Η πραγματικότητα της εν εξελίξει συζήτησης για το χρέος και την αναδιάρθρωσή του κινδυνεύει να χαθεί πίσω από την ομίχλη των σκοπιμοτήτων και της διελκυστίνδας των συμφερόντων, οικονομικών και πολιτικών, που μπλέκονται σ' αυτή.
Η αλήθεια, όπως αυτή προσδιορίζεται στη βάση των αποφάσεων του Eurogroup και της υλοποίησης αυτών των αποφάσεων μέχρι σήμερα, ξεκαθαρίζει σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον ορίζοντα, όπως και τις παγίδες που κρύβονται στη διαδρομή μέχρι την ολοκλήρωση της συμφωνίας, που θα συνοδεύει τη λήξη του τρίτου προγράμματος.
Οι κρίσιμες αποφάσεις του Eurogroup του Μαΐου του 2016 και του Ιουνίου του 2017 ορίζουν τρία στοιχεία όσον αφορά το χρέος.
Ότι η περαιτέρω αναδιάρθρωσή του προκειμένου να ελαφρυνθεί και να γίνει βιώσιμο αφορά σε τρία συν ένα στάδια:
- Το πρώτο που ονομαζόταν πακέτο βραχυπρόθεσμης παρέμβασης ήδη έχει υλοποιηθεί και συνθετικά αφορά ένα μέρος του χρέους που ξεπερνά άμεσα και έμμεσα το ένα τρίτο του συνολικού χρέους: κομμάτια του δανείου του EFSF (δεύτερο μνημόνιο δάνειο), του δανείου για την κεφαλαιακή σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και του δανείου του ESM (τρίτο μνημόνιο δάνειο). Συνολικά πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό 100 περίπου δισ. ευρώ άμεσα και το μακροπρόθεσμο φιξάρισμα των επιτοκίων για άλλα 27 δισ. ευρώ (από ένα σύνολο 42 δισ. ευρώ).
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη παγκοσμίως (!) αναδιάρθρωση κρατικού χρέους (μετά το PSI) σε έναν μόλις χρόνο, η οποία υλοποιήθηκε χωρίς την παραμικρή αντίδραση των αγορών, χάρη στην "τεχνική συνεργασία" του ESM του ΟΔΔΗΧ και της Κομισιόν, υπό την εποπτεία του ΔΝΤ. Με την αναδιάρθρωση αυτή περίπου το ένα τρίτο του χρέους μοιράσθηκε σε μία διάρκεια 32,5 ετών με φιξαρισμένο άμεσα και έμμεσα επιτόκιο κάτω από το 1,9% όταν οι αποδόσεις των αμερικανικών δεκαετών ομολόγων σήμερα ξεπερνούν το 3%... Σύμφωνα τους αρχικούς υπολογισμούς του ESM το αποτέλεσμα αυτού του πακέτου μέτρων θα οδηγήσει (στο τέλος της αποπληρωμής του χρέους) σε απομείωση του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ.
- Το δεύτερο πακέτο μέτρων προέβλεπε τη μεσομακροπρόθεσμης παρέμβασης περαιτέρω αναδιάρθρωση του χρέους. "Εάν και εφόσον χρειασθεί" στοχεύει επίσης σε απομείωση του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ.
Η αλήθεια είναι ότι η εφαρμογή του πακέτου αυτού έχει ήδη αρχίσει με έμμεσο τρόπο να υλοποιείται... Και αυτό αφορά την "ανακύκλωση" του χρέους που προκύπτει από την περίοδο χάριτος στην πληρωμή των τόκων (περί τα 14 δισ. ευρώ) και την περαιτέρω επιμήκυνση του δανείου του EFSF, μαζί και του ESM που συνεχίζει να αποδίδεται σε δόσεις στην Ελλάδα. Και εδώ η αναδιάρθρωση οδηγεί σε διασφάλιση μιας μεσοσταθμικής διάρκειας που φτάνει τα 32,5 έτη και φιξαρισμένο επιτόκιο για τη διάρκεια αυτή, με βάση το κόστος δανεισμού του ESM. Δηλαδή το χαμηλότερο της αγοράς...
- Το τρίτο κομμάτι που βρίσκεται εν μέρει σε εκκρεμότητα έχει να κάνει με το πώς θα χρησιμοποιηθεί το υπόλοιπο του δανείου (86 δισ. ευρώ) του τρίτου προγράμματος από τον ESM, που είναι περί τα 27 δισ. ευρώ (το οποίο επίσης θα έχει διάρκεια τουλάχιστον 32,5 ετών και επιτόκιο του ESM). Αρμόδιο στέλεχος του ESM στον οποίο απευθύνθηκε το "Κ" διευκρινίζει ότι το ποσό αυτό δεν έχει ανάγκη νέων εγκρίσεων καθώς αποτελεί μέρος του δανείου που έχει συμφωνηθεί και εγκριθεί. Οι άτυπες συμφωνίες στις οποίες φαίνεται να καταλήγουν οι μέχρι στιγμής "ζυμώσεις" κάνουν λόγο για τη χρησιμοποίηση του ποσού αυτού, προκειμένου να προεξοφληθεί το ακριβό (επιτόκιο κοντά στο 3,8%) δάνειο του ΔΝΤ και μέρος των διμερών δανείων του πρώτου προγράμματος (GLF), από το οποίο όλοι οι δανειστές "θέλουν να απαλλαγούν" και να το μεταφέρουν στον ESM. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες του "Κ" αυτό το σκέλος της συμφωνίας, παρότι είναι το "μικρότερο" όσον αφορά τον όγκο των κεφαλαίων που αφορά το σύνολο της αναδιάρθρωσης του χρέους είναι ιδιαίτερα κρίσιμο γιατί "η χρήση του θα επηρεάσει τις μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων ισορροπίες...".
Η αντίθεση Βερολίνου - ΔΝΤ
Το "συν ένα" κομμάτι της συμφωνίας αναδιάρθρωσης του χρέους αφορά την περιβόητη "γαλλική πρόταση".
Η "πρόταση" έχει προστεθεί στο αρχικό σχέδιο προκειμένου το Eurogroup να παρακάμψει τη διαφορά των (μελλοντικών) εκτιμήσεων για την πορεία της οικονομίας μεταξύ ΔΝΤ και Κομισιόν.
Η φόρμουλα προβλέπει ότι όταν η πορεία της οικονομίας επιβραδύνει θα μειώνεται η εξυπηρέτηση του χρέους και το αντίστροφο. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η "νομιμότητα" του χαρακτηρισμού του ελληνικού χρέους ως "βιώσιμο". Προέκυψε όμως νέα διαφορά. Το ΔΝΤ απαιτεί ο αυτοματισμός αυτός να μην εξαρτάται από ελέγχους, ενώ το Βερολίνο θέλει ελέγχους που να αποκλείουν τη χειραγώγηση (από την ελληνική κυβέρνηση) της λειτουργίας του. Το αξιοπρόσεκτο εδώ είναι ότι ο "αυτοματισμός" αυτός θα κρίνεται σε βάθος πενταετίας. Ήτοι με δεδομένο ότι τα δύο πρώτα χρόνια μετά το Μνημόνιο είναι εξασφαλισμένη η εξυπηρέτηση του χρέους (σχηματίζεται "μαξιλάρι" αποθεματικού 18 δισ. ευρώ), η δυνατότητα "εφαρμογής" της γαλλικής πρότασης μετακινείται το νωρίτερο για το 2026 και μετά...
Και μόνο αυτός ο χρονικός ορίζοντας καθιστά τις επιφυλάξεις που χωρίζουν το ΔΝΤ με το Βερολίνο ιδιαίτερα προβληματικές όσον αφορά την αξιοπιστία τους δεδομένου ότι μακροπρόθεσμα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα είναι οι ρυθμοί ανάπτυξης και τα επιτόκια. Όπως είναι σε γνώση του "Κ", το ΔΝΤ για να διευκολύνει την προσέγγιση με την Κομισιόν έχει ήδη αποδεχθεί ανεπισήμως ότι μεσομακροπόθεσμα το επιτόκιο δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου θα είναι κατά 2% χαμηλότερο από ό,τι αρχικά εκτιμούσε...
Επιπλέον θα είναι ήδη γνωστό από τώρα, ότι ακόμα και τότε η εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους θα γίνεται με "κόστος" το οποίο ήδη έχει φιξαριστεί σε πολύ χαμηλά επιτόκια μέσω του ESM. Έτσι περί το 80% του ελληνικού χρέους λόγω ESM για πάνω από 3 δεκαετίες θα έχει φιξαρισμένα πολύ χαμηλά επιτόκια, γεγονός που δύσκολα μπορεί να συναντήσει κανείς σε άλλη χώρα της Ευρωζώνης πέραν της Γερμανίας, της Φινλανδίας, της Ολλανδίας, κ.λπ.
Παρ' όλα αυτά παραμένει ερωτηματικό το αν το ΔΝΤ θα δεχθεί να περιμένει το τελικό σχήμα για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προκειμένου να αποφασίσει τη συμμετοχή του ή όχι. Το Βερολίνο, πάντως, ούτως ή άλλως δεν θα οδηγήσει το τελικό σχέδιο συμφωνίας σε ψηφοφορία στην Bundesbank νωρίτερα από το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου.
Πώς θα λυθεί η αντίφαση αυτή; Στην Κομισιόν, σύμφωνα με πληροφορίες του "Κ", θεωρούν ως δεδομένο ότι η υπέρβαση αυτής της αντίφασης θα γίνει με μια πολιτική τοποθέτηση του Eurogroup στην οποία θα στηριχθεί πρωθύστερα –έχει συμβεί και στο παρελθόν ως μέθοδος– και η απόφαση του ΔΝΤ.
Συγκριτικό πλεονέκτημα
Μια προσεκτική ματιά στους συγκριτικούς πίνακες στη σύνθεση του χρέους των χωρών της Ευρωζώνης (τόσο στους πίνακες της ΕΚΤ όσο και της BIS) αρκεί για να "αποκαλύψει" ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του κρατικού χρέους της Ελλάδας, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση, έναντι των 2/3 των χωρών της Ευρωζώνης και των 4/5 των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο όσον αφορά τη διάρκεια όσο και το (επιτοκιακό) κόστος.
Αυτό αφορά άμεσα τις ήδη ρυθμισμένες ποσότητες του χρέους με φιξαρισμένο επιτόκιο. Αλλά και "έμμεσα" στο κομμάτι του χρέος του οποίου η εξυπηρέτηση γίνεται με επιτόκιο άμεσα συνδεδεμένο με το σχεδόν μηδενικό επιτόκιο που δανείζεται ο ESM. Συνολικά με τις ρυθμίσεις αυτές ο στόχος είναι να διασφαλισθεί ότι οι ετήσιες δαπάνες για το χρέος δεν θα ξεπερνούν το 15% του ΑΕΠ αρχικά και το 20% αργότερα, κάτι που θεωρείται ως ικανή συνθήκη για τη βιωσιμότητα του χρέους. Το ουσιώδες στο σημείο αυτό είναι ότι στα όρια αυτά έχει ήδη συμφωνήσει το ΔΝΤ με το Eurogroup...
Επικίνδυνα παιχνίδια και η απειλή αντίδρασης των αγορών
Παρά τη σιωπηρή προώθηση της αναδιάρθρωσης του χρέους οι κίνδυνοι εξακολουθούν να παραμένουν ισχυροί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα "παιχνίδια" στελεχών της κυβέρνησης και του κυβερνητικού σχηματισμού για ακύρωση των αποφασισμένων μέτρων που αφορούν την αναπροσαρμογή των συντάξεων, που οδήγησαν αμέσως σε σκλήρυνση της γερμανικής στάσης και σε απότομη αύξηση των spreads. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η απομάκρυνση της δυνατότητας έκδοσης πολυετούς ομολόγου, αλλά και επιδείνωση στο συνολικό κλίμα της αγοράς. Με συνέπεια την ακύρωση ειλημμένων αποφάσεων για εκδόσεις ομολόγων από ελληνικούς ομίλους.
Η κατάσταση όμως παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη και για εξωτερικούς λόγους. Η αβεβαιότητα που διαχέεται στην Ευρωζώνη εξαιτίας των εξελίξεων στην Ιταλία και η αστάθεια στη γειτονική Τουρκία που οδεύει σε εκλογές υπό την απειλή νέας χρεοκοπίας, καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο το περιβάλλον στο οποίο επιστρέφει χωρίς "προστασία" πλέον το ελληνικό Δημόσιο στις 20 Αυγούστου.
Η αλήθεια, όπως αυτή προσδιορίζεται στη βάση των αποφάσεων του Eurogroup και της υλοποίησης αυτών των αποφάσεων μέχρι σήμερα, ξεκαθαρίζει σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον ορίζοντα, όπως και τις παγίδες που κρύβονται στη διαδρομή μέχρι την ολοκλήρωση της συμφωνίας, που θα συνοδεύει τη λήξη του τρίτου προγράμματος.
Οι κρίσιμες αποφάσεις του Eurogroup του Μαΐου του 2016 και του Ιουνίου του 2017 ορίζουν τρία στοιχεία όσον αφορά το χρέος.
Ότι η περαιτέρω αναδιάρθρωσή του προκειμένου να ελαφρυνθεί και να γίνει βιώσιμο αφορά σε τρία συν ένα στάδια:
- Το πρώτο που ονομαζόταν πακέτο βραχυπρόθεσμης παρέμβασης ήδη έχει υλοποιηθεί και συνθετικά αφορά ένα μέρος του χρέους που ξεπερνά άμεσα και έμμεσα το ένα τρίτο του συνολικού χρέους: κομμάτια του δανείου του EFSF (δεύτερο μνημόνιο δάνειο), του δανείου για την κεφαλαιακή σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και του δανείου του ESM (τρίτο μνημόνιο δάνειο). Συνολικά πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό 100 περίπου δισ. ευρώ άμεσα και το μακροπρόθεσμο φιξάρισμα των επιτοκίων για άλλα 27 δισ. ευρώ (από ένα σύνολο 42 δισ. ευρώ).
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη παγκοσμίως (!) αναδιάρθρωση κρατικού χρέους (μετά το PSI) σε έναν μόλις χρόνο, η οποία υλοποιήθηκε χωρίς την παραμικρή αντίδραση των αγορών, χάρη στην "τεχνική συνεργασία" του ESM του ΟΔΔΗΧ και της Κομισιόν, υπό την εποπτεία του ΔΝΤ. Με την αναδιάρθρωση αυτή περίπου το ένα τρίτο του χρέους μοιράσθηκε σε μία διάρκεια 32,5 ετών με φιξαρισμένο άμεσα και έμμεσα επιτόκιο κάτω από το 1,9% όταν οι αποδόσεις των αμερικανικών δεκαετών ομολόγων σήμερα ξεπερνούν το 3%... Σύμφωνα τους αρχικούς υπολογισμούς του ESM το αποτέλεσμα αυτού του πακέτου μέτρων θα οδηγήσει (στο τέλος της αποπληρωμής του χρέους) σε απομείωση του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ.
- Το δεύτερο πακέτο μέτρων προέβλεπε τη μεσομακροπρόθεσμης παρέμβασης περαιτέρω αναδιάρθρωση του χρέους. "Εάν και εφόσον χρειασθεί" στοχεύει επίσης σε απομείωση του χρέους κατά 25% του ΑΕΠ.
Η αλήθεια είναι ότι η εφαρμογή του πακέτου αυτού έχει ήδη αρχίσει με έμμεσο τρόπο να υλοποιείται... Και αυτό αφορά την "ανακύκλωση" του χρέους που προκύπτει από την περίοδο χάριτος στην πληρωμή των τόκων (περί τα 14 δισ. ευρώ) και την περαιτέρω επιμήκυνση του δανείου του EFSF, μαζί και του ESM που συνεχίζει να αποδίδεται σε δόσεις στην Ελλάδα. Και εδώ η αναδιάρθρωση οδηγεί σε διασφάλιση μιας μεσοσταθμικής διάρκειας που φτάνει τα 32,5 έτη και φιξαρισμένο επιτόκιο για τη διάρκεια αυτή, με βάση το κόστος δανεισμού του ESM. Δηλαδή το χαμηλότερο της αγοράς...
- Το τρίτο κομμάτι που βρίσκεται εν μέρει σε εκκρεμότητα έχει να κάνει με το πώς θα χρησιμοποιηθεί το υπόλοιπο του δανείου (86 δισ. ευρώ) του τρίτου προγράμματος από τον ESM, που είναι περί τα 27 δισ. ευρώ (το οποίο επίσης θα έχει διάρκεια τουλάχιστον 32,5 ετών και επιτόκιο του ESM). Αρμόδιο στέλεχος του ESM στον οποίο απευθύνθηκε το "Κ" διευκρινίζει ότι το ποσό αυτό δεν έχει ανάγκη νέων εγκρίσεων καθώς αποτελεί μέρος του δανείου που έχει συμφωνηθεί και εγκριθεί. Οι άτυπες συμφωνίες στις οποίες φαίνεται να καταλήγουν οι μέχρι στιγμής "ζυμώσεις" κάνουν λόγο για τη χρησιμοποίηση του ποσού αυτού, προκειμένου να προεξοφληθεί το ακριβό (επιτόκιο κοντά στο 3,8%) δάνειο του ΔΝΤ και μέρος των διμερών δανείων του πρώτου προγράμματος (GLF), από το οποίο όλοι οι δανειστές "θέλουν να απαλλαγούν" και να το μεταφέρουν στον ESM. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες του "Κ" αυτό το σκέλος της συμφωνίας, παρότι είναι το "μικρότερο" όσον αφορά τον όγκο των κεφαλαίων που αφορά το σύνολο της αναδιάρθρωσης του χρέους είναι ιδιαίτερα κρίσιμο γιατί "η χρήση του θα επηρεάσει τις μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων ισορροπίες...".
Η αντίθεση Βερολίνου - ΔΝΤ
Το "συν ένα" κομμάτι της συμφωνίας αναδιάρθρωσης του χρέους αφορά την περιβόητη "γαλλική πρόταση".
Η "πρόταση" έχει προστεθεί στο αρχικό σχέδιο προκειμένου το Eurogroup να παρακάμψει τη διαφορά των (μελλοντικών) εκτιμήσεων για την πορεία της οικονομίας μεταξύ ΔΝΤ και Κομισιόν.
Η φόρμουλα προβλέπει ότι όταν η πορεία της οικονομίας επιβραδύνει θα μειώνεται η εξυπηρέτηση του χρέους και το αντίστροφο. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η "νομιμότητα" του χαρακτηρισμού του ελληνικού χρέους ως "βιώσιμο". Προέκυψε όμως νέα διαφορά. Το ΔΝΤ απαιτεί ο αυτοματισμός αυτός να μην εξαρτάται από ελέγχους, ενώ το Βερολίνο θέλει ελέγχους που να αποκλείουν τη χειραγώγηση (από την ελληνική κυβέρνηση) της λειτουργίας του. Το αξιοπρόσεκτο εδώ είναι ότι ο "αυτοματισμός" αυτός θα κρίνεται σε βάθος πενταετίας. Ήτοι με δεδομένο ότι τα δύο πρώτα χρόνια μετά το Μνημόνιο είναι εξασφαλισμένη η εξυπηρέτηση του χρέους (σχηματίζεται "μαξιλάρι" αποθεματικού 18 δισ. ευρώ), η δυνατότητα "εφαρμογής" της γαλλικής πρότασης μετακινείται το νωρίτερο για το 2026 και μετά...
Και μόνο αυτός ο χρονικός ορίζοντας καθιστά τις επιφυλάξεις που χωρίζουν το ΔΝΤ με το Βερολίνο ιδιαίτερα προβληματικές όσον αφορά την αξιοπιστία τους δεδομένου ότι μακροπρόθεσμα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα είναι οι ρυθμοί ανάπτυξης και τα επιτόκια. Όπως είναι σε γνώση του "Κ", το ΔΝΤ για να διευκολύνει την προσέγγιση με την Κομισιόν έχει ήδη αποδεχθεί ανεπισήμως ότι μεσομακροπόθεσμα το επιτόκιο δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου θα είναι κατά 2% χαμηλότερο από ό,τι αρχικά εκτιμούσε...
Επιπλέον θα είναι ήδη γνωστό από τώρα, ότι ακόμα και τότε η εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους θα γίνεται με "κόστος" το οποίο ήδη έχει φιξαριστεί σε πολύ χαμηλά επιτόκια μέσω του ESM. Έτσι περί το 80% του ελληνικού χρέους λόγω ESM για πάνω από 3 δεκαετίες θα έχει φιξαρισμένα πολύ χαμηλά επιτόκια, γεγονός που δύσκολα μπορεί να συναντήσει κανείς σε άλλη χώρα της Ευρωζώνης πέραν της Γερμανίας, της Φινλανδίας, της Ολλανδίας, κ.λπ.
Παρ' όλα αυτά παραμένει ερωτηματικό το αν το ΔΝΤ θα δεχθεί να περιμένει το τελικό σχήμα για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προκειμένου να αποφασίσει τη συμμετοχή του ή όχι. Το Βερολίνο, πάντως, ούτως ή άλλως δεν θα οδηγήσει το τελικό σχέδιο συμφωνίας σε ψηφοφορία στην Bundesbank νωρίτερα από το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου.
Πώς θα λυθεί η αντίφαση αυτή; Στην Κομισιόν, σύμφωνα με πληροφορίες του "Κ", θεωρούν ως δεδομένο ότι η υπέρβαση αυτής της αντίφασης θα γίνει με μια πολιτική τοποθέτηση του Eurogroup στην οποία θα στηριχθεί πρωθύστερα –έχει συμβεί και στο παρελθόν ως μέθοδος– και η απόφαση του ΔΝΤ.
Συγκριτικό πλεονέκτημα
Μια προσεκτική ματιά στους συγκριτικούς πίνακες στη σύνθεση του χρέους των χωρών της Ευρωζώνης (τόσο στους πίνακες της ΕΚΤ όσο και της BIS) αρκεί για να "αποκαλύψει" ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του κρατικού χρέους της Ελλάδας, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση, έναντι των 2/3 των χωρών της Ευρωζώνης και των 4/5 των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο όσον αφορά τη διάρκεια όσο και το (επιτοκιακό) κόστος.
Αυτό αφορά άμεσα τις ήδη ρυθμισμένες ποσότητες του χρέους με φιξαρισμένο επιτόκιο. Αλλά και "έμμεσα" στο κομμάτι του χρέος του οποίου η εξυπηρέτηση γίνεται με επιτόκιο άμεσα συνδεδεμένο με το σχεδόν μηδενικό επιτόκιο που δανείζεται ο ESM. Συνολικά με τις ρυθμίσεις αυτές ο στόχος είναι να διασφαλισθεί ότι οι ετήσιες δαπάνες για το χρέος δεν θα ξεπερνούν το 15% του ΑΕΠ αρχικά και το 20% αργότερα, κάτι που θεωρείται ως ικανή συνθήκη για τη βιωσιμότητα του χρέους. Το ουσιώδες στο σημείο αυτό είναι ότι στα όρια αυτά έχει ήδη συμφωνήσει το ΔΝΤ με το Eurogroup...
Επικίνδυνα παιχνίδια και η απειλή αντίδρασης των αγορών
Παρά τη σιωπηρή προώθηση της αναδιάρθρωσης του χρέους οι κίνδυνοι εξακολουθούν να παραμένουν ισχυροί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα "παιχνίδια" στελεχών της κυβέρνησης και του κυβερνητικού σχηματισμού για ακύρωση των αποφασισμένων μέτρων που αφορούν την αναπροσαρμογή των συντάξεων, που οδήγησαν αμέσως σε σκλήρυνση της γερμανικής στάσης και σε απότομη αύξηση των spreads. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η απομάκρυνση της δυνατότητας έκδοσης πολυετούς ομολόγου, αλλά και επιδείνωση στο συνολικό κλίμα της αγοράς. Με συνέπεια την ακύρωση ειλημμένων αποφάσεων για εκδόσεις ομολόγων από ελληνικούς ομίλους.
Η κατάσταση όμως παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη και για εξωτερικούς λόγους. Η αβεβαιότητα που διαχέεται στην Ευρωζώνη εξαιτίας των εξελίξεων στην Ιταλία και η αστάθεια στη γειτονική Τουρκία που οδεύει σε εκλογές υπό την απειλή νέας χρεοκοπίας, καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο το περιβάλλον στο οποίο επιστρέφει χωρίς "προστασία" πλέον το ελληνικό Δημόσιο στις 20 Αυγούστου.
