ΡΩΣΙΑ - ΔΥΣΗ: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

Η ισορροπία στηριζόταν στον τρόμο που δημιουργούσε αυτός ο κίνδυνος. Μέχρι που το ένα στρατόπεδο κατέρρευσε εσωτερικά. Σε έναν παρόμοιο τρόμο εδράζονται σήμερα οι εύθραυστες ισορροπίες στις σχέσεις της Μόσχας με τη Δύση.




Μπορεί πριν από 25 χρόνια να φάνταζε αδιανόητο, αλλά η οικονομική διασύνδεση των δύο πλευρών είναι τέτοια ώστε η κλιμάκωση της έντασης να απειλεί και τις δύο με οικονομική «πυρηνική καταστροφή». Η ρωσική οικονομία εξαρτάται έντονα από τις διαθέσεις των ξένων επενδυτών, είτε πρόκειται για το ρούβλι, είτε για το χρηματιστήριο, είτε για την τιμή του πετρελαίου. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες, από την πλευρά τους, εξαρτώνται ενεργειακά από τη Ρωσία. Ευρωπαϊκές αλλά και αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στη ρωσική οικονομία. Ευρωπαϊκές τράπεζες χρηματοδοτούν τα δάνεια ρωσικών και ρωσικά κεφάλαια επενδύονται στο City του Λονδίνου και τη βρετανική αγορά ακινήτων.

Με οικονομικές κυρώσεις απάντησαν η αμερικανική και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στη διαφαινόμενη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν είναι ήσσονος σημασίας, αλλά παρουσιάζονται ως πρώτα βήματα σε μια διαδικασία που θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε οικονομικό πόλεμο. Προειδοποιητικές βολές από τους ξένους επενδυτές θεωρήθηκαν οι πιέσεις στο χρηματιστήριο της Μόσχας και η εξασθένηση του ρουβλίου.
Κίνδυνος αμοιβαίας οικονομικής καταστροφής

Στα τέλη του 2013 το ρωσικό νόμισμα βρισκόταν ήδη κοντά στα χαμηλά πενταετίας έναντι του δολαρίου και έκτοτε έχει καταγράψει περαιτέρω απώλειες 10%, με αποτέλεσμα να υποχωρήσει πέρα από τα ιστορικά χαμηλά της περιόδου μετά τη χρεοκοπία της Lehman Brothers. Η υποτίμηση του νομίσματος προκαλεί πληθωρισμό στη ρωσική οικονομία και η αύξηση των επιτοκίων για να εμποδιστεί η εκροή κεφαλαίων προκαλεί ύφεση. Όλα αυτά τα γνωρίζουν στη Μόσχα κι όμως ο σύμβουλος του Προέδρου Πούτιν, Σεργκέι Γκλαζίεφ, δεν δίστασε να προειδοποιήσει τις ΗΠΑ ότι οι συνέπειες θα είναι ακόμα μεγαλύτερες για την αμερικανική οικονομία.

Απείλησε με στάση πληρωμών στα δάνεια από το εξωτερικό, ξεπούλημα αμερικανικών ομολόγων που κατέχουν οι Ρώσοι και εγκατάλειψη του δολαρίου ως βασικό νόμισμα διεθνών συναλλαγών. Η Ρωσία θα μπορούσε να συσφίξει τις οικονομικές σχέσεις της με τις άλλες μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες - πρωτίστως με την Κίνα. Τα προηγούμενα χρόνια, άλλωστε, υπήρξε η «γέφυρα» των αναπτυγμένων με τις αναδυόμενες, συμμετέχοντας και στην ομάδα G8 και στην BRIC.
Κίνδυνος αμοιβαίας οικονομικής καταστροφής

Η Βραζιλία, η Ινδία και άλλες αναδυόμενες οικονομίες διαμαρτύρονται ότι η Fed αδιαφορεί για τις συνέπειες που έχει σε αυτές η επιβράδυνση της εκτύπωσης δολαρίων. Το Πεκίνο κατ' επανάληψη έχει μιλήσει για την ανάγκη αντικατάστασης του δολαρίου ως παγκόσμιο νόμισμα. Μια ριζική αλλαγή της ρωσικής στάσης θα μπορούσε να ανατρέψει ευρύτερες οικονομικές ισορροπίες.

Ενεργειακό παιχνίδι
Σημαντικό πλήγμα στις ευρωπαϊκές οικονομίες θα μπορούσε να επιφέρει και μια απόφαση της Μόσχας να κλείσει τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου. Πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες, κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, εξαρτώνται απόλυτα από το ρωσικό αέριο, ενώ Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία καλύπτουν από τη Ρωσία τουλάχιστον το ένα τρίτο των αναγκών τους. Η άμεση εξάρτηση, πάντως, δεν είναι μεγάλη, καθώς ο χειμώνας πλησιάζει στο τέλος του και αποθέματα υπάρχουν.
Κίνδυνος αμοιβαίας οικονομικής καταστροφής

Μεσοπρόθεσμα θα μπορούσε η Ευρώπη να στραφεί προς άλλους προμηθευτές - κυρίως στη Μέση Ανατολή, όπου υπάρχει πλεονάζουσα προσφορά μετά τη μείωση της αμερικανικής εξάρτησης. Έτσι η Ρωσία θα έχανε τον μεγαλύτερο πελάτη της αλλά και αυτή έχει εναλλακτικές επιλογές. Σύμφωνα με τη Moody's αναμένεται να επιταχυνθεί η δημιουργία του αγωγού Power of Siberia, που θα ενώνει τα κοιτάσματα αερίου στην περιοχή του Ιρκούτσκ με το λιμάνι του Βλαδιβοστόκ. Η Gazprom διέρρευσε ότι είναι έτοιμη να υπογράψει συμβόλαιο παροχής αερίου στην Κίνα για τα επόμενα 30 χρόνια.

Πολυεθνικές
Σημαντικές επενδύσεις έχουν και οι δυτικές εταιρείες στη ρωσική ενεργειακή αγορά, όπως και συνολικά στη ρωσική οικονομία. Η Ρωσία θεωρείται, για παράδειγμα, εξαιρετική αγορά για τις αυτοκινητοβιομηχανίες και ιδιαίτερη ανάπτυξη έχει καταφέρει να έχει σε αυτή η Renault, πουλώντας πάνω από 200.000 οχήματα ετησίως. Άλλη μεγάλη γαλλική εταιρεία με ισχυρή παρουσία στη Ρωσία είναι η Danone.
Κίνδυνος αμοιβαίας οικονομικής καταστροφής

Περισσότερο από ένα πέμπτο των παγκόσμιων πωλήσεών της πραγματοποιεί στη Ρωσία η δανέζικη Carlsberg. Πρόσφατα ο επικεφαλής της γερμανικής Adidas προειδοποίησε ότι οι εξελίξεις στην Ουκρανία θα πλήξουν σημαντικά την κερδοφορία της εταιρείας. Οι βρετανικές επενδύσεις στη Ρωσία έφτασαν τα 46 δισ. λίρες και πέρσι απέφεραν εισοδήματα 4,7 δισ. λίρες.

Μεγάλες είναι όμως και οι επενδύσεις Ρώσων στις δυτικές οικονομίες. Τη Δευτέρα που υποχώρησαν οι αγορές, το Bloomberg εκτιμούσε ότι οι 300 πλουσιότεροι Ρώσοι απώλεσαν σχεδόν 45 δισ. δολ. από την πτώση διεθνώς. Μόνο στη Βρετανία επισήμως οι Ρώσοι έχουν επενδύσεις άνω των 30 δισ. λιρών. Γνωστή είναι η προνομιακή θέση που κατέχουν στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα.

Τα κεφάλαια θα μπορούσαν να αποσυρθούν, τινάσσοντας στον αέρα μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες ή να κατασχεθούν, εξανεμίζοντας τον πλούτο των Ρώσων μεγιστάνων. Αυτή η προοπτική αμοιβαίας καταστροφής εφόσον επέλθει κλιμάκωση είναι που στηρίζει την ισορροπία του νέου Ψυχρού Πολέμου, που αυτή τη φορά είναι οικονομικός.

Ενέργεια
Η Exxon Mobil έχει πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων στη νήσο Σαχαλίνη και πέρσι ανανέωσε το συμβόλαιο με τη Rosneft για κοινές έρευνες στην Αρκτική και τη Δυτική Σιβηρία. Μερίδιο 20% απέκτησε η BP στη Rosneft, για την πώληση της ΤΝΚ, που ήταν η τρίτη μεγαλύτερη ενεργειακή εταιρεία στη Ρωσία. Μικρότερες επενδύσεις έχουν στη ρωσική ενεργειακή αγορά η γερμανική E.ON και η ιταλική Enel.

Τράπεζες
Σημαντική έκθεση έχουν στη Ρωσία και οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) που επικαλείται το BBC, ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν χορηγήσει τα 184 από τα 242 δισ. λίρες δανείων προς ρωσικές επιχειρήσεις, με τη μεγαλύτερη έκθεση να έχουν κατά σειρά οι γαλλικές, οι ιταλικές και οι γερμανικές. Έκθεση που αγγίζει τα 20 δισ. λίρες έχουν οι βρετανικές τράπεζες.

Αναψυκτικά
Για την PepsiCo η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη αγορά παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ και οι επενδύσεις της σε αυτήν αγγίζουν τα 8 δισ. δολ. Η Coca-Cola έχει μικρότερη έκθεση (τη ρωσική και ουκρανική αγορά καλύπτει για την Coca-Cola σε μεγάλο βαθμό η 3E) αλλά πρόσφατα προσπάθησε να καλύψει το έδαφος, με επιθετική διαφημιστική στρατηγική στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του Σότσι.

Βρετανία
Στο Λονδίνο τα τελευταία χρόνια έχει εισρεύσει πακτωλός κεφαλαίων, είτε πρόκειται για το City, είτε για την αγορά ακινήτων, είτε για τις ποδοσφαιρικές ομάδες. Πέρσι οι πληρωμές Ρώσων για χρηματοοικονομικές υπηρεσίες άγγιξαν τα 890 εκατ. λίρες. Θεωρητικά ο Πούτιν θα μπορούσε να διατάξει τη... διάλυση των μισών ομάδων στην Premier League. Δεν είναι καθόλου σίγουρο, όμως, αν οι Ρώσοι μεγιστάνες στο εξωτερικό θα υπακούσουν ή θα «αυτομολήσουν».

Ρωσία - Οικονομία
«Αρκούδα»... καταπονημένη

Τη... χαριστική βολή στην ήδη καταπονημένη ρωσική οικονομία απειλεί να δώσει η κρίση στην Ουκρανία, ιδίως στην περίπτωση επιβολής κυρώσεων από τη Δύση στη Μόσχα ή/και χρεοστασίου του Κιέβου, όπου μεγάλες ρωσικές τράπεζες (VTB, VEB, Gazpombank κ.α.) έχουν έκθεση που αγγίζει τα 30 δισ. δολ. Ήδη πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, η ρωσική «αρκούδα» εμφανίζονταν νωθρή από οικονομικής πλευράς, με το τρέχον μοντέλο της υπερεκμετάλλευσης των πρώτων υλών σε βάρος της ανάπτυξης της βιομηχανίας να έχει φτάσει στα όριά του: Το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 6%-8% του ΑΕΠ προ κρίσης αναμένεται να μετατραπεί σε έλλειμμα φέτος ή το 2015.

Οι ρυθμοί ανάπτυξης επιβραδύνονται τα τέσσερα τελευταία χρόνια, καθώς η καταναλωτική δαπάνη μειώνεται και οι επενδυτική δραστηριότητα εξασθενεί, όπως και η ζήτηση για ενέργεια. Το ΑΕΠ της Ρωσίας αυξήθηκε μόλις κατά 1,3% πέρυσι από 3,4% το 2012. Για φέτος, πολλοί διεθνείς οργανισμοί συμπεριλαμβανομένου και του ΔΝΤ προειδοποιούν ότι η χώρα κινδυνεύει να εισέλθει σε ύφεση. Το χρηματιστήριο της Μόσχας και το ρούβλι είχαν εν πολλοίς γλιτώσει το πρώτο κύμα πιέσεων στις αναδυόμενες αγορές το καλοκαίρι του 2013, βρέθηκαν όμως στο επίκεντρο του δεύτερου κύματος στις αρχές του έτους και η κατακόρυφη αύξηση του γεωπολιτικού κινδύνου δεν βοηθά την κατάσταση.

Το ρούβλι έχει υποτιμηθεί κατά 9% έναντι του δολαρίου από τις αρχές του έτους. Την περασμένη Δευτέρα μόνο υποχώρησε κατά 1,8%, και τούτο μετά την παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας που «έκαψε» 12 δισ. δολάρια από τα διαθέσιμά της για το στηρίξει, αυξάνοντας παράλληλα το βασικό επιτόκιο αναφοράς κατά 150 μονάδες βάσης, εξέλιξη που ενισχύει την απειλή της ύφεσης. Οι αναλυτές συγκρίνουν την υφιστάμενη κατάσταση με τη ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008. Τότε, ο πόλεμος των έξι ημερών οδήγησε σε εκροή κεφαλαίων 290 δισ. δολαρίων. Το ίδιο κινδυνεύει να συμβεί και τώρα, με το φάσμα του ασθενούς ρουβλίου, του πληθωρισμού και της ύφεσης να εμφανίζεται άκρως απειλητικό.