Τέλος στους αναδρομικούς φοροελέγχους
που εκτείνονταν σε βάθος δεκαετίας με μόνο (βαπτισμένο ως τέτοιο)
"νεότερο στοιχείο" αδήλωτα εισοδήματα τα οποία εντοπίστηκαν σε
τραπεζικούς λογαριασμούς που διατηρούσαν οι φορολογούμενοι σε ελληνικές
τράπεζες, βάζει με απόφασή του το Συμβούλιο Επικρατείας.
Η απόφαση αφορά εκατοντάδες χιλιάδες
φορολογουμένους που βρίσκονταν σε διαρκή φορολογική ομηρία, αφού με βάση
αυτό το "τέχνασμα" οι φορολογικές αρχές κατάφερναν να εκτείνουν την
παραγραφή των αξιώσεων του δημοσίου στα 10 χρόνια (αφού το ΣτΕ έχει
αποφασίσει ότι αυτή είναι 5ετής) χρησιμοποιώντας ως "νεότερα στοιχεία"
τις καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο εκτιμάται πως
οδεύουν προς το αρχείο εκατοντάδες χιλιάδες εκκρεμείς ποινικές,
φορολογικές κ.λπ. υποθέσεις με μεγάλο οικονομικό αντικείμενο. Εν ολίγοις
οι καταθέσεις των φορολογουμένων στις Τράπεζες του εσωτερικού πριν το
2012 δεν μπορεί να ληφθούν υπόψη από τις Δ.Ο.Υ ως νεότερα στοιχεία και
να επεκτείνουν την παραγραφή πέραν της πενταετίας.
Επίσης, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη οι
τραπεζικές καταθέσεις (κινήσεις, υπόλοιπα, κ.λπ.) μετά την πρώτη 5ετία
του φορολογικού ελέγχου, όποτε αυτός και αν έγινε χρονικά. Πρόκειται για
την 2934/17 απόφαση του Β΄ Τμήματος του ΣτΕ (2934/2017) με πρόεδρο
την αντιπρόεδρο Μαίρη Σάρπ και εισηγητή τον πάρεδρο Ιωάννη
Δημητρακόπουλο.
Τι λέει η απόφαση
Αναλυτικά στο σκεπτικό τους οι δικαστές
αναφέρουν: "Δεν αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία εκείνα τα οποία είτε
είχαν περιέλθει σε γνώση της φορολογικής αρχής εντός της προβλεπόμενης
στην παράγραφο 1 του ανωτέρω άρθρου 84 πενταετίας και αγνοήθηκαν ή δεν
ελήφθησαν προσηκόντως υπόψη από αυτήν είτε η φορολογική αρχή όφειλε να
έχει λάβει γνώση τους, εντός της ίδιας πενταετίας, εάν είχε επιδείξει
την δέουσα επιμέλεια, ήτοι εάν είχε λάβει τα προσήκοντα μέτρα ελέγχου
και έρευνας, που προβλέπονται στο νόμο… Μεταξύ των βασικών και τακτικών
μέσων του φορολογικού ελέγχου της ακρίβειας των δηλώσεων εισοδήματος, ο
οποίος πρέπει να διενεργείται, κατ’ αρχήν, εντός της προβλεπόμενης
στο άρθρο 84 παρ. 1 πενταετίας, είναι και η εξέταση του υπόλοιπου και
των κινήσεων των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην
ημεδαπή. Τούτων έπεται ότι στοιχεία για το υπόλοιπο ή/και τις κινήσεις
των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην ημεδαπή δεν αποτελούν
"συμπληρωματικά στοιχεία", ικανά να δικαιολογήσουν (ενόψει και των
επιταγών της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας) την επιμήκυνση της
(κατ’ αρχήν οριζόμενης, πενταετούς) προθεσμίας παραγραφής, σύμφωνα με το
άρθρο 84 παρ. 4 περιπτ. β, σε συνδυασμό με το άρθρο 68 παρ. 2 περιπτ. α
του ΚΦΕ....
Δεν θα είχε ουσία η ύπαρξη παραγραφής
Πράγματι, αν θεωρηθεί ότι στοιχεία για
το υπόλοιπο ή/και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών στην ημεδαπή
μπορούν να αποτελούν "συμπληρωματικά στοιχεία", ο κανόνας της πενταετούς
παραγραφής δεν θα είχε κατ’ ουσίαν πεδίο εφαρμογής και η εμφανιζόμενη
ως παρέκκλιση δεκαετής παραγραφή θα καθίστατο ο κανόνας, δεδομένου ότι,
αν όχι το σύνολο των φορολογουμένων, εν πάση περιπτώσει, η συντριπτική
πλειοψηφία αυτών τηρούσε ήδη από πολλών ετών και εξακολουθεί να τηρεί
τραπεζικούς λογαριασμούς, χωρίς τους οποίους, άλλωστε, δεν είναι πλέον
δυνατή η πραγματοποίηση μεγάλου πλήθους συναλλαγών. Επιπρόσθετα ένας
τέτοιος κανόνας, ορίζοντας τόσο μακρύ χρόνο παραγραφής (δεκαετία),
διπλάσιο του κατ’ αρχήν προβλεπόμενου (και, δη, ανεξαρτήτως των συνθηκών
τέλεσης ή/και της βαρύτητας, από απόψεως ποσού, της αποδιδόμενης
φοροδιαφυγής), εμφανίζει σοβαρά μειονεκτήματα, τόσο για τους
φορολογούμενους όσο και για το Δημόσιο (όσον αφορά τη φερεγγυότητα των
φορολογικών ελέγχων, τη δυνατότητα προσήκουσας άμυνας των διοικουμένων,
τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων τους,
προς όφελος και της εθνικής οικονομίας, καθώς και την εισπραξιμότητα
των καταλογιζόμενων ποσών), ενόψει των οποίων και με βάση όσα έγιναν
ερμηνευτικώς δεκτά, θα έβαινε εμφανώς πέραν του μέτρου που είναι
αναγκαίο και εύλογο για τον εντοπισμό και την καταστολή της φοροδιαφυγής
(και, ιδίως, της μεγάλης από απόψεως ποσού) από μια σύγχρονη, καλά
οργανωμένη και επιμελή φορολογική διοίκηση, λαμβανομένου υπόψη ότι ο
λόγος της ανωτέρω επιμήκυνσης της προθεσμίας παραγραφής θα συνίστατο
στην όψιμη (μετά την πάροδο της πενταετίας) συλλογή και εκτίμηση από τη
φορολογική αρχή στοιχείων περί των τραπεζικών λογαριασμών των
φορολογουμένων, μέσω της χρήσης βασικού και τακτικού μέσου, που έχει στη
διάθεσή του, εδώ και πολλά χρόνια, ο φορολογικός έλεγχος και το οποίο
αυτός οφείλει να εφαρμόζει, ορθολογικά και επίκαιρα, αξιοποιώντας
κατάλληλα και τη σύγχρονη τεχνολογία, για την αποτελεσματική εκπλήρωση
του έργου του….
Το σύνταγμα
Υπό το φως της συνταγματικής αρχής της
αναλογικότητας, δεν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής της διάταξης της
περίπτωσης β της παραγράφου 4 του άρθρου 84 του ΚΦΕ, σε συνδυασμό με τη
διάταξη του άρθρου 68 παρ. 2 περίπτωση β του ΚΦΕ, περί δεκαετούς
παραγραφής, εάν η ανακρίβεια της δήλωσης αποδεικνύεται, κατά την
εκτίμηση της φορολογικής αρχής, βάσει στοιχείων για το υπόλοιπο ή/και
τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην ημεδαπή…
Τα στοιχεία των τραπεζικών καταθέσεων του φορολογουμένου στις ημεδαπές
τράπεζες ευρίσκονταν ανά πάσα στιγμή στη διάθεση του φορολογικού ελέγχου
ή, τουλάχιστον, ο φορολογικός έλεγχος μπορούσε ανά πάσα στιγμή να λάβει
γνώση αυτών. Για τον λόγο αυτό, τα εν λόγω στοιχεία δεν μπορούν να
χαρακτηριστούν ως στοιχεία τα οποία δεν είχε, ούτε μπορούσε να έχει
δικαιολογημένα υπόψη του ο έφορος κατά τον αρχικό έλεγχο ή την αρχική
φορολογική εγγραφή. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία των τραπεζικών καταθέσεων
του πατέρα της προσφεύγουσας, ανεξαρτήτως του αν στοιχειοθετούν την
απόκτηση εισοδήματος, δεν μπορούν να θεωρηθούν "συμπληρωματικά"
φορολογικά στοιχεία υπό την έννοια της διάταξης του άρθρου 68 παρ. 2 του
Κ.Φ.Ε., προκειμένου να δικαιολογήσουν την έκδοση συμπληρωματικού φύλλου
ελέγχου ή την παράταση της παραγραφής…..Η διάρκεια της παραγραφής
πρέπει να καθορίζεται εκ των προτέρων, ενώ μεταβολή της με την πρόβλεψη
επιμηκύνσεως είναι δυνατή μόνον υπό τις προϋποθέσεις της παραγράφου 2
του ανωτέρω άρθρου 78 του Συντάγματος, δηλαδή με διάταξη θεσπιζόμενη το
αργότερο το έτος, που έπεται εκείνου, στο οποίο ανάγεται η φορολογική
υποχρέωση.
Κατά συνέπεια, διάταξη νόμου περί
παρατάσεως χρόνου παραγραφής φορολογικών αξιώσεων, οι οποίες ανάγονται
σε ημερολογιακό έτος προγενέστερο του προηγουμένου της δημοσιεύσεως του
νόμου αυτού έτους, είναι ανίσχυρη ως αντικείμενη στην απορρέουσα από την
αρχή του κράτους δικαίου αρχή της ασφάλειας δικαίου και στις
εξειδικεύουσες αυτήν ειδικώς στο φορολογικό δίκαιο ανωτέρω συνταγματικές
διατάξεις, για τον λόγο ότι θα τροποποιούσε κατά τον τρόπο αυτό
αναδρομικά εις βάρος των φορολογουμένων το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε
κατά τον χρόνο στον οποίο ανάγονται οι φορολογικές τους υποχρεώσεις
όσον αφορά ουσιαστικό στοιχείο των εν λόγω υποχρεώσεων.
Εξάλλου, ενόψει της συνταγματικής αρχής
της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος) και προς
αποφυγή ενθαρρύνσεως ενδεχόμενης απραξίας της φορολογικής διοικήσεως, η
παραγραφή πρέπει να έχει εύλογη διάρκεια, ενόψει, μάλιστα, του ότι πλέον
διευκολύνεται η διαδικασία ελέγχου τόσο λόγω των συγχρόνων ηλεκτρονικών
και άλλων μεθόδων ελέγχου όσο και λόγω του γεγονότος ότι πολλά δεδομένα
που αφορούν την πάσης φύσεως οικονομική δραστηριότητα των
φορολογουμένων (όπως εισόδημα π.χ. από μισθωτές υπηρεσίες, τόκους
καταθέσεων κ.λπ.) εισάγονται στο σύστημα ηλεκτρονικής υποβολής των
δηλώσεων φόρου εισοδήματος χωρίς να χρειάζεται καμία ενέργεια εκ μέρους
των φορολογουμένων και, ως εκ τούτου, δεν δικαιολογείται ο καθορισμός
μακρού χρόνου παραγραφής πέραν των χρονικών ορίων που όριζαν
προϊσχύσασες διατάξεις σε χρόνο, κατά τον οποίο η φορολογική διοίκηση
δεν διέθετε τα μέσα αυτά.
Άλλωστε, η ταχύτητα των εξελίξεων σε
όλους τους τομείς, μεταξύ των οποίων και ο οικονομικός και ο
επιχειρηματικός, επιβάλλει, προς προστασία του δημοσίου συμφέροντος, την
ταχύτερη κατά το δυνατόν εκκαθάριση των υποχρεώσεων των φορολογουμένων,
ώστε τόσο αυτοί, προκειμένου να προγραμματίζουν την οικονομική τους
δραστηριότητα, να γνωρίζουν τις οφειλές τους επικαίρως και ανά τακτά,
και σχετικώς μικρά, χρονικά διαστήματα - διότι συσσώρευση οφειλών πολλών
ετών, λόγω της μετά πάροδο μακρού χρόνου διενέργειας ελέγχου για
περισσότερα έτη και εκδόσεως των σχετικών καταλογιστικών πράξεων, και
αξίωση συγχρόνου καταβολής αυτών μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά
οικονομικά προβλήματα σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, τα οποία μπορεί να
συνεπάγονται δυσμενείς επιπτώσεις στην εθνική οικονομία γενικότερα - όσο
και το κράτος να είναι σε θέση να προβλέπει εγκαίρως, με σχετική
ασφάλεια, τα έσοδά του για να μπορεί, στη συνέχεια, να προγραμματίζει
και τις δαπάνες του και τον τρόπο αντιμετωπίσεώς τους".
Τι όφειλε να κάνει η διοίκηση
"Η διοίκηση, διαθέτουσα προδήλως
περιορισμένο αριθμό καταλλήλως εκπαιδευμένου προσωπικού, ικανού να
αξιολογήσει τα προκύπτοντα με βάση τις σύγχρονες μεθόδους ελέγχου
στοιχεία, και επιβαρυμένη με την υποχρέωση ταυτοχρόνου ελέγχου τόσο
παλαιών υποθέσεων, διεπομένων ενδεχομένως, ενόψει των αλλεπαλλήλων
τροποποιήσεων της σχετικής με φόρους, τέλη και εισφορές νομοθεσίας, από
μη ισχύουσες πλέον κατά τον χρόνο του ελέγχου διατάξεις, όσο και νέων
υποθέσεων, διατρέχει τον κίνδυνο να επικεντρώνει την προσοχή της στη
διενέργεια ελέγχων αφορώντων στις παραμένουσες σε εκκρεμότητα υποθέσεις
παρελθόντων ετών, με συνέπεια να μην είναι σε θέση να ασκήσει επικαίρως
ελέγχους για την εξακρίβωση τηρήσεως της ήδη ισχυούσης νομοθεσίας, οι
οποίοι (έλεγχοι) θα ήταν ενδεχομένως και περισσότερο αποτελεσματικοί και
λυσιτελείς και θα συνέβαλαν στην εμπέδωση στους διοικουμένους της
συνειδήσεως για την εκπλήρωση των σχετικών με φόρους, τέλη και εισφορές
υποχρεώσεων τους, που απορρέουν από ισχύουσες διατάξεις, σε χρόνο που θα
έχουν και τη δυνατότητα να συμμορφωθούν και να αποφύγουν την επανάληψη
ενδεχομένων παραβάσεων και, επομένως, και την επιβολή κυρώσεων, καθώς
και να αποφύγουν τη συσσώρευση οικονομικών επιβαρύνσεων πολλών ετών".
