Το ρωσικό αέριο, η Ουκρανία και η Ευρώπη

Το θέμα της προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου μετά την όξυνση των σχέσεων Ρωσίας-Δύσης λόγω Ουκρανίας ξανά βγαίνει στην επιφάνεια.



Η Ευρώπη έχει από το 2009 και μετά λάβει σημαντικά μέτρα ανάγκης αναβαθμίζοντας δίκτυα και αποθηκεύσεις, ώστε σε περίπτωση διακοπής της παροχής μέσω Ουκρανίας να μπορέσει να ικανοποιήσει τη ζήτηση για αρκετό χρονικό διάστημα.

Η οικονομία όμως της Ευρώπης δεν μπορεί να λειτουργεί με μέτρα ανάγκης. Χρειάζεται μακροχρόνια εγγυημένες πηγές ενέργειας. Ομως ακριβώς επ' αυτού συμβαίνουν πράγματα τα οποία είναι δύσκολο να ερμηνευθούν ορθολογικά. Η Gazprom και οι Ευρωπαίοι εισαγωγείς έχουν υπογράψει συμβάσεις για ποσότητες 155bcma (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως) από το 2014 και μετά.

Αν εξαιρεθεί η Ουκρανία και η Ρωσία τροφοδοτήσει την Ευρώπη μόνο με παρακάμπτοντες την Ουκρανία αγωγούς δημιουργείται έλλειμμα 50-60 bcm ετησίως, που δεν μπορεί να καλυφθεί άμεσα από άλλες εισαγωγές. Οι Ρώσοι πρότειναν να καλύψουν αυτό το έλλειμμα με τον νότιο αγωγό μέσω Βουλγαρίας, τον South Stream, που θα έχει χωρητικότητα 63 bcma, θα στοιχίσει 18 δισ. ευρώ και θα μπορέσει να λειτουργήσει από το 2018 και μετά. Εδώ αρχίζει όμως το πρόβλημα:
Το ρωσικό αέριο, η Ουκρανία και η Ευρώπη

Οι Βρυξέλλες σε αντίποινα για τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία και για να εξαναγκάσουν τη Ρωσία σε συνεργασία με την Ουκρανία ακύρωσαν τον South Stream ως έργο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.

Έδωσαν επίσης εντολή στις υπηρεσίες της Ε.Ε. να διερευνήσουν όλες τις δυνατές πηγές παροχής αερίου και να υποβάλουν έκθεση εντός 90 ημερών.

Παράκαμψη
Είναι λοιπόν προφανές ότι για λίγα χρόνια το αέριο πρέπει να περάσει υποχρεωτικά μέσω Ουκρανίας και ότι η Ευρώπη σκέπτεται πώς θα απεξαρτηθεί από την Gazprom το συντομότερο.

Αυτό είναι ευκολότερο να λεχθεί παρά να γίνει. Τόσο για λόγους συμβατικούς όσο και για λόγους τεχνικούς το έλλειμμα των 50-60bcma είναι δύσκολο να καλυφθεί από αλλού άμεσα, όταν μάλιστα οι πηγές της Ευρώπης στη Βόρειο Θάλασσα φθiνουν και εξαντλούνται, ενώ οι ανάγκες της αυξάνουν. Παραλαβή υγροποιημένου αερίου (LNG) από το Κατάρ ή σχιστολιθικού από τις ΗΠΑ απαιτεί νέες δαπανηρές υποδομές και βεβαιότητα μακροχρόνιας αδιατάρακτης παροχής.

Αέριο μέσω Αζερμπαϊτζάν ή/και Ιράν απαιτεί και αυτό νέες σημαντικές υποδομές όπως ο αγωγός Nabucco που τώρα αντικαθίσταται με τον τουρκικό TANAP. Aέριο από την Ανατολική Μεσόγειο είναι επί του παρόντος λίγο.

Όλες οι επιλογές απαιτούν νέες επενδύσεις υποδομών πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ και με πενταετή ορίζοντα έναρξης. Επίσης όλες αυτές οι λύσεις έχουν και προβλήματα.

Η Ευρώπη μπορεί σε ορίζοντα ετών να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, δεν μπορεί να την διακόψει και δεν μπορεί να το κάνει αμέσως. Η Ρωσία έχει ανάγκη το συνάλλαγμα και δεν είναι αυτή που θα βοηθήσει στη μείωση των πωλήσεών της.

Είναι πλέον βέβαιο ότι η Ευρώπη θα διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού της και θα μειώσει τις εισαγωγές από τη Ρωσία όσο πιο γρήγορα μπορεί. Έτσι η Ρωσία θα τείνει να γίνει κάπως φτωχότερη από ότι προ των ουκρανικών γεγονότων.

Για να το αντιμετωπίσει αυτό η Ρωσία κατευθύνει τις εξαγωγές της ανατολικά πλέον. Η Κίνα ήδη συμφώνησε να αγοράσει πετρέλαιο αξίας 350 δισ. δολαρίων τα επόμενα έτη. Αυτό θα σημάνει αυξημένες τιμές πετρελαίου για την Ευρώπη και η Κίνα, επενδύοντας στην ρωσική πετρελαϊκή παραγωγή αντικαθιστά σταδιακά τη Γερμανία/Ευρωπη ως κύριος ενεργειακός εταίρος της Μόσχας.

Η μείωση της αμοιβαίας εξάρτησης και κατά συνέπεια του αμοιβαίου συμφέροντος καθιστούν τις προστριβές πιο εύκολες. Είναι επιθυμητές από τη Γερμανία/Ευρώπη προστριβές με την Ρωσία; Μάλλον, όχι.

Αδιέξοδο
Τι θα συμβεί, για παράδειγμα, αν οι Ουκρανοί λόγω επικείμενης χρεοκοπίας συνεχίσουν να μην πληρώνουν το αέριο που καταναλώνουν στην Gazprom; Αν οι Ρώσοι απογοητευμένοι από την άρνηση του South Stream στρέψουν δυναμικά τις εξαγωγές τους προς την Ασία; Αν διακοπεί η παροχή αερίου μέσω Ουκρανίας τον επόμενο χειμώνα η Ευρώπη κάπως θα βολευτεί, αλλά η Ουκρανία θα πεθάνει.

Για να μην πεθάνει η Ουκρανία, η Ε.Ε. ρυθμίζει ώστε η Ουκρανία να μπορεί να εισάγει έως 12 bcm από τη Σλοβακία και 7.2 bcm από την Πολωνία και την Ουγγαρία που είναι τα 2/3 του ελάχιστου που εισάγει από τη Ρωσία. Αυτό θα στοιχίσει 560 δολάρια τα 1.000 κυβικά μέτρα ήτοι 10,752 δισ. δολάρια το σύνολο. Με τις τρέχουσες τιμές η Ουκρανία πληρώνει στη Ρωσία 268,5 τα 1.000 κυβικά μέτρα ήτοι συνολικά 5,155 δισ. δολάρια για τα 19,2 δισ. κυβικά μέτρα.

Η Ουκρανία δεν μπορεί να πληρώσει ούτε τα παλαιά χρέη της στη Ρωσία για το αέριο, που είναι ήδη 2,89 δισ. δολάρια και αυξάνουν σε ρυθμό περίπου ένα δισ. το μήνα. Πώς θα πληρώσει 10,752 δισ. επιπλέον;

Η Ρωσία θα αυξήσει την τιμή του αερίου, η οποία θα είναι πάντως φθηνότερη από τη δυτική πρόταση και οι Ρώσοι έχουν δεχθεί να μείνουν απλήρωτοι για αρκετό καιρό, πράγμα που δεν είναι αποδεκτό στη Δύση.

Κοντά στη χρεοκοπία

Η Ουκρανία πλησιάζει τη χρεοκοπία με άμεσα απλήρωτα χρέη πλέον των 15 δισ. δολαρίων, πληθωρισμό 14% που βαίνει αυξητικά και έσοδα που μειώνονται.

Για να πάρει σε δυο χρόνια τα 14 δισ. δολάρια του ΔΝΤ, θα πρέπει πρώτα να αποδεχθεί πρόγραμμα λιτότητας και «εξυγίανσης» της οικονομίας της.

Τα κονδύλια που υπόσχονται οι Δυτικοί ευεργέτες και αργούν είναι συνδεδεμένα με βαρείς όρους και πάντως τα χρέη είναι περισσότερα. Οι εργαζόμενοι με μέσο μισθό 300 ευρώ και οι συνταξιούχοι με σύνταξη 100 ευρώ πού θα βρουν τα χρήματα να πληρώσουν τον τριπλάσιο λογαριασμό θέρμανσης στην Ουκρανία των -20°C τον χειμώνα;

Λιτότητα σε λαό που ήδη υποσιτίζεται θα έχει κοινωνικές συνέπειες που θα εξελιχθούν σε πολιτικές.

Τελικά η Ευρώπη θα δαπανήσει πολλές δεκάδες δισεκατομμυρίων και η Ουκρανία θα πληρώσει πολλά δισ. που δεν έχει, γιατί; Για να είναι ανεξάρτητη από τη Ρωσία, η οποία ευχαρίστως μέχρι τώρα πουλούσε φτηνότερα το αέριο σε αυτήν και την Ευρώπη;

Μήπως τελικά αυτά είναι αποτελέσματα βίαιων και βιαστικών κινήσεων; Η ρήξη ΗΠΑ-Ρωσίας έχει τελικά ως μόνο θύμα την Ευρώπη.