Η διαδικασία εξόδου από το τρίτο πρόγραμμα αναμένεται να ολοκληρωθεί στη διάρκεια της εβδομάδας, ενώ η Ελλάδα με βάση πρόταση που θα υποβάλει η Κομισιόν θα ενταχθεί από τις 21 Αυγούστου σε ένα καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, το οποίο τίθεται για πρώτη φορά σε ισχύ, δεδομένου ότι στο παρελθόν δεν εφαρμόστηκε σε καμία πρώην μνημονιακή χώρα.
Το πέρασμα στην τελευταία φάση γίνεται μετά την ολοκλήρωση της επικύρωσης από εθνικά Κοινοβούλια της συνολικής απόφασης του Eurogroup (21 Ιουνίου).
Θα ξεκινήσει με τη δημοσιοποίηση από την Κομισιόν στα μέσα της εβδομάδας της πρότασης για την επιτήρηση της επόμενης μέρας, που θα είναι μια ενισχυμένη εποπτεία μέχρι και το 2022. Η πρόταση θα υποβληθεί στη συνεδρίαση του Εurogroup, την Πέμπτη. Την ίδια μέρα ή την Παρασκευή ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα εγκρίνει την τελευταία δόση, καθώς επίσης και τον τρόπο εκταμίευσης της δόσης αυτής, με βάση τη δήλωση του Eurogroup.
Όπως αναφέρει η εν λόγω δήλωση που εκδόθηκε μετά τη συνολική απόφαση της 21ης Ιουνίου: «Με την ολοκλήρωση των εθνικών διαδικασιών, τα όργανα διοίκησης του ESM αναμένεται να εγκρίνουν την εκταμίευση της πέμπτης και τελευταίας δόσης του προγράμματος ύψους 15 δισ. ευρώ. Από το συνολικό αυτό ποσό, 5,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν σε ξεχωριστό λογαριασμό και θα χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση του χρέους, ενώ τα 9,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν σε ειδικό λογαριασμό για τη δημιουργία ταμειακού αποθέματος, που θα χρησιμοποιηθεί για την εξυπηρέτηση του χρέους σε περίπτωση ανάγκης». Τονίζεται επίσης ότι η χρήση των εν λόγω κεφαλαίων θα γίνεται έπειτα από συμφωνία με τους θεσμούς.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν στα διάφορα όργανα αυτήν την εβδομάδα είναι σημαντικές, γιατί στην ουσία θα επισημοποιούν όλη τη διαδικασία εξόδου από το πρόγραμμα, καθώς επίσης και τους όρους της ενισχυμένης εποπτείας, οι οποίοι συνδέονται με ορισμένες παραμέτρους της ελάφρυνσης του χρέους.
Για παράδειγμα, η επιστροφή των κερδών ύψους 5,8 δισ. ευρώ (σύμφωνα με τον ΟΔΔΗΧ) στην Ελλάδα από την ΕΚΤ και κεντρικές τράπεζες χωρών της Ευρωζώνης, που έχουν στην κατοχή τους ελληνικά ομόλογα, συνδέεται με την υλοποίηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων της κυβέρνησης. Επίσης η κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου δανεισμού της δεύτερης διάσωσης, που θα αποφέρει 200 εκατ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2022, συνδέεται επίσης με τις δεσμεύσεις αυτές.
Μονόδρομος η τήρηση των υποχρεώσεων
Πέρα από το οικονομικό σκέλος όμως, για την Ελλάδα είναι μονόδρομος η τήρηση των μεταμνημονιακών υποχρεώσεων, υπό την έννοια ότι η χώρα μας θα βρίσκεται στο «μικροσκόπιο» των αγορών και η παραμικρή δημόσια αιχμή από την πλευρά των εταίρων και δανειστών θα αυξάνει ανάλογα και το κόστος δανεισμού. Κι αυτό γιατί όσο θα κλονίζεται η εμπιστοσύνη, τόσο θα επηρεάζεται αρνητικά το επιτόκιο των ομολόγων.
Το κύριο βάρος των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η κυβέρνηση αφορά φυσικά την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ μέχρι και το 2022, καθώς και την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων οι οποίες έχουν ήδη αποφασιστεί. Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αφορούν τομείς όπως ο δημοσιονομικός, ο κοινωνικός, ο χρηματοπιστωτικός, η αγορά εργασίας, οι ιδιωτικοποιήσεις και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης.
Ο ακριβής τρόπος της επιτήρησης θα καθοριστεί από την Κομισιόν, οι πληροφορίες λένε ότι ο έλεγχος θα είναι τριμηνιαίος, ενώ για τις άλλες χώρες που πέρασαν από μνημόνιο η συχνότητα των ελέγχων ήταν εξαμηνιαία. Ο έλεγχος θα γίνεται από τους εκπροσώπους των θεσμών, ενώ θα συμμετέχει όπως έχει ήδη κάνει γνωστό και το ΔΝΤ.
Σύμφωνα με τη διαδικασία, η Ελλάδα θα επιστρέψει κατά το ένα σκέλος στην κανονικότητα, αφού θα συμπεριληφθεί για πρώτη φορά στη διαδικασία του λεγόμενου Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (συντονισμός οικονομικών πολιτικών χωρών Ευρωζώνης), αλλά θα είναι παράλληλα και ιδιαίτερη περίπτωση και εδώ είναι που ο επίτροπος Μοσκοβισί δεν έχει δίκιο όταν λέει ότι η έξοδος είναι «καθαρή». Η έξοδος μπορεί να μην είναι τέταρτο μνημόνιο γιατί δεν έχει μέτρα, ωστόσο δεν είναι και εντελώς «καθαρή», γιατί συνοδεύεται από όρους (για την ελάφρυνση του χρέους). Οι άλλες πρώην μνημονιακές χώρες απλώς υπόκεινται στη συνήθη επιτήρηση που προβλέπεται και θα λάβει τέλος μόλις αποπληρωθεί το 75% των δανείων που έλαβαν από τον ESM.
Η ενισχυμένη εποπτεία βασίζεται στη λεγόμενη δέσμη δύο μέτρων του 2013, που περιλαμβάνει δύο κανονισμούς, σκοπός των οποίων είναι να προωθήσουν περαιτέρω την οικονομική ολοκλήρωση και σύγκλιση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης.
Οι κανονισμοί στηρίζονται και συμπληρώνουν τις μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στη δέσμη έξι μέτρων για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό πλαίσιο δημοσιονομικής εποπτείας και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής.
Ο πρώτος κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη-μέλη της Ζώνης του Ευρώ, ενώ προβλέπονται ειδικοί κανόνες για τα κράτη-μέλη που υπάγονται στο διορθωτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ).
Ο δεύτερος κανονισμός, καθορίζει σαφείς και απλοποιημένους κανόνες για ενισχυμένη εποπτεία για κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη δημοσιονομική τους σταθερότητα, κράτη-μέλη που λαμβάνουν οικονομική συνδρομή και εκείνα που εξέρχονται από ένα πρόγραμμα οικονομικής συνδρομής. Σε αυτόν τον κανονισμό εντάσσεται προφανώς η Ελλάδα.
Η δέσμη δύο μέτρων δημιουργεί ένα κοινό πλαίσιο στη Ζώνη του Ευρώ που ακολουθεί μια βαθμιαία προσέγγιση. Θεσπίζει ενδεδειγμένες απαιτήσεις εποπτείας για ένα ευρύ φάσμα δημοσιονομικών καταστάσεων, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη συνέχεια της παρακολούθησης της πολιτικής.
Η διαδικασία της ενισχυμένης εποπτείας δίνει σημαντικές αρμοδιότητες στην Κομισιόν, οι οποίες θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι την υποχρέωση του κράτους-μέλους που αποκλίνει από τους στόχους να λάβει μέτρα. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας οι κυρώσεις θα είναι διαφορετικές, δηλαδή η χώρα δεν θα μπορέσει να επωφεληθεί του συνόλου των αποφάσεων ελάφρυνσης του χρέους και ειδικότερα της επιστροφής των κερδών του ευρωσυστήματος (κεντρικές τράπεζες) από τα ομόλογα και την κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου δανεισμού. Και φυσικά, όπως προαναφέρθηκε, το μεγαλύτερο όπλο των δανειστών είναι η δημόσια καταγγελία για μη τήρηση των δεσμεύσεων, η οποία θα κλονίσει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της χώρας στις αγορές.
Το πέρασμα στην τελευταία φάση γίνεται μετά την ολοκλήρωση της επικύρωσης από εθνικά Κοινοβούλια της συνολικής απόφασης του Eurogroup (21 Ιουνίου).
Θα ξεκινήσει με τη δημοσιοποίηση από την Κομισιόν στα μέσα της εβδομάδας της πρότασης για την επιτήρηση της επόμενης μέρας, που θα είναι μια ενισχυμένη εποπτεία μέχρι και το 2022. Η πρόταση θα υποβληθεί στη συνεδρίαση του Εurogroup, την Πέμπτη. Την ίδια μέρα ή την Παρασκευή ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα εγκρίνει την τελευταία δόση, καθώς επίσης και τον τρόπο εκταμίευσης της δόσης αυτής, με βάση τη δήλωση του Eurogroup.
Όπως αναφέρει η εν λόγω δήλωση που εκδόθηκε μετά τη συνολική απόφαση της 21ης Ιουνίου: «Με την ολοκλήρωση των εθνικών διαδικασιών, τα όργανα διοίκησης του ESM αναμένεται να εγκρίνουν την εκταμίευση της πέμπτης και τελευταίας δόσης του προγράμματος ύψους 15 δισ. ευρώ. Από το συνολικό αυτό ποσό, 5,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν σε ξεχωριστό λογαριασμό και θα χρησιμοποιηθούν για την εξυπηρέτηση του χρέους, ενώ τα 9,5 δισ. ευρώ θα διατεθούν σε ειδικό λογαριασμό για τη δημιουργία ταμειακού αποθέματος, που θα χρησιμοποιηθεί για την εξυπηρέτηση του χρέους σε περίπτωση ανάγκης». Τονίζεται επίσης ότι η χρήση των εν λόγω κεφαλαίων θα γίνεται έπειτα από συμφωνία με τους θεσμούς.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν στα διάφορα όργανα αυτήν την εβδομάδα είναι σημαντικές, γιατί στην ουσία θα επισημοποιούν όλη τη διαδικασία εξόδου από το πρόγραμμα, καθώς επίσης και τους όρους της ενισχυμένης εποπτείας, οι οποίοι συνδέονται με ορισμένες παραμέτρους της ελάφρυνσης του χρέους.
Για παράδειγμα, η επιστροφή των κερδών ύψους 5,8 δισ. ευρώ (σύμφωνα με τον ΟΔΔΗΧ) στην Ελλάδα από την ΕΚΤ και κεντρικές τράπεζες χωρών της Ευρωζώνης, που έχουν στην κατοχή τους ελληνικά ομόλογα, συνδέεται με την υλοποίηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων της κυβέρνησης. Επίσης η κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου δανεισμού της δεύτερης διάσωσης, που θα αποφέρει 200 εκατ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2022, συνδέεται επίσης με τις δεσμεύσεις αυτές.
Μονόδρομος η τήρηση των υποχρεώσεων
Πέρα από το οικονομικό σκέλος όμως, για την Ελλάδα είναι μονόδρομος η τήρηση των μεταμνημονιακών υποχρεώσεων, υπό την έννοια ότι η χώρα μας θα βρίσκεται στο «μικροσκόπιο» των αγορών και η παραμικρή δημόσια αιχμή από την πλευρά των εταίρων και δανειστών θα αυξάνει ανάλογα και το κόστος δανεισμού. Κι αυτό γιατί όσο θα κλονίζεται η εμπιστοσύνη, τόσο θα επηρεάζεται αρνητικά το επιτόκιο των ομολόγων.
Το κύριο βάρος των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η κυβέρνηση αφορά φυσικά την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ μέχρι και το 2022, καθώς και την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων οι οποίες έχουν ήδη αποφασιστεί. Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αφορούν τομείς όπως ο δημοσιονομικός, ο κοινωνικός, ο χρηματοπιστωτικός, η αγορά εργασίας, οι ιδιωτικοποιήσεις και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης.
Ο ακριβής τρόπος της επιτήρησης θα καθοριστεί από την Κομισιόν, οι πληροφορίες λένε ότι ο έλεγχος θα είναι τριμηνιαίος, ενώ για τις άλλες χώρες που πέρασαν από μνημόνιο η συχνότητα των ελέγχων ήταν εξαμηνιαία. Ο έλεγχος θα γίνεται από τους εκπροσώπους των θεσμών, ενώ θα συμμετέχει όπως έχει ήδη κάνει γνωστό και το ΔΝΤ.
Σύμφωνα με τη διαδικασία, η Ελλάδα θα επιστρέψει κατά το ένα σκέλος στην κανονικότητα, αφού θα συμπεριληφθεί για πρώτη φορά στη διαδικασία του λεγόμενου Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (συντονισμός οικονομικών πολιτικών χωρών Ευρωζώνης), αλλά θα είναι παράλληλα και ιδιαίτερη περίπτωση και εδώ είναι που ο επίτροπος Μοσκοβισί δεν έχει δίκιο όταν λέει ότι η έξοδος είναι «καθαρή». Η έξοδος μπορεί να μην είναι τέταρτο μνημόνιο γιατί δεν έχει μέτρα, ωστόσο δεν είναι και εντελώς «καθαρή», γιατί συνοδεύεται από όρους (για την ελάφρυνση του χρέους). Οι άλλες πρώην μνημονιακές χώρες απλώς υπόκεινται στη συνήθη επιτήρηση που προβλέπεται και θα λάβει τέλος μόλις αποπληρωθεί το 75% των δανείων που έλαβαν από τον ESM.
Η ενισχυμένη εποπτεία βασίζεται στη λεγόμενη δέσμη δύο μέτρων του 2013, που περιλαμβάνει δύο κανονισμούς, σκοπός των οποίων είναι να προωθήσουν περαιτέρω την οικονομική ολοκλήρωση και σύγκλιση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης.
Οι κανονισμοί στηρίζονται και συμπληρώνουν τις μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στη δέσμη έξι μέτρων για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό πλαίσιο δημοσιονομικής εποπτείας και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής.
Ο πρώτος κανονισμός εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη-μέλη της Ζώνης του Ευρώ, ενώ προβλέπονται ειδικοί κανόνες για τα κράτη-μέλη που υπάγονται στο διορθωτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ).
Ο δεύτερος κανονισμός, καθορίζει σαφείς και απλοποιημένους κανόνες για ενισχυμένη εποπτεία για κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη δημοσιονομική τους σταθερότητα, κράτη-μέλη που λαμβάνουν οικονομική συνδρομή και εκείνα που εξέρχονται από ένα πρόγραμμα οικονομικής συνδρομής. Σε αυτόν τον κανονισμό εντάσσεται προφανώς η Ελλάδα.
Η δέσμη δύο μέτρων δημιουργεί ένα κοινό πλαίσιο στη Ζώνη του Ευρώ που ακολουθεί μια βαθμιαία προσέγγιση. Θεσπίζει ενδεδειγμένες απαιτήσεις εποπτείας για ένα ευρύ φάσμα δημοσιονομικών καταστάσεων, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη συνέχεια της παρακολούθησης της πολιτικής.
Η διαδικασία της ενισχυμένης εποπτείας δίνει σημαντικές αρμοδιότητες στην Κομισιόν, οι οποίες θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι την υποχρέωση του κράτους-μέλους που αποκλίνει από τους στόχους να λάβει μέτρα. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας οι κυρώσεις θα είναι διαφορετικές, δηλαδή η χώρα δεν θα μπορέσει να επωφεληθεί του συνόλου των αποφάσεων ελάφρυνσης του χρέους και ειδικότερα της επιστροφής των κερδών του ευρωσυστήματος (κεντρικές τράπεζες) από τα ομόλογα και την κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου δανεισμού. Και φυσικά, όπως προαναφέρθηκε, το μεγαλύτερο όπλο των δανειστών είναι η δημόσια καταγγελία για μη τήρηση των δεσμεύσεων, η οποία θα κλονίσει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της χώρας στις αγορές.
