Τον άθλο της δραστικής μείωσης των "κόκκινων" δανείων τους, με την αρωγή του ελληνικού APS "Ηρακλής" και με καινοτόμες κινήσεις για την εξυγίανση των ισολογισμών τους, ξεκινούν το 2020 οι ελληνικές τράπεζες.
Σε μια κρίσιμη χρονιά, καθώς την άνοιξη θα περάσουν τη δοκιμασία των πανευρωπαϊκών stress tests, οι τράπεζες έχουν μπροστά τους ένα πυκνό από δράση και ουσία πρώτο τρίμηνο, επικεντρωμένο στη μείωση των "κόκκινων" δανείων. Το "χρονοδιάγραμμα" των κινήσεων για τη μείωση των NPLs, πάντως, εκτείνεται μέχρι τον Ιούλιο, οπότε εκτιμάται ότι όλες οι τράπεζες θα έχουν μπει με τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων στο σχήμα του "Ηρακλή". Ο στόχος είναι να επιτύχουν μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων κάτω του 20% στα τέλη του 2021, δηλαδή χαμηλότερο και από το μισό του σημερινού επιπέδου (δείκτης NPE 42,1% στο γ' τρίμηνο 2019), περιορίζοντας τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους άνω των 30 δισ. ευρώ. Εκεί κινείται το ποσό στο οποίο στοχεύει η αρωγή του "Ηρακλή", συμβάλλοντας καταλυτικά στη μείωση των "κόκκινων" δανείων που πρέπει να ξεπεράσει τα 50 δισ. ευρώ, βάσει των δεσμεύσεων των τραπεζών στον SSM.
Το "ρόδι" για τον "Ηρακλή" θα "σπάσει" η Eurobank. Η Τράπεζα προορίζει για το ελληνικό APS την τιτλοποίηση του μικτού χαρτοφυλακίου Cairo, ύψους 7,4 δισ. ευρώ. Μέσα στο α' εξάμηνο του 2020, στον "Ηρακλή" θα μπει η τιτλοποίηση-μαμούθ 12 δισ. ευρώ της Alpha Bank (project Galaxy που αφορά εξασφαλισμένα δάνεια λιανικής, κατά βάση στεγαστικά, και μικρά επαγγελματικά). Τιτλοποίηση στεγαστικών NPLs, ύψους 2 δισ. ευρώ, ετοιμάζει για τον "Ηρακλή" η Τράπεζα Πειραιώς (χαρτοφυλάκιο Phoenix). Εντός του 2020, η Τράπεζα θα "τρέξει" και δύο τιτλοποιήσεις εξασφαλισμένων χαρτοφυλακίων επιχειρηματικών NPLs. Η Τράπεζα Πειραιώς σχεδιάζει τιτλοποιήσεις 6 δισ. ευρώ, ποσό στο οποίο στοχεύει, σύμφωνα με τις πληροφορίες του "Κ", και η Εθνική Τράπεζα, φέρνοντας εντός του 2020 τις τιτλοποιήσεις που σχεδίαζε για το 2021.
Έναρξη ριζικού μετασχηματισμού
Η μείωση των "κόκκινων" δανείων και η λειτουργία του "Ηρακλή" επιφέρουν στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα τις πρώτες ριζικές αλλαγές για τον μετασχηματισμό τους που θα ολοκληρωθεί στα χρόνια που ακολουθούν. Η στρατηγική δραστικής μείωσης των "κόκκινων" δανείων θα υλοποιηθεί με κινήσεις πρωτόγνωρες για την ελληνική αγορά, μέσω των οποίων οι τράπεζες θα "σπάσουν" σε καλό και κακό κομμάτι. Το ζητούμενο είναι, με καθαρούς ισολογισμούς, οι τράπεζες να επικεντρωθούν στη χρηματοδότηση της οικονομίας και σε επόμενη φάση, να προσελκύσουν νέα επενδυτικά κεφάλαια. Το κακό κομμάτι των "κόκκινων" δανείων θα αποτελέσει, μέσω carve-out, δηλαδή με την απόσχιση δραστηριοτήτων από τις τράπεζες, εξολοκλήρου σταδιακά, αντικείμενο εξειδικευμένων funds και εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων.
Το "κουβάρι" των εξελίξεων του συνολικού μετασχηματισμού των τραπεζών με επίκεντρο τη μείωση των NPLs, άρχισε να ξετυλίγει έναν χρόνο πριν η Eurobank, η οποία θα πάρει και το "βάπτισμα του πυρός" στον "Ηρακλή". Στην εκπνοή του 2019, η Eurobank υπέγραψε με την εταιρεία doValue δύο δεσμευτικές συμφωνίες που θα ολοκληρωθούν μέσα στο α' τρίμηνο του 2020 και αφορούν:
α) Την πώληση του 80% των μετοχών της θυγατρικής της Τράπεζας, Eurobank Financial Planning Services S.A. ("FPS") στην οποία η Eurobank θα διατηρήσει ποσοστό 20%. Η συμφωνία για την απόκτηση του 80% της συμμετοχής στην FPS αποτιμήθηκε στα 248 εκατ. ευρώ, πλέον πρόσθετου τιμήματος έως του ποσού των 40 εκατ. ευρώ, ανάλογα με την επίτευξη συγκεκριμένων οικονομικών αποδόσεων σε ορίζοντα δεκαετίας. Στην FPS θα μεταφερθεί όλος ο Τομέας Προβληματικών Δανείων της Eurobank, στον οποίο υπαγόταν μέχρι σήμερα η FPS. Συνολικά, οι υπό διαχείριση απαιτήσεις της FPS ανέρχονται σε περίπου 26 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι αυτή την εβδομάδα η διοίκηση της Eurobank συμφώνησε με τον σύλλογο εργαζομένων (σωματείο Union) τους όρους μετακίνησης των περίπου 500 εργαζομένων της Μονάδας Διαχείρισης Προβληματικών Στοιχείων Ενεργητικού (TAG) στην FPS. H FPS (με το υφιστάμενο ήδη προσωπικό της των 500 εργαζομένων) συν το προσωπικό της TAG θα μεταφερθούν στην doValue μέσα στον Μάρτιο.
β) Την πώληση του 20% των ομολογιών ενδιάμεσης (mezzanine notes) και του ελάχιστου απαιτούμενου ποσοστού των ομολογιών χαμηλής (junior notes) διαβάθμισης της τιτλοποίησης απαιτήσεων ύψους 7,5 δισ. ευρώ (τιτλοποίηση Cairo που θα οδεύσει στον "Ηρακλή").
Η πώληση της FPS και του χαρτοφυλακίου Cairo ολοκληρώνουν τα στάδια μετασχηματισμού της Eurobank και οδηγούν σε δείκτη NPE περίπου 15% το 2020 και 8,8% το 2021.
Οι επόμενες κινήσεις
Αλλαγή σελίδας, που θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο για την Τράπεζα το 2022, επιχειρεί στα πρότυπα της Eurobank και η Alpha Bank, η οποία ανακοίνωσε τον Νοέμβριο τιτλοποίηση-γίγα με κατεύθυνση τον "Ηρακλή". Τα 12 δισ. ευρώ των μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα τιτλοποιήσει η τράπεζα είναι σε ποσοστό πάνω από 75% δάνεια σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών. Το 64% των δανείων λιανικής και το 46% των επιχειρηματικών δανείων είναι καταγγελμένα. Προκειμένου να γίνει η διαχείριση της τιτλοποίησης η τράπεζα προχώρησε στην εξαγορά του ποσοστού της Centerbridge στη Cepal και πλέον ολόκληρη η Cepal ανήκει στην Alpha Bank. Το σχέδιο προβλέπει πώληση της εταιρείας σε επενδυτή. Η Cepal θα διαχειρίζεται και τα περίπου 7-8 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων που απομένουν στον ισολογισμό της Alpha Bank μετά την τιτλοποίηση, καθώς και τα νέα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα που θα δημιουργούνται.
Πρωτοπόρος των carve-outs υπήρξε η Τράπεζα Πειραιώς, ολοκληρώνοντας τον Οκτώβριο τη μεταφορά της μονάδας διαχείρισης προβληματικών δανείων, RBU, στην Intrum, και δημιουργώντας στην ελληνική αγορά τον πρώτο και μεγαλύτερο ανεξάρτητο servicer, με υπό διαχείριση assets 27 δισ. ευρώ. Με την Intrum Hellas, η Τράπεζα Πειραιώς θα προχωρήσει άμεσα στην πρώτη της τιτλοποίηση στεγαστικών μη εξυπηρετούμενων δανείων 2 δισ. ευρώ.
Τη στρατηγική της αναμένεται να ξεδιπλώσει προσεχώς και η Εθνική Τράπεζα.
Πώς θα δουλέψει ο "Ηρακλής"
Ο "Ηρακλής" βασίστηκε στο μοντέλο των κρατικών εγγυήσεων GACs που υιοθετήθηκε στην Ιταλία, ωστόσο είναι διαφορετικός καθώς έδωσε λύση στο θέμα της έλλειψης επενδυτικής βαθμίδας των ελληνικών ομολόγων. Σε αντίθεση με το ιταλικό μοντέλο όπου υπήρχε η επενδυτική βαθμίδα, οι πιο ασφαλείς τίτλοι (senior) των τιτλοποιήσεων NPLs του "Ηρακλή" θα φέρουν αξιολόγηση "ΒΒ-", δηλ. τρεις βαθμίδες χαμηλότερα από την επενδυτική βαθμίδα.
Το Ελληνικό Δημόσιο θα παρέχει την εγγύησή του για το ασφαλέστερο, κατά τους οίκους αξιολόγησης, τμήμα του τιτλοποιημένου χαρτοφυλακίου (senior), έναντι προμήθειας υπέρ του, αποτιμημένη σε όρους αγοράς. Η παροχή της εγγύησης δεν θα επιβαρύνει τον Έλληνα φορολογούμενο, καθώς δεν έχει κανέναν δημοσιονομικό αντίκτυπο, δεν επιβαρύνει τον κρατικό Προϋπολογισμό, δεν έχει επίδραση στο χρέος ή το έλλειμμα και σε καμία περίπτωση δεν αγγίζει το buffer. Αντιθέτως, θα αποφέρει ετησίως έσοδα στο κράτος από την είσπραξη των προμηθειών που θα καταβάλλουν οι τράπεζες και οι οποίες θα υπολογίζονται με βάση τα ασφάλιστρα κινδύνου έναντι χρεοκοπίας (Credit Default Swaps).
Με τη μεταβίβασή τους στο SPV του "Ηρακλή", τα "κόκκινα" δάνεια θα τιτλοποιούνται σε τρεις κατηγορίες: υψηλής διασφάλισης (senior), μεσαίας (mezzanine) και χαμηλής (junior). Η εγγύηση του Δημοσίου θα συνοδεύει το senior κομμάτι της τιτλοποίησης. Τα senior και mezzanine ομόλογα θα έχουν κυμαινόμενο κουπόνι που θα πληρώνεται ανά τρίμηνο ή ανά έτος και θα βασίζεται στην ονομαστική αξία των τίτλων που θα έχει απομείνει κατά τη διαδικασία διαχείρισης και ανακτήσεων.
Η εγγύηση του Δημοσίου θα μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο όταν η τράπεζα έχει πουλήσει τουλάχιστον το 50% συν ένα των junior ομολόγων.
Κρίσιμο ρόλο για την επιτυχία του "Ηρακλή" θα παίξουν οι εταιρείες διαχείρισης που θα χειριστούν τις τιτλοποιήσεις. Ο νόμος προβλέπει αυστηρά "πέναλτι" για την περίπτωση ελλειμματικής απόδοσης των servicers, από την αναβολή καταβολής μέρους της αμοιβής τους αντίστοιχης με την υποαπόδοση των εισπράξεων (τουλάχιστον 20%), μέχρι την αντικατάστασή τους σε περίπτωση κατάπτωσης της εγγύησης του Δημοσίου.
Σε μια κρίσιμη χρονιά, καθώς την άνοιξη θα περάσουν τη δοκιμασία των πανευρωπαϊκών stress tests, οι τράπεζες έχουν μπροστά τους ένα πυκνό από δράση και ουσία πρώτο τρίμηνο, επικεντρωμένο στη μείωση των "κόκκινων" δανείων. Το "χρονοδιάγραμμα" των κινήσεων για τη μείωση των NPLs, πάντως, εκτείνεται μέχρι τον Ιούλιο, οπότε εκτιμάται ότι όλες οι τράπεζες θα έχουν μπει με τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων στο σχήμα του "Ηρακλή". Ο στόχος είναι να επιτύχουν μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων κάτω του 20% στα τέλη του 2021, δηλαδή χαμηλότερο και από το μισό του σημερινού επιπέδου (δείκτης NPE 42,1% στο γ' τρίμηνο 2019), περιορίζοντας τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους άνω των 30 δισ. ευρώ. Εκεί κινείται το ποσό στο οποίο στοχεύει η αρωγή του "Ηρακλή", συμβάλλοντας καταλυτικά στη μείωση των "κόκκινων" δανείων που πρέπει να ξεπεράσει τα 50 δισ. ευρώ, βάσει των δεσμεύσεων των τραπεζών στον SSM.
Το "ρόδι" για τον "Ηρακλή" θα "σπάσει" η Eurobank. Η Τράπεζα προορίζει για το ελληνικό APS την τιτλοποίηση του μικτού χαρτοφυλακίου Cairo, ύψους 7,4 δισ. ευρώ. Μέσα στο α' εξάμηνο του 2020, στον "Ηρακλή" θα μπει η τιτλοποίηση-μαμούθ 12 δισ. ευρώ της Alpha Bank (project Galaxy που αφορά εξασφαλισμένα δάνεια λιανικής, κατά βάση στεγαστικά, και μικρά επαγγελματικά). Τιτλοποίηση στεγαστικών NPLs, ύψους 2 δισ. ευρώ, ετοιμάζει για τον "Ηρακλή" η Τράπεζα Πειραιώς (χαρτοφυλάκιο Phoenix). Εντός του 2020, η Τράπεζα θα "τρέξει" και δύο τιτλοποιήσεις εξασφαλισμένων χαρτοφυλακίων επιχειρηματικών NPLs. Η Τράπεζα Πειραιώς σχεδιάζει τιτλοποιήσεις 6 δισ. ευρώ, ποσό στο οποίο στοχεύει, σύμφωνα με τις πληροφορίες του "Κ", και η Εθνική Τράπεζα, φέρνοντας εντός του 2020 τις τιτλοποιήσεις που σχεδίαζε για το 2021.
Έναρξη ριζικού μετασχηματισμού
Η μείωση των "κόκκινων" δανείων και η λειτουργία του "Ηρακλή" επιφέρουν στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα τις πρώτες ριζικές αλλαγές για τον μετασχηματισμό τους που θα ολοκληρωθεί στα χρόνια που ακολουθούν. Η στρατηγική δραστικής μείωσης των "κόκκινων" δανείων θα υλοποιηθεί με κινήσεις πρωτόγνωρες για την ελληνική αγορά, μέσω των οποίων οι τράπεζες θα "σπάσουν" σε καλό και κακό κομμάτι. Το ζητούμενο είναι, με καθαρούς ισολογισμούς, οι τράπεζες να επικεντρωθούν στη χρηματοδότηση της οικονομίας και σε επόμενη φάση, να προσελκύσουν νέα επενδυτικά κεφάλαια. Το κακό κομμάτι των "κόκκινων" δανείων θα αποτελέσει, μέσω carve-out, δηλαδή με την απόσχιση δραστηριοτήτων από τις τράπεζες, εξολοκλήρου σταδιακά, αντικείμενο εξειδικευμένων funds και εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων.
Το "κουβάρι" των εξελίξεων του συνολικού μετασχηματισμού των τραπεζών με επίκεντρο τη μείωση των NPLs, άρχισε να ξετυλίγει έναν χρόνο πριν η Eurobank, η οποία θα πάρει και το "βάπτισμα του πυρός" στον "Ηρακλή". Στην εκπνοή του 2019, η Eurobank υπέγραψε με την εταιρεία doValue δύο δεσμευτικές συμφωνίες που θα ολοκληρωθούν μέσα στο α' τρίμηνο του 2020 και αφορούν:
α) Την πώληση του 80% των μετοχών της θυγατρικής της Τράπεζας, Eurobank Financial Planning Services S.A. ("FPS") στην οποία η Eurobank θα διατηρήσει ποσοστό 20%. Η συμφωνία για την απόκτηση του 80% της συμμετοχής στην FPS αποτιμήθηκε στα 248 εκατ. ευρώ, πλέον πρόσθετου τιμήματος έως του ποσού των 40 εκατ. ευρώ, ανάλογα με την επίτευξη συγκεκριμένων οικονομικών αποδόσεων σε ορίζοντα δεκαετίας. Στην FPS θα μεταφερθεί όλος ο Τομέας Προβληματικών Δανείων της Eurobank, στον οποίο υπαγόταν μέχρι σήμερα η FPS. Συνολικά, οι υπό διαχείριση απαιτήσεις της FPS ανέρχονται σε περίπου 26 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι αυτή την εβδομάδα η διοίκηση της Eurobank συμφώνησε με τον σύλλογο εργαζομένων (σωματείο Union) τους όρους μετακίνησης των περίπου 500 εργαζομένων της Μονάδας Διαχείρισης Προβληματικών Στοιχείων Ενεργητικού (TAG) στην FPS. H FPS (με το υφιστάμενο ήδη προσωπικό της των 500 εργαζομένων) συν το προσωπικό της TAG θα μεταφερθούν στην doValue μέσα στον Μάρτιο.
β) Την πώληση του 20% των ομολογιών ενδιάμεσης (mezzanine notes) και του ελάχιστου απαιτούμενου ποσοστού των ομολογιών χαμηλής (junior notes) διαβάθμισης της τιτλοποίησης απαιτήσεων ύψους 7,5 δισ. ευρώ (τιτλοποίηση Cairo που θα οδεύσει στον "Ηρακλή").
Η πώληση της FPS και του χαρτοφυλακίου Cairo ολοκληρώνουν τα στάδια μετασχηματισμού της Eurobank και οδηγούν σε δείκτη NPE περίπου 15% το 2020 και 8,8% το 2021.
Οι επόμενες κινήσεις
Αλλαγή σελίδας, που θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο για την Τράπεζα το 2022, επιχειρεί στα πρότυπα της Eurobank και η Alpha Bank, η οποία ανακοίνωσε τον Νοέμβριο τιτλοποίηση-γίγα με κατεύθυνση τον "Ηρακλή". Τα 12 δισ. ευρώ των μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα τιτλοποιήσει η τράπεζα είναι σε ποσοστό πάνω από 75% δάνεια σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών. Το 64% των δανείων λιανικής και το 46% των επιχειρηματικών δανείων είναι καταγγελμένα. Προκειμένου να γίνει η διαχείριση της τιτλοποίησης η τράπεζα προχώρησε στην εξαγορά του ποσοστού της Centerbridge στη Cepal και πλέον ολόκληρη η Cepal ανήκει στην Alpha Bank. Το σχέδιο προβλέπει πώληση της εταιρείας σε επενδυτή. Η Cepal θα διαχειρίζεται και τα περίπου 7-8 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων που απομένουν στον ισολογισμό της Alpha Bank μετά την τιτλοποίηση, καθώς και τα νέα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα που θα δημιουργούνται.
Πρωτοπόρος των carve-outs υπήρξε η Τράπεζα Πειραιώς, ολοκληρώνοντας τον Οκτώβριο τη μεταφορά της μονάδας διαχείρισης προβληματικών δανείων, RBU, στην Intrum, και δημιουργώντας στην ελληνική αγορά τον πρώτο και μεγαλύτερο ανεξάρτητο servicer, με υπό διαχείριση assets 27 δισ. ευρώ. Με την Intrum Hellas, η Τράπεζα Πειραιώς θα προχωρήσει άμεσα στην πρώτη της τιτλοποίηση στεγαστικών μη εξυπηρετούμενων δανείων 2 δισ. ευρώ.
Τη στρατηγική της αναμένεται να ξεδιπλώσει προσεχώς και η Εθνική Τράπεζα.
Πώς θα δουλέψει ο "Ηρακλής"
Ο "Ηρακλής" βασίστηκε στο μοντέλο των κρατικών εγγυήσεων GACs που υιοθετήθηκε στην Ιταλία, ωστόσο είναι διαφορετικός καθώς έδωσε λύση στο θέμα της έλλειψης επενδυτικής βαθμίδας των ελληνικών ομολόγων. Σε αντίθεση με το ιταλικό μοντέλο όπου υπήρχε η επενδυτική βαθμίδα, οι πιο ασφαλείς τίτλοι (senior) των τιτλοποιήσεων NPLs του "Ηρακλή" θα φέρουν αξιολόγηση "ΒΒ-", δηλ. τρεις βαθμίδες χαμηλότερα από την επενδυτική βαθμίδα.
Το Ελληνικό Δημόσιο θα παρέχει την εγγύησή του για το ασφαλέστερο, κατά τους οίκους αξιολόγησης, τμήμα του τιτλοποιημένου χαρτοφυλακίου (senior), έναντι προμήθειας υπέρ του, αποτιμημένη σε όρους αγοράς. Η παροχή της εγγύησης δεν θα επιβαρύνει τον Έλληνα φορολογούμενο, καθώς δεν έχει κανέναν δημοσιονομικό αντίκτυπο, δεν επιβαρύνει τον κρατικό Προϋπολογισμό, δεν έχει επίδραση στο χρέος ή το έλλειμμα και σε καμία περίπτωση δεν αγγίζει το buffer. Αντιθέτως, θα αποφέρει ετησίως έσοδα στο κράτος από την είσπραξη των προμηθειών που θα καταβάλλουν οι τράπεζες και οι οποίες θα υπολογίζονται με βάση τα ασφάλιστρα κινδύνου έναντι χρεοκοπίας (Credit Default Swaps).
Με τη μεταβίβασή τους στο SPV του "Ηρακλή", τα "κόκκινα" δάνεια θα τιτλοποιούνται σε τρεις κατηγορίες: υψηλής διασφάλισης (senior), μεσαίας (mezzanine) και χαμηλής (junior). Η εγγύηση του Δημοσίου θα συνοδεύει το senior κομμάτι της τιτλοποίησης. Τα senior και mezzanine ομόλογα θα έχουν κυμαινόμενο κουπόνι που θα πληρώνεται ανά τρίμηνο ή ανά έτος και θα βασίζεται στην ονομαστική αξία των τίτλων που θα έχει απομείνει κατά τη διαδικασία διαχείρισης και ανακτήσεων.
Η εγγύηση του Δημοσίου θα μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο όταν η τράπεζα έχει πουλήσει τουλάχιστον το 50% συν ένα των junior ομολόγων.
Κρίσιμο ρόλο για την επιτυχία του "Ηρακλή" θα παίξουν οι εταιρείες διαχείρισης που θα χειριστούν τις τιτλοποιήσεις. Ο νόμος προβλέπει αυστηρά "πέναλτι" για την περίπτωση ελλειμματικής απόδοσης των servicers, από την αναβολή καταβολής μέρους της αμοιβής τους αντίστοιχης με την υποαπόδοση των εισπράξεων (τουλάχιστον 20%), μέχρι την αντικατάστασή τους σε περίπτωση κατάπτωσης της εγγύησης του Δημοσίου.
