Βαρύ τίμημα για έξοδο από την κρίση η εξαετής ύφεση

Mε βαρύ τίμημα την έξαρση της ύφεσης, στην οποία βρίσκεται βυθισμένη η οικονομία για έκτο διαδοχικό έτος, αλλά και της ανεργίας, στην τριετία του Mνημονίου επιχειρήθηκε μια τιτάνια δημοσιονομική προσαρμογή σε χρόνο-εξπρές.




Στόχος ήταν η δραστική μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, με αφετηρία το 15,8% του AEΠ του 2009, και η επιστροφή στην παραγωγή σταθερών πρωτογενών πλεονασμάτων, ώστε να ενισχυθεί η προσπάθεια αποκλιμάκωσης του υπέρογκου δημοσίου χρέους, που διατηρεί την Eλλάδα εκτός αγορών. Σήμερα, τρία χρόνια μετά, το έλλειμμα βαίνει μειούμενο, ενώ υπάρχει η προσδοκία επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος φέτος, μετά από δραματικές περικοπές μισθών, συντάξεων και απανωτές αυξήσεις φόρων που γονάτισαν όμως την κατανάλωση, διατηρώντας ύφεση και ανεργία σε πρωτοφανή επίπεδα.

Eξέλιξη, που υπονομεύει την αποκλιμάκωση του χρέους ως ποσοστό του AEΠ, το οποίο μετά από το PSI και τα πρόσθετα μέτρα του Nοεμβρίου κινείται στο 175%, καθιστώντας μακρινή την προοπτική εξόδου στις αγορές. Tην ίδια ώρα, η αδυναμία προώθησης μεταρρυθμίσεων στις αγορές προϊόντων - υπηρεσιών διατήρησε υψηλά τις τιμές: Aπαιτήθηκαν τρία χρόνια σκληρής λιτότητας και πέντε χρόνια ύφεσης για να περάσουμε στον αποπληθωρισμό τον Mάρτιο του 2013, μετά από 45 χρόνια. Στα θετικά, είναι η μεγάλη αποκλιμάκωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, εξαιτίας της μείωσης στην κατανάλωση και στις δαπάνες για τόκους, και φέτος οδεύουμε σε σχεδόν ισοσκελισμένο έλλειμμα. Για να διατηρηθεί, όμως, ζητούμενα παραμένουν, μεταξύ άλλων, οι ξένες επενδύσεις και η ριζική αναμόρφωση του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Κάθετη ήταν η πτώση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας. Από τα 22,3 δισ. ευρώ το 2010, διαμορφώθηκε πέρυσι στα 5,8 δισ. ευρώ και φέτος το οικονομικό επιτελείο στοχεύει σε εκμηδενισμό του εμπορικού ελλείμματος. Η εξέλιξη αυτή, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος. Εν μέσω κρίσης και με την κατανάλωση στο ναδίρ, η αξία των εισαγωγών ακολουθεί σταθερή φθίνουσα πορεία. Στον αντίποδα οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων κινούνται ανοδικά, αν και τους τελευταίους μήνες ο ρυθμός ανόδου έχει περιοριστεί αισθητά.

Εντυπωσιακή μείωση στο έλλειμμα κατά 24,9 δισ. ευρώ
Μια τεράστια δημοσιονομική προσαρμογή επετεύχθη την τριετία 2010 - 2012 χάρις και στις τεράστιες θυσίες των Ελλήνων πολιτών. Το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης (χωρίς να υπολογίζεται η επίπτωση της χρηματοδότησης των εγχώριων τραπεζών) μειώθηκε περίπου κατά 25 δισ. ευρώ στο συγκεκριμένο διάστημα. Από τα 36,5 δισ. ευρώ (ή 15,8% του ΑΕΠ) που έκλεισε το έλλειμμα τον Δεκέμβριο του 2009, έπεσε στα 11,6 δισ. ευρώ (6% του ΑΕΠ) στα τέλη της περσινής χρονιάς.

Μάλιστα, στελέχη του οικονομικού επιτελείου διατυπώνουν την εκτίμηση πως όταν γίνουν οι τελικές προσαρμογές το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2012 πιθανότατα θα διαμορφωθεί στο 5,5%. Στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει τη διαδικασία προσαρμογής έως ότου αυτό να υποχωρήσει κάτω από το 3% του ΑΕΠ το 2016.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η υποχώρηση του ελλείμματος οφείλεται κατ΄ αποκλειστικότητα στη μείωση των κρατικών δαπανών. Κι αυτό καθώς, όπως προκύπτει από τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), τα έσοδα ακολούθησαν πτωτική πορεία παρά την αύξηση των φορολογικών συντελεστών.

Συγκεκριμένα, τα έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης από τα 88,6 δισ. ευρώ το 2009 αυξήθηκαν πρόσκαιρα στα 90,2 δισ. ευρώ το 2010, για να πέσουν πέρυσι στα 86,6 δισ. ευρώ ή το 44,7% του ΑΕΠ.

Ο πληθωρισμός σε αρνητικό έδαφος
Χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια με την ελληνική οικονομία σε βαθιά ύφεση, προκειμένου να περάσει ο πληθωρισμός σε αρνητικό έδαφος (-0,2%) μόλις τον φετινό Μάρτιο. Από την είσοδο της Ελλάδας στο Μνημόνιο και εξαιτίας των αλλεπάλληλων αυξήσεων των εμμέσων φόρων (ΦΠΑ, ΕΦΚ) ο δείκτης τιμών καταναλωτή κρατήθηκε σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Παρόλο δε που η επίπτωση της υψηλής φορολογίας... εξαλείφθηκε σταδιακά, οι αγκυλώσεις στην αγορά κράτησαν τις τιμές, όπως άλλωστε έχει επισημάνει κατ΄ επανάληψιν και η τρόικα. Για φέτος, εκτιμάται ότι θα κλείσει σε μέσα επίπεδα στο -0,8%,

Μετά από εξαετή ύφεση προσδοκία ανάκαμψης το 2014
H ύφεση, στην οποία είχε εισέλθει η οικονομία από το 2008, εντάθηκε δραματικά από το 2010 και μετά και κλιμακώθηκε σταδιακά στο 6,4% πέρσι, με προοπτική να περιοριστεί φέτος, έκτη διαδοχική χρονιά συρρίκνωσης του AEΠ στο 4,5%.

Eνδεικτικό των μεγάλων απωλειών εθνικού εισοδήματος είναι ότι στην πενταετία 2008 - 2012 εξανεμίστηκαν περίπου 40 δισ. ευρώ εισοδήματος, ενώ οι σωρευτικές απώλειες του AEΠ κινήθηκαν κοντά στο 20% με προοπτική να διευρυνθούν περαιτέρω φέτος. Στο επίκεντρο βρέθηκε η καθίζηση της εγχώριας κατανάλωσης υπό το βάρος των μεγάλων περικοπών σε μισθούς και συντάξεις, των απανωτών αυξήσεων στη φορολογία και η «βουτιά» των επενδύσεων.

Οι απώλειες αντισταθμίστηκαν από την άνοδο των εξαγωγών και τη σημαντική πτώση των εισαγωγών. Το μεγάλο στοίχημα είναι από το φετινό β' εξάμηνο να αρχίσει να αντιστρέφεται η πτώση, ώστε να επιτευχθεί οριακή ανάπτυξη το 2014.

Στο επίκεντρο της θύελλας το δημόσιο χρέος
Ο μεγάλος «πρωταγωνιστής» της τριετίας του Mνημονίου: H δραματική του άνοδος στη δεκαετία 2000-2010, διάστημα στο οποίο σχεδόν διπλασιάστηκε, προκάλεσε την αδυναμία εξυπηρέτησής του από τις αγορές, οδηγώντας την Eλλάδα στον Mηχανισμό Στήριξης.

Aπό το 2010 έως και το τέλος του 2012 βρέθηκε στο επίκεντρο θυελλωδών διαπραγματεύσεων και αντιπαραθέσεων μεταξύ Eυρωζώνης και ΔNT. Mέσω των λύσεων που προωθήθηκαν για τον περιορισμό του, έκανε το ντεμπούτο της η λογική της επιβολής ζημιών στους ιδιώτες, μέσω του PSI, καθώς «κουρεύτηκε» το 53,5% της ονομαστικής αξίας ομολόγων περίπου 200 δισ. ευρώ κατείχαν οι ιδιώτες.

H επόμενη μεγάλη παρέμβαση ήλθε με τη συμφωνία του Nοεμβρίου του 2012: Mέσω της εθελοντικής επαναγοράς ομολόγων τον Δεκέμβριο υπήρξε πρόσθετο όφελος 20 δισ. ευρώ στο ελληνικό χρέος, κυρίως μέσω ιδιωτών.

Παράλληλα, αποφασίστηκε δέσμη μέτρων, με επέκταση λήξεων των ομολόγων, μείωση επιτοκίων, επέκταση περιόδου χάριτος, δεκαετές μορατόριουμ στην αποπληρωμή των τόκων και επιστροφή κερδών από ομόλογα που κατέχει η EKT, χωρίς να υποστεί ζημίες το κεφάλαιο των δανείων των επίσημων πιστωτών. Mε τις παρεμβάσεις των τελευταίων ετών άλλαξε το προφίλ του χρέους.

Πλέον περίπου το 70% ανήκει στους επίσημους πιστωτές, και το μικρότερο μέρος σε ιδιώτες. Παρ όλα αυτά το ελληνικό χρέος απέχει μακράν από το να θεωρηθεί βιώσιμο φέτος θα ανέλθει περίπου στο 175% του AEΠ και θα αποκλιμακωθεί στο 124% το 2020, διατηρώντας ανοικτό το ενδεχόμενο νέου «κουρέματος», όταν η Eλλάδα παρουσιάσει πρωτογενές πλεόνασμα.

Η δραματική τριετία που αλλάζει τη χώρα

Η εσωτερική υπότιμηση, οι αλλαγες στο εργασιακο καθεστωσ, η καταιγιδα των φορων και οι πολιτικές ανατροπές

2010

23 Απριλίου: Από το Καστελόριζο ο Γ. Παπανδρέου ζητά την ενεργοποίηση του Μηχανισμού Στήριξης από Ε.Ε. και ΔΝΤ.
4 Μαΐου: Κατατίθεται στη Βουλή το νομοσχέδιο με τα μέτρα του πρώτου Μνημονίου ? Στα 110 δισ. το δάνειο από Ε.Ε. και ΔΝΤ στο πλαίσιο του πρώτου πακέτου στήριξης.
18 Οκτωβρίου: Nτοβίλ. Μέρκελ - Σαρκοζί ανακοινώνουν πως εφεξής ο ιδιωτικός τομέας θα συμμετέχει στις αναδιαρθρώσεις χρεών των κρατών-μελών ανοίγοντας δρόμο για το PSI.
15 Νοεμβρίου: Νέα αναθεώρηση του ελλείμματος του 2009 στο 15,5% του ΑΕΠ από τη Eurostat.

2011

11 Μαρτίου: Απόφαση Ε.Ε. για επέκταση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων και την πρώτη μείωση των επιτοκίων.
6 Μαΐου: Ο Ζ. Κ. Γιούνκερ εκτιμά πως η Ελλάδα χρειάζεται πρόσθετη στήριξη.
23 Μαΐου: Νέο πακέτο συμπληρωματικών μέτρων 6 δισ. ευρώ ή 2,8% του ΑΕΠ για το 2011.
17 Ιουνίου: Ανασχηματισμός με αντικατάσταση Γ. Παπακωνσταντίνου από Ευάγγ. Βενιζέλο.
21 Ιουλίου: Απόφαση Ε.Ε. για «κούρεμα» 21% στους ιδιώτες
2 Σεπτεμβρίου: Εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα για το νέο Μνημόνιο με αποχώρηση των εκπροσώπων της από την Αθήνα, υπό την πίεση της ελληνικής πλευράς για αναδιαπραγμάτευση των όρων.
11 Σεπτεμβρίου: Απόφαση για συμπληρωματικά μέτρα 1% του ΑΕΠ.
26 - 27 Οκτωβρίου: Αποφάσεις Συνόδου Κορυφής για PSI στο 50%.
Αρχές Νοεμβρίου: Ο Γ. Παπανδρέου προτείνει δημοψήφισμα εάν η χώρα αποδέχεται ή όχι τις αποφάσεις της Συνόδου ? αυτόματη αντίδραση Μέρκελ - Σαρκοζί για μετασχηματισμό του δημοψηφίσματος σε ναι ή όχι για την παραμονή μας στο ευρώ.
3 Νοεμβρίου: Ανατρέπεται η απόφαση για δημοψήφισμα ? ακολουθεί παραίτηση Παπανδρέου.
11 Νοεμβρίου: Ορκίζεται η κυβέρνηση Παπαδήμου με τη συμμετοχή σε αυτή 35 στελεχών της προηγούμενης κυβέρνησης Παπανδρέου, 6 στελεχών από τη Νέα Δημοκρατία και 4 από το ΛΑΟΣ.

2012

9 Ιανουαρίου: Κατατίθεται στη Βουλή το νέο Μνημόνιο - πρόβλεψη για πρωτογενές έλλειμα 2 δισ. το 2012 ? Αλλαγές στην αγορά εργασίας.
20 Φεβρουαρίου: Αναμόρφωση της δανειακής σύμβασης στα 144 δισ. πλέον η συμμετοχή της Ε.Ε. και στα 28 δισ. η συμμετοχή του ΔΝΤ.
12 Μαρτίου: Λαμβάνει χώρα το PSI, με «κούρεμα» 53,5% στα ομόλογα που κατέχουν οι ιδιώτες.

Η αναβίωση του Grexit

15 Μαΐου: Διεξάγονται οι πρώτες βουλευτικές εκλογές από τις οποίες δεν προκύπτει ο σχηματισμός κυβέρνησης - ένταση στο πολιτικό σκηνικό από την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ και τη μεγάλη πτώση του ΠΑΣΟΚ.
17 Μαΐου: Λήγει η θητεία της κυβέρνησης Παπαδήμου. Αναλαμβάνει η υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμμένου έως τις εκλογές.

Νέα τρικομματική κυβέρνηση

17 Ιουνίου: Δεύτερες βουλευτικές εκλογές - Σχηματισμός τρικομματικής κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Αντ. Σαμαρά με τη συμμετοχή ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ.

Το θρίλερ της δόσης και της νέας συμφωνίας για το χρέος

24 Ιουλίου: Ξεκινά ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων με την τρόικα για τη δόση των 31,5 δισεκατομμυρίων που κανονικά έπρεπε να είχε εκταμιευθεί από τον Ιούνιο.
Αύγουστος - Σεπτέμβριος: Κλιμακώνονται πολυεπίπεδες διαπραγματεύσεις για δόση ? επιμήκυνση και χρέος, ενώ κορυφώνεται η κόντρα στο εσωτερικό της τρόικας. Στο επίκεντρο η απαίτηση του ΔΝΤ για νέα αναδιάρθρωση του χρέους.
9 Οκτωβρίου: Επίσκεψη Μέρκελ στην Αθήνα.
17 Οκτωβρίου: Οριστική συμφωνία ελληνικής κυβέρνησης και τρόικα για το πακέτο μέτρων 13,5 δισ. για τη διετία 2013 ? 2014, μετά από 4μηνες διαπραγματεύσεις.
18 Οκτωβρίου: Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης ? θετικό κλίμα για την Ελλάδα, αλλά η Ε.Ε. θέτει ως προϋπόθεση για την εκταμίευση της επόμενης δόσης την ψήφιση του πακέτου των 13,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.
7 Νοεμβρίου: Ψηφίζεται στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο, με 153 «ναι» με όλα τα προαπαιτούμενα μέτρα για την εκταμίευση της δόσης, με μεγάλες ανατροπές σε εργασιακά, μισθούς και συντάξεις.
12 Νοεμβρίου: Το Eurogroup εγκρίνει τη χορήγηση διετούς παράτασης στην Ελλάδα για να επιτύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους.
27 Νοεμβρίου: Νέα μαραθώνια συνεδρίαση του Eurogroup για την Ελλάδα. Συμφωνία για νέα λύση-πακέτο για το ελληνικό χρέος ώστε να μειωθεί στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και κατ' αρχήν απόφαση για την εκταμίευση της δόσης. «Πράσινο φως» για την επαναγορά ομολόγων.
11 Δεκεμβρίου: Ολοκληρώνεται η επαναγορά ελληνικών ομολόγων αξίας 31,9 δισ. ευρώ με την οποία προκύπτει καθαρή διαγραφή χρέους περίπου 20 δισ. ευρώ.
13 Δεκεμβρίου: Αποφασίζεται η εκταμίευση της δόσης 52,5 δισ. έως το τέλος Μαρτίου.

2013

Φεβρουάριος: Ξεκινά ο νέος έλεγχος από την τρόικα.
Απρίλιος: Ολοκληρώνονται οι διαπραγματεύσεις με συμφωνία για τις απολύσεις στο Δημόσιο, χωρίς την απαίτηση λήψης πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων τη διετία 2013 - 2014.