βουλές της τρόικας. Θέλει η βασική να καταβάλλεται υποχρεωτικά στα 65 και όχι νωρίτερα. Αν επιβληθεί η δική της άποψη, τότε ο συνταξιούχος θα χάσει ένα κονδύλι το οποίο θα φτάνει ακόμη και τις 21.600 ευρώ (360 ευρώ τον μήνα για πέντε ολόκληρα χρόνια). Οσο για το ύψος της βασικής σύνταξης, είναι από τώρα σαφές ότι το ποσό των 360 ευρώ μόνο θεωρητική αξία έχει, καθώς όταν θα ξεκινήσει να καταβάλλεται (πιθανότατα από το 2015) θα διαφοροποιείται, ανάλογα:

* Με τον πληθωρισμό.

* Με την πορεία του ΑΕΠ (η ύφεση ρίχνει τη βασική σύνταξη).

* Με την πορεία των οικονομικών των ταμείων. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος αστάθμητος παράγοντας καθώς τα διαθέσιμα των ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να επιβαρυνθούν από την αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων.

3 Τι είναι οι συντάξιμες αποδοχές και τι θ' αλλάξει στον τρόπο υπολογισμού τους;

*Σήμερα, οι συντάξιμες αποδοχές υπολογίζονται ως εξής: το ταμείο υπολογίζει τον μέσο μισθό κατά τη διάρκεια της τελευταίας διετίας ή πενταετίας. Αυτό αλλάζει. Με τον νέο τρόπο υπολογισμού, οι συντάξιμες αποδοχές θα προκύπτουν από τον μέσο μισθό ολόκληρου του εργασιακού βίου. Προφανώς, με τον νέο τρόπο, προκύπτει χαμηλότερο ποσό, καθώς τα νεανικά μας... αμαρτήματα (εργασία με πολύ χαμηλό εισαγωγικό μισθό, ελαστική απασχόληση κ.λπ.) αλλά και τις ατυχίες κατά τη διάρκεια του εργασιακού μας βίου, θα τα κουβαλάμε μέχρι τη σύνταξή μας. Ενα δίχτυ προστασίας αναμένεται να ψηφίσει η Βουλή, οι αποδοχές κάθε έτους θα προσαρμόζονται με βάση τον πληθωρισμό αλλά και έναν διορθωτικό συντελεστή, ο οποίος στην αρχική μορφή του νομοσχεδίου έφτανε στο 0,06 (ή 6%).

4 Τι θα γίνει με την επικουρική μας σύνταξη;

*Το μέλλον της θα κριθεί αυτή την εβδομάδα. Αν περάσει η άποψη της τρόικας, η επικουρική ουσιαστικά θα μηδενιστεί, καθώς ΔΝΤ και Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλουν να την ενσωματώσουν στο κομμάτι της αναλογικής σύνταξης. Η ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί να προχωρήσει σε αναλογιστικές μελέτες και να προσδιορίσει το ποσό της επικουρικής σύνταξης ανάλογα με τις αντοχές του κάθε ταμείου. Σήμερα, οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται με συντελεστές αναπλήρωσης που κυμαίνονται από 20% έως και 55% ανάλογα με το ταμείο. Οποια και αν είναι η τελική απόφαση που θα ληφθεί, το βέβαιο είναι ότι οι επικουρικές θα αντιστοιχούν στο μέλλον ακόμη και σε μικρότερο ποσοστό από το 20% επί των συντάξιμων αποδοχών.

5 Εχω διανύσει ήδη το μεγαλύτερο κομμάτι του εργασιακού μου βίου. Θα με «πιάσουν» οι αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης;

*Εκτός απροόπτου, αναμένεται να ισχύσουν τα εξής:

*Οσοι βγουν στη σύνταξη μέχρι το τέλος του 2012 δεν αναμένεται να θιγούν καθόλου από τον νέο τρόπο υπολογισμού.

*Για όσους βγουν μετά την 1/1/2013, ο κανόνας υπαγορεύει ότι όσο πιο κοντινό είναι το έτος συνταξιοδότησης στην 1η Ιανουαρίου του 2013 τόσο μικρότερη και η επίπτωση στη σύνταξη.

Δύο συντάξεις

Κι αυτό διότι γι' αυτούς που εργάζονται θα υπολογιστούν δύο συντάξεις, οι οποίες και θα προστεθούν: η μία θα αφορά το χρονικό διάστημα από την πρόσληψη μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου του 2012, ενώ ο υπολογισμός θα γίνει με το σημερινό ευνοϊκό καθεστώς. Το δεύτερο κομμάτι της σύνταξης θα αφορά το διάστημα από το 2013 μέχρι και το έτος συνταξιοδότησης και θα υπολογιστεί με το νέο καθεστώς. Ετσι, όσο μικρότερο είναι το δεύτερο κομμάτι της σύνταξης τόσο το καλύτερο για τον ασφαλισμένο.

* Για όσους πιάσουν δουλειά μετά την 1/1/2013, είναι ξεκάθαρο ότι η σύνταξή τους θα υπολογιστεί αποκλειστικά με βάση το νέο, δυσμενές, καθεστώς.

6 Θα μπορούμε να πάρουμε πλήρη σύνταξη με λιγότερα από 40 χρόνια εργασίας;

*Ναι, αρκεί να έχουμε συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας μας. Διαφορετικά, θα μας παρέχεται μόνο μία δυνατότητα: να πάρουμε μειωμένη στα 60. Αυτό, όμως, πρέπει να το ξανασκεφτούμε, διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα επιβάλλεται ποινή πρόωρης συνταξιοδότησης, η οποία θα υπολογίζεται με συντελεστή 6% για κάθε έτος. Δηλαδή, αν φύγουμε στα 61 με 35 χρόνια εργασίας, η σύνταξή μας θα μειωθεί κατά 24%. Αν αυτή η μείωση γίνει σε συνδυασμό με τον νέο τρόπο υπολογισμού της σύνταξης, τότε οι συνέπειες θα είναι τεράστιες.

7 Και αν έχουμε συμπληρώσει 40 χρόνια εργασίας;

*Σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούμε να φύγουμε στη σύνταξη με τη συμπλήρωση του 60ού έτους της ηλικίας μας, χωρίς μάλιστα να υποστούμε ποινή πρόωρης συνταξιοδότησης. Πάντως, επειδή η συλλογή ενσήμων που να αντιστοιχούν σε 40 χρόνια εργασίας δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση (ειδικά αν μεσολαβούν σκληρά χρόνια ύφεσης και ανεργίας) μελετάται η ενσωμάτωση στην τεσσαρακονταετία:

* Της στρατιωτικής θητείας

* Της άδειας κύησης και λοχείας

* Τα χρόνια της επιδοτούμενης ανεργίας

* Τα χρόνια ασφάλισης σε διαφορετικά ταμεία (σήμερα, για να βγει κάποιος με 35 ή 37 χρόνια εργασίας στη σύνταξη ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, πρέπει να έχει ασφαλιστεί σε ομοειδή ταμεία, για παράδειγμα, ταμεία μισθωτών).

Για αναγνώριση αυτού του χρόνου, ενδεχομένως να απαιτηθεί ο ασφαλισμένος να πληρώσει.

8 Για ποιους θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας;

Σχεδόν για όλους. Ιδού οι κατηγορίες που αναμένεται να υποχρεωθούν σε περισσότερα χρόνια εργασίας:

* Ολοι οι ασφαλισμένοι που μέχρι σήμερα μπορούσαν να βγουν στη σύνταξη με 37 χρόνια εργασίας χωρίς όριο ηλικίας (θα γίνει 40 χρόνια και με όριο το 60ό έτος).

* Οι γυναίκες στο Δημόσιο που μέχρι σήμερα έπαιρναν πλήρη σύνταξη στα 60 (θα γίνει 65) και μειωμένη στα 55 (θα γίνει 60).

* Ανδρες και γυναίκες στα βαρέα και ανθυγιεινά, που μέχρι σήμερα μπορούσαν να φύγουν με πλήρη σύνταξη στα 55 (θα γίνει 60).

* Οι μητέρες με τρία ή τέσσερα παιδιά που μπορούσαν να φύγουν στα 59 και στα 57 αντίστοιχα.

* Οι μητέρες με ανήλικο παιδί που μπορούσαν να αποχωρήσουν στα 50 (Δημόσιο) ή στα 55 (ΙΚΑ).

* Οι άνδρες και οι γυναίκες στο Δημόσιο που μέχρι σήμερα μπορούσαν να φύγουν στη σύνταξη στα 58 με 35 χρόνια προϋπηρεσίας (θα γίνει 60).

* Αυξήσεις αναμένονται και στα όρια συνταξιοδότησης των ένστολων, αν και οι τελικές ρυθμίσεις αναμένεται να ανακοινωθούν μέσα στον μήνα.

9 Υπάρχει κάποιος ο οποίος μπορεί να «ξεφύγει»;

*Είναι βέβαιο ότι δεν θα θιγούν όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα το 2010. Επίσης, γίνονται συζητήσεις για να εξαιρεθούν και όσοι έχουν ασφαλιστεί πριν από το 1983, αν και γι' αυτούς δεν έχουν ληφθεί ακόμη τελικές αποφάσεις. Για τους υπόλοιπους, οι συνέπειες θα εξαρτηθούν από το χρονοδιάγραμμα αύξησης των ορίων ηλικίας. Το μνημόνιο επιβάλλει τα εξής:

* Η απαίτηση για 40 χρόνια εργασίας να υλοποιηθεί σταδιακά μέχρι το 2013.

* Στο Δημόσιο να αυξηθούν τα όρια ηλικίας σταδιακά μέχρι το 2013.

* Η αύξηση της ελάχιστης ηλικίας στα 60 να γίνει άμεσα, την 1η Ιανουαρίου 2011.

10 Τι θα γίνει με τις μητέρες ανηλίκων;

*Η διαπραγμάτευση για να εξαιρεθούν οι μητέρες με ανήλικο παιδί από ασφαλιστικό αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι την τελευταία στιγμή. Αυτό θέλει να επιτύχει η κυβέρνηση, διότι η τρόικα ζητεί να μην υπάρξει καμία εξαίρεση.

Θα περιμένουν

Αν κυριαρχήσει η άποψη των δανειστών, τότε οι μητέρες, είτε έχουν ανήλικο παιδί είτε όχι, θα περιμένουν να συμπληρώσουν το 60ό έτος της ηλικίας τους για να πάρουν μειωμένη σύνταξη ή το 65ό έτος για να πάρουν πλήρη σύνταξη.

Από τη «συνταγή» της αύξησης του ορίου ηλικίας θα εξαρτηθεί και το κατά πόσον θα υπάρξουν μητέρες οι οποίες θα υποχρεωθούν να δουλέψουν ακόμη και μια δεκαετία περισσότερο προκειμένου να βγουν στη σύνταξη.