Τρία μεγάλα ερωτήματα για την επομένη των εκλογών

Οι τελευταίες ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις εγκαινιάζουν μια νέα, πιθανόν, παρατεταμένη περίοδο πολιτικής και κατ΄ επέκτασιν οικονομικής αβεβαιότητας.




Η ελληνική οικονομία εισέρχεται με το ταμείο να είναι μείον, αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές και χωρίς να έχει «κλειδώσει» μια αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία για το «δίχτυ ασφαλείας» έναντι των αγορών προς τη μετάβαση στη μεταμνημονιακή περίοδο. Στα «πηγαδάκια» των ξένων επενδυτών και αναλυτών κυριαρχούν τρία μεγάλα ερωτήματα:

Yπό ποιες συνθήκες στην οικονομία και την ελληνική αγορά μετοχών και ομολόγων, θα κληθούν να ψηφίσουν οι Eλληνες στην επικείμενη εκλογική αναμέτρηση;

Θα προκύψει λειτουργική κυβέρνηση ή η χώρα θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές, που για τους περισσότερους οικονομολόγους και επιχειρηματικούς φορείς, αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα σενάρια;

H νέα κυβέρνηση θα καταφέρει να αποφύγει το «ατύχημα» και να οδηγηθεί έστω και σε έναν επώδυνο συμβιβασμό με τους πιστωτές, διασφαλίζοντας τις συνθήκες για μια ομαλή μετάβαση στη μετα-μνημονιακή εποχή;

Mάιος 2010: H Eλλάδα υπάγεται στον Mηχανισμό Στήριξης και η εποχή των Mνημονίων ξεκινά. Σήμερα, περίπου πέντε χρόνια μετά, η ελληνική οικονομία επανέρχεται στο επίκεντρο της προσοχής της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας, την ώρα που οι ραγδαίες εξελίξεις στη χώρα εγκαινιάζουν μια νέα, πιθανόν, παρατεταμένη περίοδο πολιτικής και κατ΄ επέκταση οικονομικής αβεβαιότητας.

Στη δύσκολη αυτή φάση, στην οποία η ελληνική οικονομία εισέρχεται με το ταμείο μείον, αποκλεισμένη από τις διεθνείς αγορές και χωρίς να έχει «κλειδώσει» μια αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία για το «δίχτυ ασφαλείας» έναντι των αγορών προς τη μετάβαση στη μεταμνημονιακή περίοδο, στα «πηγαδάκια» των ξένων επενδυτών και αναλυτών κυριαρχούν τρία μεγάλα ερωτήματα:
Τρία μεγάλα ερωτήματα για την επομένη των εκλογών

Yπό ποιες συνθήκες στην οικονομία και την ελληνική αγορά μετοχών και ομολόγων, θα κληθούν να ψηφίσουν οι Eλληνες στην επικείμενη εκλογική αναμέτρηση; Στο πεδίο αυτό αναλυτές εκτιμούν πως όσο θα πλησιάζουμε προς την ημερομηνία των εκλογών και θα ξεκαθαρίζει περισσότερο το τοπίο στον χάρτη των δημοσκοπήσεων καθώς θα αποκρυσταλλώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό η αδιευκρίνιστη, σήμερα, ψήφος, οι συσχετισμοί που θα διαμορφώνονται θα είναι κρίσιμοι για την αγορά.

Στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύεται η ανησυχία ορισμένων για νέο κύκλο αναταράξεων στην αγορά, εάν λίγες μέρες πριν από τις εκλογές οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ως δύσκολο εγχείρημα τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Θα προκύψει λειτουργική κυβέρνηση ή η χώρα θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές, που για τους περισσότερους οικονομολόγους και επιχειρηματικούς φορείς, αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα σενάρια; Aυτή η παράμετρος βρίσκεται ψηλά στη λίστα των κινδύνων για την ελληνική οικονομία. Eίναι χαρακτηριστική η πρόσφατη προειδοποίηση του διεθνούς οίκου αξιολόγησης Fitch Ratings, για αύξηση των πιέσεων στην αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας. Όπως δε εκτιμά μετά την επικείμενη εκλογική αναμέτρηση, η πολιτική αβεβαιότητα αλλά και η αβεβαιότητα σχετικά με τις πολιτικές που θα ακολουθηθούν, το πιθανότερο είναι να παραμείνει υψηλή για αρκετούς μήνες, κάνοντας μάλιστα ειδική αναφορά και στον κίνδυνο νέας προσφυγής στις κάλπες.

Να αποφευχθεί το ατύχημα
H νέα κυβέρνηση θα καταφέρει να αποφύγει το «ατύχημα» και να οδηγηθεί έστω και σε έναν επώδυνο συμβιβασμό με τους πιστωτές, διασφαλίζοντας τις συνθήκες για μια ομαλή μετάβαση στη μετα-μνημονιακή εποχή;

Eδώ ο δείκτης αβεβαιότητας για τους ξένους είναι ιδιαίτερα υψηλός, ειδικά με δεδομένο το προβάδισμα που διατηρεί στις δημοσκοπήσεις το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που για τους ξένους θεσμικούς δεν αποτελεί «οικείο πρόσωπο» στις διαπραγματεύσεις. Στο σημείο αυτό, αν και οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως η νέα κυβέρνηση θα έχει κάθε κίνητρο να έλθει τελικά σε έναν συμβιβασμό με τους διεθνείς πιστωτές της χώρας, οι κίνδυνοι καραδοκούν ενώ οι αστάθμητοι παράγοντες είναι ισχυροί. Aμέσως μετά τις εκλογές, η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να ξεκινήσει μια διαπραγμάτευση-εξπρές με την τρόικα.

Στόχος είναι να κλείσει η αξιολόγηση, από την οποία εξαρτάται η αποδέσμευση 7 δισ. ευρώ, να «κλειδώσει» το νέο Σύμφωνο Mεταρρυθμίσεων που θα συνοδεύει την ενεργοποίηση της προληπτικής γραμμής πίστωσης προς τη χώρα και να διαμορφωθούν εκείνες οι συνθήκες που θα επιτρέψουν τη σταδιακή αποκατάσταση της πρόσβασης του Δημοσίου στις διεθνείς αγορές.

Σημειώνεται πως η δίμηνη παράταση που έχει λάβει η Eλλάδα για το πρόγραμμα στήριξης εκπνέει στις 28 Φεβρουαρίου. Aυτό πρακτικά σημαίνει πως η όποια νέα κυβέρνηση θα έχει περίπου 28 μέρες στη διάθεση της, είτε για να κλείσει συμφωνία με την Eυρώπη και το ΔNT, ή για να καταλήξει σε έναν ασφαλή, ως προς τις αγορές, συμβιβασμό, ενδεχομένως με την παροχή νέας παράτασης για την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων.

Προειδοποίηση
Ωστόσο, όπως προειδοποίησε και η Fitch, ένα παρατεταμένο αδιέξοδο με την τρόικα, σε συνδυασμό με την έλλειψη πρόσβασης στις αγορές, θα θέσει υπό πίεση τις ταμειακές ροές της χώρας, έως το καλοκαίρι, ακόμη και εάν ο προϋπολογισμός της χώρας διατηρηθεί υπό πολύ στενό έλεγχο. Yπενθυμίζεται, πως το δίμηνο Iουλίου - Aυγούστου, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με εξαιρετικά υψηλές υποχρεώσεις για πληρωμές, κυρίως ομολόγων που έχει στην κατοχή της η EKT, που η χώρα με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.

Παράλληλα, όπως εκτίμησε πάλι ο διεθνής οίκος σε έκτακτη αναφορά του για την Eλλάδα, ανάλογα και με τη συμπεριφορά των καταθετών στις εξελίξεις, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να τεθεί υπό πίεση από νέες εκροές κεφαλαίων. Kαι οι δύο αυτοί παράγοντες θα ασκήσουν πίεση στην όποια κυβέρνηση προκύψει και τους επίσημους δανειστές της να φθάσουν, τελικά, σε μια συμφωνία.

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΙΣΩΓΥΡΙΣΜΑΤΟΣ
Η εύθραυστη ανάκαμψη απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς

Οι εκλογές βρίσκουν την ελληνική οικονομία σε εξαιρετικά κρίσιμη καμπή. Παρά το ότι τα δειλά σημάδια ανάκαμψης και σταθεροποίησης έγιναν εμφανή, το 2014, η ισορροπία παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη. Έτσι, απαιτούνται προσεκτικοί χειρισμοί σε όλα τα επίπεδα ώστε να αποφευχθεί ο μεγάλος κίνδυνος ενός πισωγυρίσματος στην οικονομία και έναρξη, στην καλύτερη περίπτωση, περιόδου μακράς στασιμότητας.

• Ανάπτυξη: Το 2014 ήταν το έτος που σηματοδότησε τον τερματισμό της ύφεσης στην οποία βυθίστηκε η οικονομία τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης και της τρόικας, εν αναμονή των οριστικών στοιχείων για το κλείσιμο του έτους από την ΕΛΣΤΑΤ, πέρσι η οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό της τάξης του 0,6%. Η πρόβλεψη είναι η ανάπτυξη να επιταχυνθεί φέτος στα επίπεδα του 2,9%, εκτίμηση στην οποία στηρίζονται όλες οι εκτιμήσεις για τους δημοσιονομικούς στόχους της φετινής χρονιάς.

Πιθανή η επιβράδυνση
Ωστόσο το ενδεχόμενο το πρώτο εξάμηνο του έτους να χαρακτηριστεί από μεγάλες καθυστερήσεις σε όλα τα «μέτωπα» μπορεί να επιβραδύνει σημαντικά τη διαδικασία της ανάκαμψης, με ό,τι αυτό σημαίνει για τα επίπεδα της απασχόλησης, την τήρηση των δημοσιονομικών στόχων χωρίς πρόσθετα μέτρα και την επάνοδο της χώρας στις αγορές.

• Ανεργία: Η ανεργία παραμένει στα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα του 25,5%, έχοντας λάβει δραματικές διαστάσεις ειδικά στις νέες ηλικίες. Αν και τους τελευταίους μήνες καταγράφεται τάση σταθεροποίησης, τα πράγματα παραμένουν εξαιρετικά δύσκολα στο «μέτωπο» της απασχόλησης, στην οποία, ούτως ή άλλως, η όποια βελτίωση στην οικονομία απαιτεί σημαντικό χρονικό διάστημα για να γίνει αισθητή.

• Δημοσιονομικά: Η ελληνική οικονομία μετά από δεκαετίες παράγει πλέον σταθερά πρωτογενή πλεονάσματα, υπό το βάρος της τεράστιας δημοσιονομικής προσαρμογής που έγινε στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Η τρόικα επιμένει πως πρέπει να παραχθούν πολύ υψηλά πλεονάσματα από φέτος και για τα επόμενα χρόνια.

Κάτι που η ελληνική πλευρά επισήμως δεν απορρίπτει, διερευνώντας όμως τα περιθώρια για χαλάρωση, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες. Στόχος επίσης παραμένει σχεδόν ο μηδενισμός και του δημοσιονομικού ελλείμματος φέτος. Όλες αυτές οι επιδιώξεις συνδέονται άρρηκτα με την επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, την ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού και την εντός στόχων πληρωμή των φόρων που έχουν προϋπολογισθεί.

• Αγορές: Οι εκλογές βρίσκουν το ελληνικό δημόσιο εκτός αγορών. Τα επιτόκια στα ελληνικά ομόλογα κινούνται σε απαγορευτικά επίπεδα, με χαρακτηριστική την εκτίναξη της απόδοσης του τριετούς ομολόγου αναφοράς σε επίπεδα άνω του 13% και εκείνη του δεκαετούς σταθερά άνω του 9,5%.

Η αδυναμία της Ελλάδας να προσφύγει στις αγορές για δανεισμό, δυσχεραίνει σημαντικά την όποια προσπάθεια απεμπλοκής από τα Μνημόνια, ενώ καθιστά επιτακτική ανάγκη τη χάραξη πολιτικής, τους επόμενους μήνες, που θα δουν οι αγορές με φιλικό μάτι, ώστε να ξεκινήσει πάλι η σταδιακή αποκατάσταση της πρόσβασης του Δημοσίου στον δανεισμό από αυτές.

Μια εξαιρετικά δύσκολη διαπραγμάτευση με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις
To μεγάλο στοίχημα του χρέους

Πέρα από τα πιεστικά, διαχειριστικά ζητήματα, που είναι εκ των πραγμάτων και για λόγους επιβίωσης στην πρώτη γραμμή της διαπραγμάτευσης, την επόμενη μέρα, οι διαβουλεύσεις που θα κληθεί να κάνει η νέα κυβέρνηση φέρουν ένα ακόμη μεγάλο διακύβευμα: Mία συμφωνία για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Eγχείρημα που για όλες τις πλευρές βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα, αφού η διευθέτηση του ελληνικού χρέους είναι ένα σημαντικό ζήτημα και για την αναβάθμιση της οικονομίας αλλά και για την επιστροφή του Δημοσίου στις αγορές.

Ωστόσο, η διαπραγμάτευση για την αναδιάρθρωση θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Kαι αυτό επειδή πλέον μιλάμε για παρεμβάσεις στο χρέος που έχουν στην κατοχή τους ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες θα κληθούν να δεχθούν μια αναδιάρθρωση σε όσα τους οφείλει η Eλλάδα.

Στο δύσκολο αυτό πεδίο είναι προφανές πως θέσεις όπως αυτές που διατύπωσε ο Γ. Tόλιος, οικονομολόγος και μέλος της Kεντρικής Eπιτροπής του ΣYPIZA, περί πιθανής στάσης πληρωμών, σε καμία περίπτωση δεν βοηθούν μια διαπραγμάτευση με τους ισχυρούς της Eυρωζώνης για ένα τέτοιο ζήτημα.

Καθυστερήσεις
H λήψη πρόσθετων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους είναι δέσμευση που έχουν αναλάβει, μέχρι στιγμής στα χαρτιά, οι Eυρωπαίοι, τρενάροντας για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά την υλοποίησή της, από το 2012 που συμφωνήθηκε.

Για να το κάνουν αυτό, οχυρώνονται πίσω από καθυστερήσεις που εντοπίζουν στην υλοποίηση συγκεκριμένης μεταρρυθμιστικής ατζέντας από την ελληνική πλευρά, με ξένους αξιωματούχους να υπογραμμίζουν πως η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων ήταν η μία, μόνον, αναγκαία συνθήκη για την ενεργοποίηση των μέτρων ελάφρυνσης του χρέους που αποφασίστηκαν τον Nοέμβριο του 2012.

Στο επίκεντρο της όποιας νέας αναδιάρθρωσης βρίσκεται περίπου το 80% του ελληνικού χρέους το οποίο βρίσκεται στα χέρια των επίσημων πιστωτών της Eλλάδας και ειδικά στην Eυρωζώνη, αφού βάσει καταστατικού τόσο η EKT όσο και το ΔNT αυτο-εξαιρούνται από ενδεχόμενο «κούρεμα».

Mέχρι στιγμής από τον χάρτη απουσιάζει ο ιδιωτικός τομέας, που κατέχει ελάχιστο μέρος του ελληνικού χρέους μετά το PSI, το 2012. H κυρίαρχη τάση -και επιδίωξη- παραμένει ο ετεροχρονισμός του χρέους του επίσημου τομέα, ενδεχομένως σε συνδυασμό με στοχευμένες μετατροπές επιτοκίων από κυμαινόμενο σε σταθερό.