Οι τράπεζες από την κρίση του 2012 στην κρίση του 2015

Σημαντικές ομοιότητες αλλά και πολύ μεγάλες διαφορές παρουσιάζει το χρηματοοικονομικό σκέλος της κρίσης στην παρούσα φάση σε σύγκριση με το 2012.




Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να επεκτείνει τον ELA μόλις κατά 3,3 δισ. ευρώ ανοίγοντας τις γραμμές πίστωσης των ελληνικών τραπεζών στα 68,3 δισ. ευρώ είναι ενδεικτική του διαφορετικού τρόπου αντιμετώπισης της διαπραγμάτευσης από την πλευρά των ευρωπαϊκών θεσμών. Οι μαρτυρίες του κ. Προβόπουλου, μετά το πέρας της κρίσης του 2012 και πριν φύγει από την Τράπεζα της Ελλάδος, κατέγραφαν το σκηνικό εκείνης της εποχής με τα φορτηγά γεμάτα ευρώ να ανεφοδιάζουν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα όσο χρόνο -και ήταν πολύς- διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις.

Οι ελληνικές τράπεζες λόγω των υπεραναλήψεων που αντιμετώπισαν στην τρέχουσα φάση, σχεδόν εξάντλησαν την προαναφερόμενη γραμμή πίστωσης, ενώ τα 3,3 δισ. ευρώ επιπλέον αποτελούν κατά γενική ομολογία ένα περιορισμένο όριο γι' αυτήν την περίοδο. Οπως αναφέρει το πρακτορείο Reuters επικαλούμενο τραπεζικές πηγές, πάνω από 1 δισ. ευρώ υπολογίζονται οι εκροές καταθέσεων την Τετάρτη και την Πέμπτη. Οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πρώτη φορά είχαν αυτό που ονομάζουμε πολιτική χροιά. Μάλιστα τούτο φάνηκε όταν λίγο νωρίτερα η ΕΚΤ σταμάτησε τις εξαιρέσεις σε σχέση με τα ελληνικά ομόλογα και οδήγησε τις ελληνικές τράπεζες από την κανονική χρηματοδοτική γραμμή στον ELA, μολονότι τυπικά η χώρα μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου παραμένει σε πρόγραμμα.
Οι τράπεζες από την κρίση του 2012 στην κρίση του 2015

Οι συγκρίσεις των δύο περιόδων εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές όχι μόνον ως προς τα χαρακτηριστικά τους αλλά και ως προς τα αποτελέσματά τους.

Η κρίση του 2012 ήταν καταλυτική για τις ελληνικές τράπεζες, αφού από τον Δεκέμβριο του 2009 μέχρι και τον Ιούνιο του 2012 ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις απώλεσαν καταθέσεις ύψους 87 δισ. ευρώ. Μόνον τον Μαίο και τον Ιούνιο του 2012 χάθηκαν καταθέσεις ύψους 15 δισ. ευρώ. Στην παρούσα φάση οι απώλειες των καταθέσεων στο διάστημα Δεκεμβρίου, Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου ανέρχονται κοντά στα 21 δισ. ευρώ.

Ομοιότητες
Το τραπεζικό σύστημα και στις δύο κρίσεις αποτέλεσε το μαλακό υπογάστριο της ελληνικής οικονομίας και επομένως το μέσο πίεσης προκειμένου η διαπραγμάτευση να τελεσφορήσει.

Η έλλειψη ρευστότητας που δημιουργήθηκε στις τράπεζες εξαιτίας των αναλήψεων, με τη χώρα σε εξάρτηση από την ΕΚΤ, «άγγιξε» την πραγματική αγορά, καθώς οι γραμμές πίστωσης των τραπεζών προς τον ιδιωτικό τομέα ατρόφησαν αισθητά.

Οι τράπεζες κατέβαλαν και στις δύο περιόδους κάθε δυνατή προσπάθεια να διακρατήσουν καταθέσεις αντιμετωπίζοντας το θέμα άλλοτε με μεγαλύτερη άλλοτε με μικρότερη επιτυχία.

Διαφορές
Το 2012 υπήρχαν αρκετές μικρές τράπεζες που για να συγκρατηθούν στη ζωή ανέβασαν σε δυσθεώρητα ύψη τα επιτόκια. Οι αποδόσεις των καταθέσεων έφθασαν την περίοδο Μαΐου - Ιουνίου του 2012 στο 6%. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και οι μεγάλες τράπεζες να προχωρήσουν σε ανάλογες αυξήσεις επιχειρώντας να διακρατήσουν καταθέσεις. Στην παρούσα φάση το επιτόκιο μιας μέσης προθεσμιακής κατάθεσης δεν ξεπερνά το 1,7%.

Το παραπάνω γεγονός προσαύξησε αισθητά το λειτουργικό κόστος το 2012 και τις οδήγησε σε σημαντικές ζημιές που μαζί με το κόστος του ELA και το PSI διαμόρφωσαν το περιβάλλον της κεφαλαιακής ανεπάρκειας στις τράπεζες, οι οποίες ανακεφαλαιοποιήθηκαν στη συνέχεια.

Στην κρίση του 2012 η μεγαλύτερη εκροή καταθέσεων είχε διοχετευθεί στο εξωτερικό μέσω εμβασμάτων. Στην παρούσα φάση το μεγαλύτερο τμήμα των αναλήψεων αφορά σε μετρητά, ενώ ένα σεβαστό κομμάτι διοχετεύεται σε προϊόντα διεθνούς ταυτότητας (αμοιβαία, ομόλογα άλλων χωρών, ξένα εταιρικά ομόλογα κ.λπ.).

Ευκολότερα αναστρέψιμες οι τωρινές συνθήκες

Οι συνθήκες της τρέχουσας χρηματοοικονομικής κρίσης είναι ευκολότερα αναστρέψιμες, λένε τραπεζικές πηγές, αφού όταν αποκατασταθεί η ομαλότητα είναι αρκετά εύκολο να επανέλθουν τα μετρητά από τις θυρίδες των τραπεζών ή τα στρώματα ξανά στα ταμεία τους. Αντίθετα είναι δύσκολο να εισρεύσουν κεφάλαια που έφυγαν στο εξωτερικό.

Προς επίρρωση των παραπάνω η μελέτη της Cross Border Capital έδειξε συνολικά 177 εκατομμύρια δολάρια να φεύγουν από την Ελλάδα τον Ιανουάριο, σε σύγκριση με 166 εκατομμύρια τον Δεκέμβριο και 149 εκατομμύρια δολάρια τον Νοέμβριο. Αυτά αποτελούν εκροές κεφαλαίων μέσω εμβασμάτων στο εξωτερικό. Σχεδόν 2.400.000.000 εκατομμύρια δολάρια είχαν οδηγηθεί εκτός χώρας τον Αύγουστο, το υψηλότερο ποσοστό που παρατηρήθηκε πέρυσι όταν η κρίση δεν είχε αρχίσει να εξελίσσεται. (Σ.Σ. Ο Αύγουστος σημειώνεται πως αποτελεί τον μήνα με τη μεγαλύτερη εισροή συναλλάγματος στη χώρα).

Ο σχετικός δείκτης ρευστότητας που καταρτίζει η εταιρεία έδειξε να διαμορφώνεται στη χώρα μας στο 64,3 τον Ιανουάριο, και ήταν τρεις φορές υψηλότερος από το μέγεθος 29 που πέτυχε η χώρα μας τον Ιανουάριο του 2013. Όταν ο δείκτης αυτός είναι πάνω από 50, τότε θεωρείται επέκταση της ρευστότητας όταν είναι κάτω από 50 σημαίνει συρρίκνωση.

Μπορεί ασφαλώς οι τράπεζες να επαναφέρουν, όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση, τις καταθέσεις στα γκισέ τους, όμως θα απαιτηθεί χρόνος για να σβηστούν τα σημάδια και αυτής της κρίσης. Οι τράπεζες δεν θα πετύχουν τον στόχο της κερδοφορίας για το 2015, καθώς το κόστος τους λόγω ELA ενισχύθηκε αισθητά. Και αυτό θα είναι ίσως το μικρότερο πρόβλημα που θα έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία. Το βασικότερο πρόβλημα θα είναι πως οι γραμμές πίστωσης των τραπεζών προς την πραγματική οικονομία δεν θα είναι τόσο ανοιχτές όσο αρχικώς προβλεπόταν για το τρέχον έτος, έως ότου ομαλοποιηθεί πλήρως η κατάσταση. Αρα και τα σχέδια για ανάπτυξη φέτος ίσως μεταβάλλονται.

Εκείνο πάντως που δεν αλλάζει, είναι η ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, στοιχείο το οποίο δεν υπήρξε στην προηγούμενη κρίση. Γι' αυτό είναι απολύτως λάθος οι συγκρίσεις που επιχειρήθηκαν την εβδομάδα που πέρασε μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Τα αποτελέσματα της συμφωνίας στην Κύπρο που οδήγησαν στο κούρεμα των καταθέσεων για ποσά ανώτερα από 100.000 ευρώ, συντελέσθηκαν υπό το βάρος της κεφαλαιακής ανεπάρκειας των τραπεζών της Μεγαλονήσου. Εκεί η κρίση ήταν τραπεζική. Το κούρεμα των καταθέσεων πραγματοποιήθηκε προκειμένου οι κυπριακές τράπεζες να ανακεφαλαιοποιηθούν.

Εδώ οι τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες και κάτω από την ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που παρακολουθεί συνεχώς τα κεφάλαιά τους. Επομένως η οποιαδήποτε σύγκριση με την Κύπρο είναι απολύτως λανθασμένη.