Αποκαλυπτική έρευνα: Παρών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ο σχολικός εκφοβισμός

Σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης εκδηλώνονται φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού, με τη σοβαρότητα των περιστατικών να κλιμακώνεται με την ηλικία.



Αυτό διαπιστώνεται από έρευνα που διενεργήθηκε από το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου - Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, έρευνα που είχε αναθέσει η Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, στο πλαίσιο υλοποίησης των Πράξεων «Ανάπτυξη και Λειτουργία Δικτύου Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού».

Από την έρευνα, που είχε τίτλο «Διερεύνηση σύγχρονων όψεων της σχολικής βίας και του εκφοβισμού στο ελληνικό σχολείο», εξάγεται το συμπέρασμα ότι τα εν λόγω φαινόμενα εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο στις επιμέρους βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, στο νηπιαγωγείο η «βία» συναντάται με τη μορφή πρώιμων επιθετικών συμπεριφορών που μπορούν να εξελιχθούν σε εκφοβισμό στην πορεία των χρόνων, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και σωστά. Στο δημοτικό, οι πιο συνηθισμένες εκφάνσεις εκφοβισμού αφορούν στη λεκτική βία, την περιθωριοποίηση μαθητών/μαθητριών και την άσκηση πίεσης και μικρο-εκβιασμών. Στο γυμνάσιο, τα φαινόμενα εκφοβισμού εστιάζουν στην εμφάνιση και σε θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλική ταυτότητα και το φύλο, ενώ συχνά εκφράζονται με σωματική βία και δεν λείπουν φαινόμενα διαδικτυακού εκφοβισμού. Στο λύκειο, η βία και ο εκφοβισμός εκφράζονται εντονότερα σε σχέση με τις άλλες βαθμίδες, φτάνοντας ακόμη και στην ωμή βία, σε αρκετές περιπτώσεις.

Πάντως, φαίνεται ότι το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον λειτουργούν καθοριστικά στην διαμόρφωση των συμπεριφορών που θα εκδηλώσει ο κάθε μαθητής. Συγκεκριμένα, ένα σχολικό περιβάλλον που εμπνέει αίσθηση ασφάλειας στα παιδιά, λειτουργεί ανασταλτικά στην εκδήλωση φαινομένων εκφοβισμού. Επιπλέον, η συνεργασία σχολείου και οικογένειας αναγνωρίζεται ως καθοριστικής σημασίας, λειτουργώντας καταλυτικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου.

Εξάλλου, η έρευνα κατέγραψε μια σειρά από πρωτοβουλίες και καλές πρακτικές για την αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στις σχολικές μονάδες, τις οποίες καλείται να επεξεργαστεί περαιτέρω το υπουργείο. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

-Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε φαινόμενα βίας και εκφοβισμού.

-Διαμόρφωση κοινών βημάτων και πρωτοκόλλων χειρισμού περιστατικών βίας και εκφοβισμού σε όλα τα σχολεία.

-Έμφαση σε δράσεις κατά του εκφοβισμού στις χαμηλές βαθμίδες εκπαίδευσης, ιδίως στο δημοτικό σχολείο, με συστηματικές δράσεις ευαισθητοποίησης των παιδιών.

-Ανάπτυξη δράσεων ευαισθητοποίησης και πρόληψης με βιωματικό χαρακτήρα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

-Διαμόρφωση ισορροπημένου προγράμματος στο πλαίσιο του σχολείου, που να επιτρέπει τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών, ανεξαρτήτως ηλικίας.

-Καθιέρωση δημιουργικών ή/και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, όπως κινηματογραφικές βραδιές, σκάκι, θεατρικά παιχνίδια κλπ.

-Δημιουργία και στελέχωση υποστηρικτικών δομών σε όλα τα σχολεία.

-Δημιουργία συμβουλευτικού σταθμού νέων με ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, ανθρώπους που μπορούν να κάνουν δουλειά πρόληψης στο σχολείο.

-Ενίσχυση της συνεργασίας με τους γονείς, ενεργοποίηση των συλλόγων γονέων, καθώς επίσης και ανάπτυξη δράσεων για τους γονείς.

-Λειτουργία ομάδων γονέων με συμμετοχή και εκπαιδευτικών, ώστε να υπάρχει μεταξύ τους επικοινωνία.

-Δημιουργία μηχανισμών για τη διάδοση των καλών πρακτικών και της εμπειρίας που έχει αποκτηθεί, είτε μέσω ιστοσελίδων είτε μέσω διασχολικών ή θεματικών εκδηλώσεων.

-Ενημέρωση και συζήτηση με τα παιδιά σε σταθερή βάση.

Σημειώνεται ότι η έρευνα έλαβε χώρα το διάστημα Μαΐου-Ιουνίου 2015 και διενεργήθηκαν 25 συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων που υπηρετούν σε σχολεία της Αττικής και 23 συνεντεύξεις με γονείς μαθητών όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων σε σχολεία της Αττικής.