Η διάταξη πέρασε με τον νέο Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος το 2013 και από τότε ζημιώνει και ουσιαστικά τιμωρεί επιχειρήσεις οι οποίες προχωρούν σε επενδύσεις. Επιχειρήσεις οι οποίες δαπανούν ή δανείζονται για κάνουν αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου σε θυγατρικές τους επεκτείνοντας τις δραστηριότητές τους και δημιουργώντας θέσεις εργασίας, αλλά φορολογικά τιμωρούνται. Πρόκειται για διάταξη της οποίας το πνεύμα ουσιαστικά παραγνωρίζεται από τους αρμόδιους και ακολουθείται το γράμμα που οδηγεί στην παραπάνω αδικία.
Η διάταξη αυτή είναι στον νόμο 4172 του 2013, και συγκεκριμένα η παράγραφος 4 του άρθρου 48. Το άρθρο 48 ορίζει ότι όταν μια επιχείρηση εισπράττει μέρισμα από συμμετοχή της σε άλλη επιχείρηση η οποία ανήκει στον ίδιο όμιλο, τότε το μέρισμα αυτό απαλλάσσεται από τη φορολογία, δηλαδή από την παρακράτηση φόρου 15%. Στην τέταρτη παράγραφο του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι "Εάν η διανομή κερδών προκύπτει από συμμετοχή σε άλλο νομικό πρόσωπο, ο φορολογούμενος δεν μπορεί να εκπέσει τις επιχειρηματικές δαπάνες που συνδέονται με τη συμμετοχή αυτή". Για την ερμηνεία της συγκεκριμένης διάταξης εκδόθηκαν δυο εγκύκλιοι με τις οποίες ξεκαθαρίστηκε ότι όλες οι επαγγελματικές δαπάνες που κάνει μια επιχείρηση και αφορούν τη συμμετοχή της σε άλλη επιχείρηση, δεν μπορούν να εκπέσουν από τα ακαθάριστα έσοδά της και κατά συνέπεια θα πληρώσει φόρο εισοδήματος και για αυτές. Μάλιστα στην τελευταία εγκύκλιο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (1131644 ΕΞ 2016) ορίζεται ξεκάθαρα ότι οι υπόψη διατάξεις καταλαμβάνουν και τις περιπτώσεις που οι σχετικές δαπάνες (π.χ. τόκοι δανείων) πραγματοποιούνται όχι μόνο για την απόκτηση της συμμετοχής, αλλά και για τη χρηματοδότηση μιας ήδη υφιστάμενης θυγατρικής εταιρείας.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της αδικίας αλλά και του αντιαναπτυξιακού χαρακτήρα αυτής της διάταξης και της ερμηνείας της.
Παράδειγμα 1
Μια επιχείρηση δανείζεται το ποσό των 10.000.000 ευρώ προκειμένου να αποκτήσει μια συμμετοχή σε άλλη επιχείρηση. Η συμμετοχή αυτή ξεπερνά το 10% του αριθμού των μετοχών της εταιρείας αυτής προκειμένου να θεωρείται ότι ανήκει στον όμιλό της. Εισπράττει κανονικά το μέρισμα από τη θυγατρική της και λόγω των προβλεπόμενων στο άρθρο 48 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος εισπράττει το μέρισμα αυτό αφορολόγητα.
Για να αποκτήσει τη συμμετοχή αυτή καταβάλλει με ετήσιο επιτόκιο 4% το ποσό των 40.000 ευρώ σε τόκους κάθε χρόνο. Παράλληλα για να αποκτήσει τη συμμετοχή αυτή δαπάνησε σε συμβολαιογραφικά έξοδα και αμοιβές συμβούλων το ποσό των 200.000 ευρώ. Με βάση όσα προβλέπει η παράγραφος 4 του άρθρου 48 οι δαπάνες που έγιναν για την πραγματοποίηση της συμμετοχής αλλά και οι δαπάνες για τους τόκους από το δάνειο δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της μητρικής επιχείρησης και έτσι φορολογείται κανονικά για αυτά με συντελεστή 29%.
Παράδειγμα 2
Μια μητρική επιχείρηση δανείζεται το ποσό των 20.000.000 ευρώ προκειμένου να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μιας θυγατρικής της. Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου γίνεται προκειμένου η θυγατρική επιχείρηση να καλύψει ζημιές ή να προχωρήσει σε επέκταση των εργασιών της. Έτσι η επένδυση αυτή οδηγεί είτε σε διατήρηση θέσεων εργασίας είτε ακόμη και σε αύξησή τους. Ο παραλογισμός είναι ότι οι τόκοι με τους οποίους επιβαρύνεται η μητρική επιχείρηση για το δάνειο που έλαβε προκειμένου να επενδύσει στην θυγατρική της εταιρεία δεν αναγνωρίζονται από την Εφορία και έτσι δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά της και έτσι φορολογείται και για αυτά.
Ο παραλογισμός έγκειται και στο γεγονός ότι αν η ίδια μητρική επιχείρηση προχωρούσε στην επένδυση του δανείου που έλαβε για την αγορά ενός ακινήτου τότε η δαπάνη των τόκων θα εξέπιπτε κανονικά.
Το πνεύμα και το γράμμα
Σύμφωνα με στελέχη που γνωρίζουν από πρώτο χέρι το πνεύμα της συγκεκριμένης διάταξης, όταν αυτή συντάχθηκε το 2013 η λογική της ήταν να μην μπορούν να εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της μητρικής εταιρείας επαγγελματικές δαπάνες οι οποίες αφορούν και τη θυγατρική της. Για παράδειγμα, αν η μητρική εταιρεία προχωρούσε σε μια συνολική αναβάθμιση του λογισμικού όλων των θυγατρικών εταιρειών της δεν θα μπορούσε να εκπέσει τη σχετική δαπάνη η ίδια. Θα έπρεπε να την επιμερίσει και τιμολογήσει σε κάθε θυγατρική της και στη συνέχεια θα εξέπιπταν αυτές τη σχετική δαπάνη.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έμπειροι περί τα φορολογικά εμφανίζονται σίγουροι ότι οι ερμηνείες που έχει δώσει η φορολογική διοίκηση για τη συγκεκριμένη διάταξη μπορούν να προσβληθούν με επιτυχία στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων προκειμένου να σταματήσει η τιμωρία επιχειρήσεων οι οποίες σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την οικονομία και την απασχόληση προχωρούν σε επενδύσεις διευρύνοντας τις εργασίες τους. Το φρένο που προκαλεί η συγκεκριμένη διάταξη σε επενδύσεις, όπως λένε οι ίδιες πηγές, δεν συνάδει με την προσπάθεια που γίνεται προκειμένου να ανακάμψει η οικονομία.
Η διάταξη αυτή είναι στον νόμο 4172 του 2013, και συγκεκριμένα η παράγραφος 4 του άρθρου 48. Το άρθρο 48 ορίζει ότι όταν μια επιχείρηση εισπράττει μέρισμα από συμμετοχή της σε άλλη επιχείρηση η οποία ανήκει στον ίδιο όμιλο, τότε το μέρισμα αυτό απαλλάσσεται από τη φορολογία, δηλαδή από την παρακράτηση φόρου 15%. Στην τέταρτη παράγραφο του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι "Εάν η διανομή κερδών προκύπτει από συμμετοχή σε άλλο νομικό πρόσωπο, ο φορολογούμενος δεν μπορεί να εκπέσει τις επιχειρηματικές δαπάνες που συνδέονται με τη συμμετοχή αυτή". Για την ερμηνεία της συγκεκριμένης διάταξης εκδόθηκαν δυο εγκύκλιοι με τις οποίες ξεκαθαρίστηκε ότι όλες οι επαγγελματικές δαπάνες που κάνει μια επιχείρηση και αφορούν τη συμμετοχή της σε άλλη επιχείρηση, δεν μπορούν να εκπέσουν από τα ακαθάριστα έσοδά της και κατά συνέπεια θα πληρώσει φόρο εισοδήματος και για αυτές. Μάλιστα στην τελευταία εγκύκλιο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (1131644 ΕΞ 2016) ορίζεται ξεκάθαρα ότι οι υπόψη διατάξεις καταλαμβάνουν και τις περιπτώσεις που οι σχετικές δαπάνες (π.χ. τόκοι δανείων) πραγματοποιούνται όχι μόνο για την απόκτηση της συμμετοχής, αλλά και για τη χρηματοδότηση μιας ήδη υφιστάμενης θυγατρικής εταιρείας.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της αδικίας αλλά και του αντιαναπτυξιακού χαρακτήρα αυτής της διάταξης και της ερμηνείας της.
Παράδειγμα 1
Μια επιχείρηση δανείζεται το ποσό των 10.000.000 ευρώ προκειμένου να αποκτήσει μια συμμετοχή σε άλλη επιχείρηση. Η συμμετοχή αυτή ξεπερνά το 10% του αριθμού των μετοχών της εταιρείας αυτής προκειμένου να θεωρείται ότι ανήκει στον όμιλό της. Εισπράττει κανονικά το μέρισμα από τη θυγατρική της και λόγω των προβλεπόμενων στο άρθρο 48 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος εισπράττει το μέρισμα αυτό αφορολόγητα.
Για να αποκτήσει τη συμμετοχή αυτή καταβάλλει με ετήσιο επιτόκιο 4% το ποσό των 40.000 ευρώ σε τόκους κάθε χρόνο. Παράλληλα για να αποκτήσει τη συμμετοχή αυτή δαπάνησε σε συμβολαιογραφικά έξοδα και αμοιβές συμβούλων το ποσό των 200.000 ευρώ. Με βάση όσα προβλέπει η παράγραφος 4 του άρθρου 48 οι δαπάνες που έγιναν για την πραγματοποίηση της συμμετοχής αλλά και οι δαπάνες για τους τόκους από το δάνειο δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της μητρικής επιχείρησης και έτσι φορολογείται κανονικά για αυτά με συντελεστή 29%.
Παράδειγμα 2
Μια μητρική επιχείρηση δανείζεται το ποσό των 20.000.000 ευρώ προκειμένου να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μιας θυγατρικής της. Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου γίνεται προκειμένου η θυγατρική επιχείρηση να καλύψει ζημιές ή να προχωρήσει σε επέκταση των εργασιών της. Έτσι η επένδυση αυτή οδηγεί είτε σε διατήρηση θέσεων εργασίας είτε ακόμη και σε αύξησή τους. Ο παραλογισμός είναι ότι οι τόκοι με τους οποίους επιβαρύνεται η μητρική επιχείρηση για το δάνειο που έλαβε προκειμένου να επενδύσει στην θυγατρική της εταιρεία δεν αναγνωρίζονται από την Εφορία και έτσι δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά της και έτσι φορολογείται και για αυτά.
Ο παραλογισμός έγκειται και στο γεγονός ότι αν η ίδια μητρική επιχείρηση προχωρούσε στην επένδυση του δανείου που έλαβε για την αγορά ενός ακινήτου τότε η δαπάνη των τόκων θα εξέπιπτε κανονικά.
Το πνεύμα και το γράμμα
Σύμφωνα με στελέχη που γνωρίζουν από πρώτο χέρι το πνεύμα της συγκεκριμένης διάταξης, όταν αυτή συντάχθηκε το 2013 η λογική της ήταν να μην μπορούν να εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της μητρικής εταιρείας επαγγελματικές δαπάνες οι οποίες αφορούν και τη θυγατρική της. Για παράδειγμα, αν η μητρική εταιρεία προχωρούσε σε μια συνολική αναβάθμιση του λογισμικού όλων των θυγατρικών εταιρειών της δεν θα μπορούσε να εκπέσει τη σχετική δαπάνη η ίδια. Θα έπρεπε να την επιμερίσει και τιμολογήσει σε κάθε θυγατρική της και στη συνέχεια θα εξέπιπταν αυτές τη σχετική δαπάνη.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έμπειροι περί τα φορολογικά εμφανίζονται σίγουροι ότι οι ερμηνείες που έχει δώσει η φορολογική διοίκηση για τη συγκεκριμένη διάταξη μπορούν να προσβληθούν με επιτυχία στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων προκειμένου να σταματήσει η τιμωρία επιχειρήσεων οι οποίες σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την οικονομία και την απασχόληση προχωρούν σε επενδύσεις διευρύνοντας τις εργασίες τους. Το φρένο που προκαλεί η συγκεκριμένη διάταξη σε επενδύσεις, όπως λένε οι ίδιες πηγές, δεν συνάδει με την προσπάθεια που γίνεται προκειμένου να ανακάμψει η οικονομία.
