Η κυριακάτικη αργία έχει τη δική της ιστορία

Η κυριακάτικη αργία και το ωράριο της λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων έχουν τη δική τους ιστορία...




Στη χώρα μας ξεκινά από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και συνδέεται με τους αγώνες των εργαζομένων για την κατοχύρωση του οκταώρου και της κυριακάτικης αργίας αλλά και την προσπάθεια των εμπόρων να στήσουν τις επιχειρήσεις τους σε ένα νεότευκτο κράτος, αδύναμο από τους απελευθερωτικούς πολέμους. Μία ταξική πάλη που συνεχίζεται μέχρι και τις μέρες μας. Στο πέρασμα των περίπου 100 χρόνων η νίκη πότε πέρναγε στους μεν πότε στους δε...

Η «ΗτΣ» με τη συνδρομή της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας παραθέτει το χρονικό της κυριακάτικης αργίας και των ωραρίων λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων. Χρονιές σταθμοί αλλά και οι «μάχες» ανάμεσα στους εμποροϋπαλλήλους και τους εμπόρους περιγράφονται από το 1902 μέχρι και σήμερα, οπότε και η σημερινή κυβέρνηση άνοιξε ξανά, ύστερα από έναν αιώνα σχεδόν, το θέμα της Κυριακάτικης λειτουργίας των καταστημάτων.

Το 1902 ιδρύεται ο Εμπορικός Σύλλογος της Αθήνας, σε μία εποχή όπου το ελληνικό εμπόριο γνωρίζει μια αργή αλλά σταθερή ανάπτυξη. Οι εμποροϋπάλληλοι της εποχής αρχίζουν τότε να διεκδικούν κι ένα από τα αιτήματα τους είναι η αργία των καταστημάτων μετά την Κυριακή του Πάσχα. Ο ΕΣΑ με τον πρώτο πρόεδρο του Κ. Τσάτσο ικανοποιεί το αίτημά τους. Οι εμποροϋπάλληλοι αμέσως μετά αγωνίζονται και για την αργία της Κυριακής.

Το 1908 θα καθιερωθεί η Κυριακή ως αργία για τους καλοκαιρινούς μήνες στα καταστήματα αλλά το ίδιο έτος, ο Εμπορικός Σύλλογος της Αθήνας παίρνει τη σκυτάλη... και προτείνει στην κυβέρνηση την κυριακάτικη αργία για όλο το χρόνο. Και η τότε κυβέρνηση παίρνει αυτήν την απόφαση.

Το 1910 το Βασίλειο της Ελλάδας αποφασίζει την κήρυξη της Κυριακής ως αργίας για όλους τους εργαζομένους. Η πρώτη Κυριακή ήταν στις 2 Ιανουαρίου. Είχαν προηγηθεί αιματηροί αγώνες των εργαζομένων. Τα χρόνια περνούν και οι εργαζόμενοι, μαζί τους και οι εμποροϋπάλληλοι μάχονται για την καθιέρωση λιγότερων ωρών εργασίας.

Το 1914 ο Ελευθέριος Βενιζέλος με το νόμο 281 νομοθετούσε τον συνδικαλισμό στην Ελλάδα. Την ίδια χρονιά με το νόμο 271 ρύθμιζε το χρόνο εργασίας στα καταστήματα.

Το 1926 ο Εμπορικός Σύλλογος της Αθήνας αντιδρά στην τότε κυβέρνηση που ήθελε να μειώσει τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων που ήταν τότε 9,5 έως 10 ώρες. Το επιχείρημά του ήταν ή κρίση που μάστιζε το εμπόριο.

Το 1935 καθορίζεται νομοθετικά το οκτάωρο στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι εμποροϋπάλληλοι δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το καθεστώς της απασχόλησης.

Το 1937 τελικά καταφέρνουν να υπογράψουν με τον Εμπορικό Σύλλογο της Αθήνας συλλογική σύμβαση που καθορίζει τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων σε οκτώμιση αντί για εννιά.

Οι μάχες για το ωράριο των καταστημάτων σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό συνεχίζονται και τα επόμενα χρόνια του ελληνικού κράτους.

Το 1971, επί δικτατορίας, με νομοθετικό διάταγμα διαχωρίζεται το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων από το ωράριο των εμποροϋπαλλήλων.

Την ίδια χρονιά με άλλο διάταγμα επίσης επιτρεπόταν η λειτουργία των επιχειρήσεων λιανικής μία Κυριακή ανάμεσα στις 18 με 24 Δεκεμβρίου και κατά την τελευταία Κυριακή του έτους εφόσον αυτή συμπίπτει με την 31η Δεκεμβρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το καθεστώς αυτό ισχύει μέχρι τις μέρες μας.

Τον Ιούλιο του 1990 με νόμο καθιερώνεται η πενθήμερη απασχόληση των εμποροϋπαλλήλων. Επίσης δεν επιτρέπεται στα καταστήματα λιανικής να είναι ανοιχτά τις Κυριακές και τις αργίες πλην των βενζινάδικων, των εστιατορίων, των ζαχαροπλαστείων, των μπαρ, των καφενείων, των γαλακτοπωλείων, των κυλικείων και των συναφών καταστημάτων, των ανθοπωλείων, των περιπτέρων και των εξομοιουμένων καταστημάτων, των φωτογραφείων, των στιλβωτηρίων κι αμιγών καταστημάτων λιανικής πωλήσεως ξηρών καρπών. Με τον ίδιο νόμο δίνεται επίσης η δυνατότητα στους Νομάρχες να αποφασίζουν τη λειτουργία την Κυριακή και τις μέρες αργίας ορισμένων καταστημάτων, που εξυπηρετούν την τουριστική κίνηση σε αυστηρά οριοθετούμενες περιοχές δήμων, κοινοτήτων που έχουν ανακηρυχθεί ως τουριστικοί τόποι.

Το πρώτο αλαλούμ
Με τη διάταξη αυτή αρχίζει το πρώτο αλαλούμ με το ωράριο των καταστημάτων καθώς σε πολλές περιοχές ήταν δεν ήταν τουριστικές οι Νομάρχες αποφάσιζαν τη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Το 1994 με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον Στέφανο Μάνο περνά στο νόμο 2224/94 το άρθρο 46 με το οποίο απελευθερώνει πλήρως τη λειτουργία του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων όλης της χώρας. Ήταν η εποχή που έκανε την εμφάνιση της στην Ελλάδα η πολυεθνική Promodes με τα σούπερ μάρκετ Continent, αλλά και μεγάλες αλυσίδες λιανικής όπως ο «Λαμπρόπουλος» που ήθελαν ελεύθερο ωράριο. Τότε η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας πρωτοστατεί σε αγώνες και μπλοκάρει κάθε Σάββατο την είσοδο των εργαζομένων στα πολυκαταστήματα, ενώ κηρύσσει συνεχώς απεργίες.

Το 1997 οι εργαζόμενοι καταφέρνουν και υπογράφουν, η ΟΙΥΕ για λογαριασμό τους, μαζί με την ΕΣΕΕ, το ΣΕΛΠΕ και τον ΣΕΣΜΕ (σύνδεσμος σούπερ μάρκετ) την πρώτη κλαδική συμφωνία για το ωράριο των καταστημάτων. Μια ιστορική συμφωνία ανάμεσα σε εργοδότες κι εργαζόμενους με κύρια σημεία:

1.Την ελεύθερη έναρξη λειτουργίας των εμπορικών και καταστημάτων τροφίμων, 2. την καθημερινή λήξη στις 20.00 (Χειμώνα) και 21.00 (Καλοκαίρι), 3. τη λήξη το Σάββατο (Χειμώνα ? Καλοκαίρι) στις 18.00, 4. τοπικές συμφωνίες για μικρότερα ωράρια, 5. Κυριακή αργία, πλην των αμιγώς τουριστικών καταστημάτων. Η συμφωνία αυτή θεσμοθετήθηκε από την τότε κυβέρνηση με την υπουργική απόφαση (ΚΥΑ 1162/97).

Το 2001 η συμφωνία αυτή επαναβεβαιώθηκε και μαζί με τους υπόλοιπους εργοδότες συνυπέγραψε και η ΓΣΕΒΕΕ.

Στις 10 Δεκεμβρίου του 2012 ο υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης και ο υφυπουργός Θανάσης Σκορδάς, ο οποίος έχει την πείρα από την θητεία του το 2005 στο υπουργείο και μάλιστα για το θέμα του ωραρίου, ανακοινώνουν την απελευθέρωση της κυριακάτικης λειτουργίας για όλα τα καταστήματα κάτω των 250 τ.μ. Εξαιρούνται αυτά που είναι διασυνδεδεμένα με αλυσίδες και είναι και τύπου «shop in a shop». Ταυτόχρονα ανακοινώνουν την πρόθεσή τους να επιτρέψουν επτά Κυριακές το χρόνο τη λειτουργία όλων των καταστημάτων και των αλυσίδων και όσων είναι στα malls, τα εμπορικά πάρκα κ.λπ.

Η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας, η ΕΣΕΕ, και η ΓΣΕΒΕΕ αντιδρούν. Οι εμποροϋπάλληλοι σε συνδυασμό και με τις ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, ελέω τρόικας, προειδοποιούν με απεργίες και με μπλόκο της εφαρμογής του μέτρου, αν αυτό τελικά ψηφιστεί. Η κυβέρνηση έχει θέσει το νομοσχέδιο σε δημόσια διαβούλευση και θέλει να κατατεθεί στη Βουλή το αργότερο στις αρχές του χρόνου.

Η ιστορία, λένε, επαναλαμβάνεται είτε 18 είτε 100 χρόνια μετά...

Ωάαριο
Η πρώτη απόπειρα το 2005

Στις αρχές του 2005, ο τότε υφυπουργός Ανάπτυξης Γιάννης Παπαθανασίου μαζί με τον τότε γενικό γραμματέα Καταναλωτή Θανάση Σκορδά (νυν υφυπουργό Ανάπτυξης) ανακοινώνουν τη νομοθετική τους πρωτοβουλία να διευρύνουν το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων. Με νομοσχέδιο που τελικά ψηφίστηκε τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς καθιερώνεται ώρα λήξης τις καθημερινές στις 21.00 και τα Σάββατα στις 20.00. Πριν την ψήφιση του νομοσχεδίου ξεσηκώνεται θύελλα αντιδράσεων από την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας, την ΕΣΕΕ και τη ΓΣΕΒΕΕ. Για πρώτη φορά, ίσως, η ΕΣΕΕ κάνει συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και συλλαλητήρια.

Η κυβέρνηση δεν κάνει πίσω, παρά τα πυρά που δέχεται από τους εργαζόμενους και τους εμπόρους πως πίσω από τη διεύρυνση του ωραρίου είναι η ικανοποίηση αιτημάτων μεγάλου εμπορικού πάρκου αλλά και πολυεθνικών αλυσίδων που έκαναν τότε την εμφάνισή τους στην ελληνική αγορά. Τον Αύγουστο το νομοσχέδιο ψηφίζεται. Λίγους μήνες μετά ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας έχοντας προτάσεις εμπορικών συλλόγων στα χέρια του κάνει απόπειρα έναρξης διαλόγου για τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων πέντε κι έξι Κυριακές το χρόνο. Χωρίς ωστόσο να τελεσφορήσουν αυτές οι προσπάθειες.