«Φως» στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα

«Πάμε καλά!». Με τη φράση αυτή υψηλόβαθμο στέλεχος του οικονομικού επιτελείου περιγράφει την πορεία των διαπραγματεύσεων ενόψει της έλευσης της τρόικας στις 11 Δεκεμβρίου. Η εικόνα που υπάρχει στο Μέγαρο Μαξίμου είναι ότι έχει επέλθει συμφωνία στο μοναδικό προαπαιτούμενο των ΕΑΣ επί του οποίου υπήρχε εκκρεμότητα και η εκταμίευση της δόσης 1 δισ. που προέρχεται από την Ε.Ε. θα προχωρήσει έως το τέλος Δεκεμβρίου. Ωστόσο η εκκρεμότητα των πλειστηριασμών και των ομαδικών απολύσεων παραμένει και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια ότι θα κλείσει μέχρι τέλος του χρόνου. Και λόγω αυτών των καθυστερήσεων είναι φανερό ότι η χρηματοδότηση του προγράμματος προχωρεί με αναβολές, αφού η, σύμφωνα με το πρόγραμμα, δόση του Δεκεμβρίου που ανέρχεται σε 4,9 δισ. (3,1 από την Ε.Ε. και 1,8 από το ΔΝΤ) στο καλό σενάριο θα εκταμιευθεί στις αρχές του χρόνου. Στο μεταίχμιο Η ανάληψη της ελληνικής προεδρίας βρίσκει την κυβέρνηση στο μεταίχμιο των σχέσεών της με τους δανειστές, ενώ στο εσωτερικό καλείται να υπερπηδήσει μια σειρά εμπόδια για να φθάσει στο ορόσημο του Απριλίου, οπότε και πολιτικά ξεκινά η συζήτηση για τη διευθέτηση του ζητήματος του ελληνικού χρέους. Ο Αντώνης Σαμαράς έχει αποφασίσει να στραφεί σε αυτή τη φάση προς την Ευρώπη. Ως προεδρεύων της Ε.Ε. ο πρωθυπουργός επιχειρηματολογεί πως η Ελλάδα έχει πια διανύσει το 80% της διαδρομής και ζητά από τους εταίρους όχι μόνο να αναγνωρίσουν την πρόοδο, αλλά και να προχωρήσουν εγκαίρως στη ρύθμιση της βιωσιμότητας του χρέους. Οι πρόσφατες επαφές του με την Άγκελα Μέρκελ και το Ζοζέ Μπαρόζο φαίνεται πως έδωσαν πολιτική ώθηση στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, καθώς τόσο η καγκελάριος της Γερμανίας, όσο και ο πρόεδρος της Κομισιόν έδειξαν την κατεύθυνση του «έντιμου συμβιβασμού» μέχρι το τέλος του 2013. Ωστόσο το κλίμα δεν είναι ανάλογο και με τις άλλες δύο πλευρές των δανειστών. Ενδεικτικό είναι ότι ο Κλάους Μαζούχ, ο εκπρόσωπος της ΕΚΤ στην τρόικα, που συνήθως αποφεύγει να εμπλέκεται στις λεπτομέρειες των διαπραγματεύσεων, όταν φθάνει η στιγμή της συζήτησης για τους πλειστηριασμούς μεταμορφώνεται σε «ταύρο εν υαλοπωλείω...». Η αιτία είναι προφανώς οι οδηγίες που έχει από τη Φραγκφούρτη και οι οποίες συμπυκνώνουν την αμφιβολία της διοίκησης της ΕΚΤ για την πορεία των ελληνικών τραπεζών μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους. Εν ολίγοις η ΕΚΤ δεν θέλει σε καμία περίπτωση να κληθούν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και οι Έλληνες να πληρώσουν ζημιές που θα προκαλέσουν «κόκκινα» δάνεια. Απέναντι σε αυτή την επιμονή η ελληνική πλευρά αντιτείνει ότι δικαιούται να κάνει πολιτική με το καθεστώς προστασίας των δανειοληπτών, καθώς οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν με δάνεια που πήρε το ελληνικό δημόσιο. Η διαμάχη ωστόσο, όπως λένε συνεργάτες του πρωθυπουργού, αναμένεται να διευθετηθεί μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία, δηλαδή στις αρχές του 2014 το νωρίτερο. Το καταστατικό του ΔΝΤ Ακόμη πιο περίπλοκη είναι η σχέση με το ΔΝΤ, καθώς το καταστατικό του ταμείου έχει ως βασική προϋπόθεση τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, για να προχωρήσει ομαλά η εναπομείνασα χρηματοδότηση του προγράμματος. Η διευθέτηση του ζητήματος της βιωσιμότητας του χρέους είναι άλλωστε και το κορυφαίο θέμα για την ελληνική πλευρά που ενδιαφέρεται να προεξοφλήσει το αποτέλεσμα πριν από τις ευρωεκλογές. Η δήλωση του Γιάννη Στουρνάρα στη Liberation ρίχνει μάλιστα το γάντι στους εταίρους προκαλώντας τους να πάρουν γενναίες αποφάσεις για το χρέος ή να σωπάσουν και να προχωρήσουν by the book, δηλαδή με μείωση επιτοκίων και παράταση εξόφλησης των ομολόγων: «Ο ιδανικός» τρόπος με τον οποίο οι πιστωτές -ουσιαστικά, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης- θα μπορούσαν να βοηθήσουν είναι «να δωρίσουν στην Ελλάδα το ήμισυ του χρέους». «Ξέρουμε όμως» πρόσθεσε, «ότι κάτι τέτοιο δεν θα γίνει, δεν είναι ρεαλιστικό. Για να χορέψουμε όμως τανγκό, χρειάζονται δύο. Μέχρι στιγμής, δεν έχουμε πάρει κανένα δώρο. Η Ελλάδα έχει επωφεληθεί από δάνεια των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, δάνεια που παράγουν τόκους και τα οποία εξοφλούμε. Αυτό που ζητάμε απλά είναι καλύτερους όρους που θα μπορούσαν να πάρουν τη μορφή της μείωσης των επιτοκίων, καθώς και σημαντική επιμήκυνση της αποπληρωμής. Αν δεν γίνει αυτό, η Ελλάδα θα πρέπει να πετύχει τεράστια δημοσιονομικά πλεονάσματα, ώστε να γίνει το χρέος βιώσιμο, άρα να επιβληθούν νέες θυσίες στον ελληνικό λαό». Συζήτηση για το χρέος «Ή τώρα ή ποτέ» Το μήνυμα του υπουργού Οικονομικών δεν εστάλη ερήμην του Μαξίμου. Πληροφορίες από την τελευταία συνάντηση Σαμαρά - Βενιζέλου αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός και ο αντιπρόεδρος συμφώνησαν να εξαντλήσουν το προσωπικό τους κύρος κάνοντας επαφές με όλους τους «παίκτες» της Ε.Ε., προκειμένου να ανοίξει με θετικό πρόσημο η συζήτηση για το ελληνικό χρέος πριν από τις ευρωκάλπες. «Ή τώρα ή ποτέ» είναι το μότο της ελληνικής πλευράς, που έχει πλέον να επικαλεσθεί μια σειρά δυσκολίες στο εσωτερικό πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι παρατεταμένες κινητοποιήσεις γιατρών και διοικητικών υπαλλήλων των ΑΕΙ, ο ξεσηκωμός των συνδικαλιστών ακόμα και του βασικού κυβερνώντος κόμματος που οδήγησε στη νέα διαγραφή του επικεφαλής της ΔΑΚΕ, και οι προειδοποιήσεις των βουλευτών ότι δεν θα εγκρίνουν συμπληρωματικό προϋπολογισμό με νέα μέτρα οδηγεί την κυβέρνηση σε μια υποχρεωτική πορεία. Η διευθέτηση του θέματος του χρέους, σε συνδυασμό με την ανακατανομή του 70% του πρωτογενούς πλεονάσματος επίσης ταυτόχρονα τον Απρίλιο, είναι τα δύο βαριά όπλα που ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει. Σε κάθε περίπτωση όμως, απαιτείται η συμφωνία των δανειστών, ώστε να μπορεί η Ελλάδα να περάσει ομαλά στη μετά το Μνημόνιο εποχή. Σκληρές διαπραγματεύσεις για τους πλειστηριασμούς Σκληρές διαπραγματεύσεις διεξάγονται ανάμεσα σε κυβέρνηση και τρόικα για το θέμα των πλειστηριασμών, με τις δύο πλευρές να φτάνουν κοντά σε αδιέξοδο ως προς τη διάσταση των απόψεων. Αξιωματούχος του υπουργείου Ανάπτυξης διαπιστώνει μεταβολή στη στάση της τρόικας λέγοντας χαρακτηρηστικά στην «ΗτΣ»: «Είμαστε σε... νεκρό σημείο στις συζητήσεις με την τρόικα». Πάντως το ίδιο στέλεχος συνεχίζει: «Δεν είναι προς το δικό μας συμφέρον, αλλά ούτε προς το συμφέρον της τρόικας να μη βρούμε λύση». Χαρακτηρίζει δε, την ερχόμενη εβδομάδα, «κρίσιμη» σε ό,τι αφορά την έκβαση των επίπονων διαπραγματεύσεων για το εύρος της προστασίας που θα παρασχεθεί από τους τραπεζικούς πλειστηριασμούς. Τις επόμενες μέρες πιθανολογείται η επιστροφή των επικεφαλής της τρόικας. Επίσης, ένα άλλο δεδομένο, σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο του υπουργείου είναι πως θα πρέπει να υπάρξει νομοθέτηση πριν κλείσει η Βουλή για γιορτές. Κι αυτό επειδή το υφιστάμενο καθεστώς της απαγόρευσης διενέργειας πλειστηριασμών για τραπεζικές οφειλές λήγει στις 31 Δεκεμβρίου του 2013. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί, όπως σχολιάζει καλά πληροφορημένη πηγή, ότι «αν δεν υπάρξει συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές τότε η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να προχωρήσει από μόνη της σε νομοθετική παρέμβαση. Αυτό όμως θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στις σχέσεις με την τρόικα καθώς και σε άλλα επίπεδα». Με αυτό το δεδομένο, σύμφωνα με πληροφορίες, φαντάζει πιο πιθανή η εξεύρεση μίας λύσης η οποία θα δίνει παράταση στο ισχύον καθεστώτος της προστασίας της κύριας κατοικίας για μία μεταβατική περίοδο, στη διάρκεια της οποίας οι δύο πλευρές θα δουλέψουν το θεσμό των «αποδεκτών δαπανών διαβίωσης» βάσει των οποίων οι «συνεργάσιμοι δανειολήπτες» θα ρυθμίζουν με τις τράπεζες τα δάνειά τους. «Μέχρι, όμως», λένε οι ίδιες πηγές στην «ΗτΣ», «να ολοκληρωθεί το γνωστό κι ως ιρλανδικό μοντέλο διευκόλυνσης των τραπεζικών δανειοληπτών, η αγορά απαιτεί ένα ήρεμο μεταβατικό στάδιο αλλά και ταυτόχρονα και τις πρώτες ουσιαστικές απόπειρες αποκάλυψης των κακοπληρωτών. Να βγουν δηλαδή στο 'φως' όσοι κρύβονται πίσω από την προστασία των πλειστηριασμών, παρά το ότι έχουν τη δυνατότητα πληρωμής των δόσεων τους». Αυτοί εκτιμώνται σε 15.000. Δύο γεγονότα Η πληροφόρηση αυτή, επιβεβαιώνεται και από άλλα δύο γεγονότα: 1. Το πρώτο έχει να κάνει με τη «γεύση» που άφησαν οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα τεχνικά κλιμάκια κυβέρνησης και τρόικας, κατά την περασμένη εβδομάδα, μετά από το «πολεμικό» κλίμα των προηγούμενων ημερών. «Εμφανίστηκε η πλευρά της τρόικας πιο δεκτική στις παρατηρήσεις και τις θέσεις της ελληνικής πλευράς. Αν αυτό δεν είναι μπλόφα, τότε δίνει έναν τόνο αισιοδοξίας. Χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι επιτεύχθηκε πρόοδος, η στάση των χαμηλόβαθμων στελεχών ίσως δείχνει κάτι», λέει χαρακτηριστικά κυβερνητικός αξιωματούχος. Πέραν αυτού, η ίδια πηγή υπενθυμίζει το σημείο υπαναχώρησης της τρόικας, κατά τη διάρκεια των προηγούμενων διαπραγματεύσεων, πριν από περίπου δύο με τρεις εβδομάδες: «Δέχτηκαν οι δανειστές το μεταβατικό στάδιο της όποιας ρύθμισης. Μίλησαν για έξι μήνες. Κάτι που πρότινος δεν το συζητούσαν. Βέβαια έβαλαν ένα σωρό προϋποθέσεις για την προστασία της κύριας κατοικίας, οι οποίες ουσιαστικά ήταν ανεφάρμοστες». 2. Το δεύτερο γεγονός που αφήνει ένα παράθυρο αισιοδοξίας προκύπτει από τη στάση του ΠΑΣΟΚ. Ο βουλευτής και τομεάρχης Ανάπτυξης Θάνος Μωραϊτης, μιλώντας προχθές την Πέμπτη στη Βουλή, άφησε ένα «παράθυρο» ανοικτό ως προς τη συμφωνία του κόμματός του με μία πρόταση που θα δίνει χρόνο στην υιοθέτηση και εφαρμογή του λεγόμενου «ιρλανδικού μοντέλου»: «Αυτό που έχει σημασία είναι να επικεντρωθούν οι προσπάθειες τους επόμενους μήνες, με συμμετοχή και των τραπεζών, στο να βρεθεί μια ουσιαστική λύση - όχι που να ικανοποιεί την τρόικα - αλλά να δίνει διέξοδο σε όσους έχει χτυπήσει η κρίση και να διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή». Βέβαια, ο κ. Μωραΐτης έδειξε και τα όρια του κόμματός του: «Δεν θα επιτρέψουμε να ανοίξει η πόρτα του φρενοκομείου. Είτε μονομερής είτε συμφωνημένη, ρύθμιση που δεν θα προστατεύει την πρώτη κατοικία με πονηρούς αστερίσκους δεν θα γίνει αποδεκτή και αυτό ας το βάλουν καλά στο μυαλό τους μερικοί». Τα δεδομένα λοιπόν που έχουν πέσει στο τραπέζι, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι: 1. Η κατάργηση της νομοθετικής διάταξης του 2009 γνωστή και ως «ρύθμιση Παπαθανασίου»- του πρώην υπουργού Οικονομικών. Πρόκειται για εκείνη που προστατεύει από τους πλειστηριασμούς κάθε ακίνητο για οφειλές μέχρι 200.000 ευρώ. Είτε αυτό είναι κύρια κατοικία, είτε δεύτερη, ή ακόμη και επαγγελματική στέγη. Η άρση αυτής της απαγόρευσης, που ισχύει μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2013, αναμένεται να φανερώσει περί τους 15.000 κακοπληρωτές. Δανειολήπτες, δηλαδή, οι οποίοι αν κι έχουν την οικονομική επιφάνεια, τη δυνατότητα αξιοποίησης ενός ακινήτου για να πληρώσουν τις τραπεζικές τους δόσεις, εντούτοις δεν το κάνουν. 2. Η διατήρηση ως έχει ή με αλλαγές της τροπολογίας του 2010, γνωστής κι ως «τροπολογίας Σπυράκου» - του πρώην γενικού γραμματέα Καταναλωτή. Η διάταξη αυτή είχε μπει στον νόμο των υπερχρεωμένων νοικοκυριών ή «νόμο Κατσέλη». Υπενθυμίζεται ότι η τροπολογία αυτή απαγόρευε, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2013 τους πλειστηριασμούς της κύριας κατοικίας, εφόσον η αξία της είναι μέχρι 300.000 ευρώ για έναν άγαμο δανειολήπτη και μέχρι 450.000 ευρώ για μία οικογένεια με δύο παιδιά. Η μεγάλη αντιπαράθεση των δύο πλευρών σημειώνεται σε αυτήν ακριβώς τη διάταξη. Με την τρόικα αρχικά να ζητά την πλήρη κατάργησή της και την κυβέρνηση να επιχειρηματολογεί για τη διατήρησή της με διάφορα σενάρια. Από τη σταδιακή μείωση των προαναφερόμενων αξιών σε διάστημα τριετίας, τη διαμόρφωση ενός ορίου προστασίας της κύριας κατοικίας στα 180.000 ή 200.000 ευρώ (ανεξάρτητα από την οικογενειακή κατάσταση) για τρία χρόνια, μέχρι και την πρόταση ορίου 180.000 ή 200.000 ευρώ και με την προϋπόθεση ο δανειολήπτης να πληρώνει ένα ποσό έναντι της δόσης του. Η τελευταία πρόταση θέλει να έχει διάρκεια τρία χρόνια. Στο τραπέζι, φέρεται σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, να έπεσε και πρόταση για εισοδηματικά κριτήρια. Η τρόικα δεν δέχτηκε τίποτα από αυτά. Αντέτεινε εξάμηνη διατήρηση της συγκεκριμένης διάταξης αλλά με το ακίνητο να μην υπερβαίνει σε αξία τις 100.000 με 120.000 ευρώ και με την προϋπόθεση ο δανειολήπτης να μην ξεπερνά σε εισόδημα αυτό των 13.000 ευρώ. Πράγμα που επίσης η κυβέρνηση απέρριψε. 3. Το τρίτο δεδομένο, στο οποίο επιμένει η τρόικα, είναι πως ο κύριος κορμός των διατάξεων του νόμου Κατσέλη παρέχει προστασία στα φτωχά κι αδύναμα νοικοκυριά. Αν κάποιος προσφύγει στο ειρηνοδικείο, από τότε μέχρι και την έκδοση δικαστικής απόφασης προστατεύεται από οποιοδήποτε καταδιωκτικό μέσο τόσο ο ίδιος και η περιουσία του, όσο και η κύρια κατοικία του. Τώρα μάλιστα μετά την τροποποίηση υποχρεούται και στην καταβολή ενός ποσού δόσης. Η τρόικα θεωρεί ότι μετά την τελευταία τροποποίηση του νόμου, το περασμένο καλοκαίρι, η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί πως οι δύο προηγούμενες διατάξεις θα καταργηθούν. Η ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης αρνείται πως έδωσε τέτοια υπόσχεση. Έτσι, λοιπόν, το βασικό σενάριο που μπορεί να βρεθεί κοινή λύση είναι η διατήρηση, έστω και με χαμηλότερη αξία της διάταξης που προστατεύει μόνο την κύρια κατοικία για ένα χρονικό διάστημα ενός έτους ίσως και παραπάνω. Στην περίοδο αυτή θα είναι έτοιμοι οι θεσμοί των «αποδεκτών δαπανών διαβίωσης» και του «συνεργάσιμου δανειολήπτη». Με πιο απλά λόγια, Ελληνική Στατιστική Αρχή και υπουργείο Ανάπτυξης μαζί με τις τράπεζες θα κάνουν λίστες με τις δαπάνες που δέχονται ότι δεν μπορούν να αποφύγουν οι καταναλωτές ανάλογα με την οικογενειακή τους κατάσταση. Σε συνδυασμό και με το εισόδημά τους, θα μπορούν αφαιρώντας τις δαπάνες το ποσό που απομένει να το καταβάλουν στις τράπεζες ως ποσό έναντι. Συνεργάσιμοι δανειολήπτες Οι δανειολήπτες αυτοί που θα μπαίνουν στη διαδικασία της ρύθμισης των χρεών θα είναι και οι «συνεργάσιμοι», δηλαδή παρουσιάζουν πραγματικά στοιχεία του εισοδήματός τους, είναι συνεπείς στην πληρωμή των μικρών δόσεών τους και δεν αποκρύπτουν άλλα περιουσιακά στοιχεία. Τρόικα και ένα μέρος της κυβέρνησης συμφωνούν πως όσο διατηρούνται οι πλειστηριασμοί τόσο οι τράπεζες και οι δανειολήπτες δεν κάνουν κινήσεις για να ρυθμίσουν τα δάνεια. Συνεπώς το ποσοστό των «κόκκινων» δανείων ανεβαίνει διαρκώς και φτάνει στο 30% του συνόλου. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών και των τράπεζων το πρώτο εξάμηνο του έτους τα καθυστερούμενα δάνεια είχαν ανέλθει στο 29,3% του συνόλου από μόλις 7,7% που ήταν το 2009. Περίπου 65 δισ. ευρώ είναι το συνολικό ποσό που αντιστοιχεί στα καθυστερούμενα δάνεια. Η έκρηξη των καθυστερήσεων σημειώθηκε από το 2010 οπότε άρχισαν οι επιπτώσεις της ύφεσης, με το ποσοστό να ανέρχεται στο 10,4%, να ανεβαίνει το 2012 στο 24,5% και σήμερα όπως προαναφέρθηκε να έχει εκτιναχθεί στο 29,3%. Το ποσοστό στα στεγαστικά εκείνων που δεν πληρώνουν είναι στο 24%, στα καταναλωτικά δάνεια πιο ψηλό στα 43,8% και στα επιχειρηματικά δάνεια στο 29,2%. Έτοιμα για πλειστηριασμούς, δηλαδή με εντολές, οι οποίες πάγωσαν από το καθεστώς των απαγορεύεσεων, είναι 62.000. Αν αρθεί η απαγόρευση, ολοκληρωτικά τότε τόσα θα είναι τα ακίνητα που θα βγουν στο σφυρί... Αλλά υπάρχει ο κίνδυνος αυτός ο αριθμός να μεγαλώσει κι άλλο, όσο κρατά η ύφεση. Οι τράπεζες Οι τράπεζες πάντως δεν επιθυμούν να βγάλουν σε πλειστηριασμό ακίνητα. Κι αυτό επειδή οι αξίες είναι πάρα πολύ χαμηλές. Έτσι, δεν πρόκειται να πάρουν πίσω τα χρήματα που δάνεισαν. Αν το κάνουν, θα πάρουν ελάχιστα χρήματα και θα επιδοθούν σε ένα κυνήγι... δανειοληπτών για το υπόλοιπο του δανείου. Από τους δανειολήπτες δε, δεν θα έχουν τίποτα παραπάνω να εισπράξουν. Μία ακόμη αρνητική επίπτωση θα είναι η μείωση των εποπτικών τους κεφαλαίων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη βιωσιμότητα του τραπεζικού συστήματος. Επιπλέον οι πλειστηριασμοί θα συμπαρασύρουν σε μία μαζική πτώση όλων των ακινήτων, κάτι το οποίο θα προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στα δημοσιονομικά έσοδα αλλά και στα κεφάλαια των τραπεζών.