Η λύση στον κινεζικό «γρίφο»

Οι εντατικές προσπάθειες της κινεζικής κυβέρνησης να αμβλύνουν τις ακραίες διακυμάνσεις στο Χρηματιστήριο της Σαγκάης έπληξαν σοβαρά την αξιοπιστία της αγοράς.



Όμως οι αποτυχημένες κινήσεις του Πεκίνου δεν θα έπρεπε να προκαλούν έκπληξη. Οι αξιωματούχοι εκεί δεν είναι ούτε οι πρώτοι, ούτε οι τελευταίοι που έκαναν σοβαρά λάθη κατά τη διαχείριση των χρηματαγορών, της ισοτιμίας του νομίσματος, του εμπορίου.

Παρ' όλα αυτά, η οικονομία της Κίνας παραμένει πηγή μεγάλης αβεβαιότητας. Μπορεί οι επιδόσεις του Χρηματιστηρίου και αυτές της πραγματικής οικονομίας να έχουν μικρό βαθμό συσχέτισης, όμως παρατηρείται σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Αυτή είναι εστία έντονης ανησυχίας για τους υπουργούς Οικονομικών, τους κεντρικούς τραπεζίτες, τους διαπραγματευτές μετοχών, ομολόγων, νομισμάτων, τους εισαγωγείς και εξαγωγείς ανά τον κόσμο.

Η κινεζική κυβέρνηση πίστευε ότι θα μπορούσε να δρομολογήσει με ομαλό τρόπο τη μετάβαση από την αύξηση του ΑΕΠ με διψήφια ποσοστά, στηριγμένη στις επενδύσεις και τις εξαγωγές, σε μια σταθερή και ισορροπημένη ανάπτυξη, στηριγμένη στην εγχώρια κατανάλωση, κυρίως των υπηρεσιών. Όμως, οι ταχείς ρυθμοί ανάπτυξης «έκρυψαν» πολλά προβλήματα. Οικονομικοί πόροι κατασπαταλήθηκαν. Βασικοί κλάδοι της βιομηχανίας, όπως η χαλυβουργία και η τσιμεντοβιομηχανία πλήττονται από πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα. Και «κόκκινα δάνεια» δισεκατομμυρίων γιουάν συσσωρεύθηκαν στους ισολογισμούς των τραπεζών και των τοπικών κυβερνήσεων.

Τώρα που η ανάπτυξη κατεβάζει ταχύτητα (οι επίσημες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 7%, αλλά οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι το πραγματικό ποσοστό είναι πιο κοντά στο 5%), τα προβλήματα διακυβέρνησης δεν μπορούν να αγνοηθούν. Μια Κίνα που μαστίζεται από σοβαρά οικονομικά προβλήματα ίσως αντιμετωπίσει κοινωνική αναταραχή. Και με δεδομένη τη συστημική της σημασία για την παγκόσμια οικονομία, η αστάθεια εκεί εγείρει κινδύνους πολύ πέρα από τα σύνορά της. Η Κίνα είναι μακράν η μεγαλύτερη κάτοχος αμερικανικών ομολόγων και σημαντική εμπορική εταίρος για ΗΠΑ, Ευρώπη, Λατινική Αμερική και Αυστραλία. Η κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες παρενέργειες της επιβράδυνσης, συνεχίζοντας να εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τη μετάβαση προς το νέο αναπτυξιακό μοντέλο και θα ενισχύσουν τον ρόλο των αγορών.

Με αυτούς τους στόχους κατά νου, οι κινεζικές αρχές προχώρησαν σε μια μετριοπαθή υποτίμηση του κινεζικού γιουάν, της τάξης του 4% περίπου. Το ποσοστό είναι μικρό για να αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες στο εμπορικό ισοζύγιο της Κίνας με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Όμως, σηματοδοτεί στροφή προς μια ισοτιμία που θα καθορίζεται περισσότερο από τις δυνάμεις της αγοράς. Καθώς η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τη νομισματική πολιτική για να ηρεμήσει τις αγορές, οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να συνεχιστούν. Η Κίνα πρέπει να υλοποιήσει νέες τεχνολογίες σε όλους τους κλάδους, βελτιώνοντας την κατάρτιση των εργαζομένων. Πρέπει επίσης να επιταχύνει τις προσπάθειές της να αυξήσει την εγχώρια κατανάλωση, η οποία ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλότερη σε σχέση με άλλες χώρες. Αυτό μεταφράζεται σε μείωση του υπέρμετρα υψηλού ποσοστού αποταμίευσης.

Για να αντικαταστήσουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά τις κρατικές επενδύσεις ως βασικό κινητήριο μοχλό της ανάπτυξης, το κράτος πρέπει να μειώσει το μερίδιό του στις μεγάλες επιχειρήσεις και να επιτρέψει την επιστροφή περισσότερων κερδών στους μετόχους και να αντικαταστήσει τις επιδοτήσεις στις «προτιμητέες» επιχειρήσεις με στοχευμένη στήριξη των χαμηλόμισθων εργαζομένων και αύξηση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Η χώρα πρέπει επίσης να μειώσει βαθμιαία το συνολικό της χρέος, που υπερβαίνει πλέον το 250% του ΑΕΠ.

Ευτυχώς, τα τεράστια συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας, ύψους 3,6 τρισ. δολαρίων, μπορούν να λειτουργήσουν ως «μαξιλάρι» που θα αμβλύνει τους αναπόφευκτους κραδασμούς σε αυτή τη διαδικασία προσαρμογής. Η χώρα πρέπει όμως να αποφύγει τον πειρασμό της επιστροφής σε στενότερο έλεγχο της οικονομίας, μια πιθανότητα που αποτυπώθηκε στην έντονη αντίδραση των αρχών στην πτώση των τιμών των μετοχών. Αυτή η προσέγγιση πρέπει να εγκαταλειφθεί οριστικά πριν υπονομεύσει κι άλλο την προσπάθεια της Κίνας να διασφαλίσει μακροπρόθεσμη σταθερότητα και ευημερία.