ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ G20

Η παγκόσμια οικονομία κινδυνεύει να «εκτροχιαστεί» στην περίπτωση που δεν αντιμετωπιστούν οι εκρηκτικές ανισότητες και αντιθέσεις -ή, όπως το διατύπωσε ο Αυστραλός πρωθυπουργός κατά την πρόσφατη σύνοδο των χωρών της G20 στην Κίνα, εάν «ο καπιταλισμός δεν εκπολιτιστεί».



Ως πρώην στέλεχος της Goldman Sachs, από τα θρανία της οποίας περνούν ολοένα περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες ανά τον κόσμο, ο Μάλκολμ Τέρνμπουλ ασφαλώς είναι σε θέση να εκτιμήσει από πρώτο χέρι τις συνθήκες που διαμορφώνονται και τους θανάσιμους κινδύνους που αυτές εγκυμονούν.

«Ήταν μια σύνοδος στην οποία οι ηγέτες μίλησαν περισσότερο για τους ανθρώπους παρά για τους αριθμούς της παγκόσμιας οικονομίας», φέρεται να δήλωσε στην εφημερίδα Financial Times άλλος αξιωματούχος που συμμετείχε στις εργασίες. Θέλοντας, προφανώς, να υπογραμμίσει πως οι ηγέτες στους οποίους αναφέρθηκε έχουν αντιληφθεί τι συμβαίνει και έχουν συνειδητοποιήσει το διακύβευμα, με αποτέλεσμα τώρα να αναζητούν τον τρόπο, ώστε να αναλάβουν αποφασιστική και αποτελεσματική δράση.
Η κρίση, η βαρβαρότητα και ο «εκπολιτισμός του καπιταλισμού»

Για να σημειωθεί δε αυτό, όπως είπε κάποιος άλλος, χρειάστηκε η άνοδος των ακροδεξιών και εθνικιστικών δυνάμεων σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη, η οποία συνιστά πλέον μια από τις κυρίαρχες πολιτικές τάσεις αυτής της περιόδου.

Από τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ μέχρι τον νέο πρόεδρο των Φιλιππίνων Ροντρίγκο Ντουτέρτε και από τη Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία μέχρι τους οπαδούς του Brexit στη Βρετανία, τα φαινόμενα είναι πλέον τόσο πολλά, ώστε είναι αδύνατο να αγνοηθούν. Με τι ισοδυναμεί, όμως, σήμερα ο «εκπολιτισμός» του καπιταλισμού και πώς μπορεί να επιτευχθεί; Και ταυτόχρονα -ερώτημα που οπωσδήποτε είναι πρωθύστερο- τι ήταν αυτό που τον οδήγησε στα πρόθυρα της «βαρβαρότητας» από τα οποία πρέπει να ξεφύγει εάν θέλει να επιβιώσει; Έχουν άραγε οι ηγέτες της G20, η πολιτική και επιχειρηματική ελίτ που συμμετέχει κάθε χρόνο στις εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, οι κεντρικοί τραπεζίτες και τα διάφορα κέντρα εξουσίας, πειστικές απαντήσεις γι' αυτά τα δύο καίρια ερωτήματα;

Η αλήθεια είναι πως αρκετά από τα στοιχεία που συνθέτουν το σκηνικό της εποχής που ζούμε οδηγούν σε αρνητική απάντηση. Κι αυτό διότι το βάθος και η διάρκεια της κρίσης η οποία εκδηλώθηκε το 2008, με την κατάρρευση της Lehman Brothers, έχει αναγκάσει πρώτα από όλα τους πολιτικά και οικονομικά ισχυρούς και κυρίαρχους να αναζητήσουν εκ νέου την «ασφάλεια» των εθνικών συνόρων, στην προσπάθειά τους να προστατευτούν από τον εντεινόμενο ανταγωνισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, που τείνει να αποκτήσει χαρακτήρα... ζούγκλας, όπου ο βασικός νόμος είναι το γνωστό «ο θάνατός σου η ζωή μου» - ή, διαφορετικά διατυπωμένο, «το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό».

Δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στο μακρινό παρελθόν για να βρει αποδείξεις για τον «εθνικισμό των ελίτ». Η καταγγελία της πολυδιαφημισμένης ΤΤΙΡ από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που ξαφνικά διέγνωσαν προσπάθεια των ΗΠΑ να προωθήσουν τα συμφέροντά τους, αλλά και η επιβολή προστίμων-μαμούθ σε βάρος τεράστιων αμερικανικών και ευρωπαϊκών επιχειρηματικών ομίλων από τις αρχές των δύο πλευρών του Ατλαντικού, οι εμπορικές κυρώσεις της Δύσης κατά της Κίνας, καθώς και ο νομισματικός πόλεμος που κατά καιρούς εκδηλώνεται έρχονται να επιβεβαιώσουν του λόγου το αληθές.

Η τάση αυτή δεν έρχεται πλέον να «παντρευτεί» και να αλληλοσυμπληρωθεί με τον «εθνικισμό των κάτω», που σαρώνει τα μεσαία και κατώτερα στρώματα στις κοινωνίες, τόσο των ανεπτυγμένων όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών. Εκεί όπου εκατομμύρια άνθρωποι, υπό την επήρεια του σοκ που προκαλούν στην καθημερινότητά τους οι βίαιες αλλαγές που επιφέρει η κρίση (ανεργία, μείωση αποδοχών, ανασφάλεια, αλλά και εγκληματικότητα), σε συνδυασμό με την αδυναμία τους να δώσουν μια συνεκτική και ολοκληρωμένη ερμηνεία και την ηχηρή απουσία της Αριστεράς, τους οδηγεί στην «αγκαλιά» των πάσης φύσης ακροδεξιών και λαϊκιστικών μορφωμάτων, τα οποία ξεπηδούν κυριολεκτικά σαν τα μανιτάρια παντού και ενισχύονται διαρκώς.

Με συνέπεια, ανάμεσα στα άλλα, να αμφισβητούνται εμπράκτως οικοδομήματα που μέχρι πριν από λίγα χρόνια έμοιαζαν αλώβητα και αιώνια - όπως είναι το εγχείρημα της «ευρωπαϊκής ενοποίησης», που στις 25 Μαρτίου του 2017 θα γιορτάσει τα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΟΚ, με τη Συνθήκη της Ρώμης.

Με τον τρόπο αυτό, σε κάθε περίπτωση, δικαιώνεται πλήρως η εκτίμηση που προφητικά έκανε το βρετανικό περιοδικό The Economist αρκετά χρόνια νωρίτερα, στις 5 Φεβρουαρίου 2009: «Η επανεμφάνιση ενός φαντάσματος από τα πιο σκοτεινά χρόνια της σύγχρονης ιστορίας (...) του οικονομικού εθνικισμού -της προσπάθειας, δηλαδή, να παραμείνουν εντός συνόρων οι θέσεις εργασίας και το κεφάλαιο- μετατρέπει την οικονομική κρίση σε πολιτική, ενώ ταυτόχρονα απειλεί τον πλανήτη με ύφεση. Εάν το φάντασμα αυτό δεν θαφτεί ξανά και γρήγορα, οι συνέπειες θα είναι βαρύτατες».

Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τον πολλαπλασιασμό των πολεμικών και εμφύλιων συγκρούσεων στον πλανήτη, από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την Ουκρανία και από τη Λιβύη και την Υεμένη ως το Αφγανιστάν, τότε αναμφίβολα θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται - είναι ακόμη πιο άσχημα!

Το γεγονός δε ότι σε πολλά από τα μέτωπα που είναι σήμερα ανοιχτά, οι μεγάλες (και πυρηνικές) δυνάμεις εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα, ερχόμενες μάλιστα συχνά σε μεταξύ τους σύγκρουση «δι' αντιπροσώπων» (proxy war ονομάζουν το φαινόμενο αυτό οι Αγγλοσάξονες), τότε ενδεχομένως ξαναδιαβάσουμε με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τις αναλύσεις που έγιναν σχετικά πρόσφατα, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός αιώνα από το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου...