Οι Eλληνες «ανακαλύπτουν» τις συναλλαγές με κάρτες

Έναν -μάλλον απρόσμενο- «σύμμαχο» για το ελληνικό δημόσιο στη «μάχη» του περιορισμού της φοροδιαφυγής δημιούργησαν τα capital controls: οι Έλληνες καταναλωτές άρχισαν να χρησιμοποιούν περισσότερο τις κάρτες τους για να πραγματοποιούν συναλλαγές, ενώ ακόμη και εκείνοι που δεν είχαν ούτε καν χρεωστική κάρτα έσπευσαν να αποκτήσουν, έστω και για να μπορούν να «τραβούν» πιο εύκολα χρήματα από τα ΑΤΜ.



Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο αριθμός των ενεργών καρτών (πιστωτικών, χρεωστικών, προπληρωμένων) εκτιμάται ότι παρουσίασε μεγάλη μείωση της τάξεως ακόμη και του 50% λόγω της οικονομικής ύφεσης και των συγχωνεύσεων των τραπεζών. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι από τις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης καρτών στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, το ποσό που δαπανήθηκε το 2014 σε κάρτες Visa αντιπροσώπευε 1 ευρώ σε κάθε 37 ευρώ συναλλαγών, σε σύγκριση με το 1 ευρώ στα 6 ευρώ που είναι στην Ευρώπη. Σημειωτέον δε πως αυξημένη χρήση καρτών δεν παρατηρείται μόνο σε χώρες της δυτικής Ευρώπης αλλά και σε κράτη όπως είναι η Τουρκία και η Πολωνία που θεωρούνται από τις προηγμένες όσον αφορά στις ψηφιακές πληρωμές.
Οι Eλληνες «ανακαλύπτουν» τις συναλλαγές με κάρτες

Όμως, ξαφνικά η κατάσταση άλλαξε άρδην μετά την επιβολή των ελέγχων κεφαλαίου (capital controls) και το όριο των 60 ευρώ ημερησίως για την ανάληψη μετρητών. Οι ουρές στα ΑΤΜ ήταν όντως μεγάλες, αλλά οι Έλληνες καταναλωτές -φοβούμενοι τα χειρότερα και το «κούρεμα» καταθέσεων- άρχισαν να προτιμούν να κρατούν τα μετρητά τους και να χρησιμοποιούν τις κάρτες τους για κάθε είδους συναλλαγές ακόμη για σχετικά μικρής αξίας.

Αύξηση συναλλαγών
Σύμφωνα με στοιχεία της Visa Europe, η οποία επεξεργάζεται σχεδόν το 60% των ελληνικών πληρωμών με κάρτα στα σημεία πώλησης, μέσα στις δύο εβδομάδες έπειτα από την εισαγωγή των capital controls παρατήρηθηκε 135% αύξηση στις συναλλαγές σε σύγκριση με το δεκαπενθήμερο πριν την επιβολή τους, το οποίο ισούται με επιπλέον 50 εκατ. ευρώ.
Οι Eλληνες «ανακαλύπτουν» τις συναλλαγές με κάρτες

Όπως αναφέρει η Visa Europe, τα τρόφιμα γνώρισαν τη μεγαλύτερη αύξηση μέσα στις δύο αυτές εβδομάδες που έφτασε το 234% και ο τομέας της υγεία το 206%. Για τη βενζίνη, η αύξηση ήταν 193%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη το ότι αυτή η αλλαγή στην ελληνική ψυχολογία και συμπεριφορά κατανάλωσης έχει ενισχυθεί σε σημαντικά πολιτικά ορόσημα, όπου η Visa είδε σημαντική αύξηση. Η μεγαλύτερη ήταν στις 4 Ιουλίου, την ημέρα πριν το δημοψήφισμα, με 163.000 συναλλαγές, αύξηση 235% σε σχέση με την ίδια ημέρα του περασμένου έτους. Στην πορεία προς τις τελικές διαπραγματεύσεις, στις 9, 10 και 11 Ιουλίου, υπήρξαν ανάλογες αυξήσεις. Στις 14 Ιουλίου, μία ημέρα πριν η Βουλή ψηφίσει για το αναθεωρημένο πρόγραμμα διάσωσης, υπήρχαν 130.000 συναλλαγές σε σχέση με τις 58.000 του περασμένου έτους. Την Κυριακή 19 Ιουλίου, πριν την επαναλειτουργία των ελληνικών τραπεζών και ενώ τα μαγαζιά ήταν ανοιχτά εκείνη τη μέρα, πραγματοποιήθηκαν 56.000 συναλλαγές, σχεδόν ο διπλάσιος αριθμός σε σχέση με τις δύο προηγούμενες Κυριακές, όταν τα μαγαζιά ήταν κλειστά.
Οι Eλληνες «ανακαλύπτουν» τις συναλλαγές με κάρτες

Πάταξη φοροδιαφυγής
Η αύξηση που παρατηρείται στις συναλλαγές με κάρτες εκτιμάται ότι μπορεί να βοηθήσει ώστε να σταματήσει η κυριαρχία των συναλλαγών με μετρητά και να αυξηθεί σημαντικά το «μερίδιο» των συναλλαγών με ηλεκτρονικό τρόπο. Οι ψηφιακές συναλλαγές, με τη σειρά τους, εκτιμάται ότι μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της «μαύρης» οικονομίας και την αύξηση των δημοσιονομικών εσόδων. Σημειωτέον ότι το μέγεθος της «μαύρης» οικονομίας εκτιμάται στο 25% του ΑΕΠ, ήτοι περίπου στα 40 δισ. ευρώ. Βάσει εκτιμήσεων, μία μείωση της τάξεως των 5 δισ. ευρώ, θα μπορούσε να αποφέρει αύξηση των φορολογικών εσόδων πάνω από 1 δισ. ευρώ ετησίως. Άρα, η συντονισμένη υλοποίηση ενός εκτενούς πακέτου μέτρου για την αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών θα μπορούσε να μειώσει τουλάχιστον κατά 25% τη «μαύρη» οικονομία, ενισχύοντας σημαντικά τα δημόσια έσοδα της χώρας.
Οι Eλληνες «ανακαλύπτουν» τις συναλλαγές με κάρτες

Αύξηση στα POS
Δεν φθάνει πάντως οι Έλληνες καταναλωτές να στρέφονται προς τις συναλλαγές με κάρτα, θα πρέπει να βρίσκουν και σημεία να το κάνουν. Πριν από την επιβολή των capital controls εκτιμάται ότι τα σημεία πώλησης που διέθεταν μηχάνημα για τη διεκπεραίωση συναλλαγών με κάρτα ανερχόταν στις 150.000. Όμως, καθώς οι καταναλωτές άρχισαν να πιέζουν για συναλλαγές με κάρτα ακόμη και στα περίπτερα, η ζήτηση για νέα POS «εκτοξεύτηκε» ακόμη και από λιγότερο παραδοσιακούς κλάδους, όπως είναι οι μικρές επιχειρήσεις και ιδιώτες επαγγελματίες (π.χ. φαρμακοποιοί, γιατροί, οδοντιατρικές κλινικές).

Στην κάλυψη της ζήτησης βοήθησε και το γεγονός ότι εταιρείες όπως η Viva Payments και η Cardlink, οι οποίες είναι από αυτές που λειτουργούν δίκτυο με POS, ξεκίνησαν να προσφέρουν τη δυνατότητα για άμεση ενεργοποίηση ενός μηχανήματος με μόνη προϋπόθεση να υπάρχει τραπεζικός λογαριασμός, ενώ σε αντίστοιχες κινήσεις προχώρησαν και οι τράπεζες, όπως, για παράδειγμα, η Εθνική Τράπεζα.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, είναι πιθανό ότι στα επόμενα δύο χρόνια, η εγκατεστημένη βάση μηχανημάτων POS να φθάσει στις 400.000, αριθμός που θεωρείται ότι θα βοηθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη των συναλλαγών με κάρτα.

Αλλαγή κουλτούρας και κίνητρα
Η αλλαγή κουλτούρας σε καταναλωτές και επιχειρήσεις που παρατηρείται είναι πλέον εντυπωσιακή και δεν είναι τυχαίο ότι πλέον ακόμη και για συναλλαγές σχετικά μικρής αξίας χρησιμοποιούνται κάρτες. Επιπλέον, μικρά σημεία πώλησης (π.χ. περίπτερα) εξοπλίζονται με POS και σε αρκετές περιπτώσεις προτείνουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα να πληρώσουν με κάρτα.

Πάντως, για την αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών εκτιμάται ότι θα πρέπει να βοηθήσουν περισσότερο και οι ίδιες οι τράπεζες. Σύμφωνα με έρευνα της First Data που δημοσιοποιήθηκε στις αρχές Απριλίου, τρεις στους πέντε χρήστες πιστωτικών καρτών και ένας στους δύο χρήστες χρεωστικών καρτών στην Ελλάδα προτίθενται να αυξήσουν τη χρήση των καρτών τους, εάν λάβουν τα κατάλληλα κίνητρα.

Επίσης, η έρευνα κατέδειξε την έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης από την πλευρά των τραπεζών προς τους καταναλωτές μη κατόχους καρτών, σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη που θα μπορούσαν να απολαμβάνουν από τη χρήση καρτών. Περίπου το 40% όσων δεν έχουν κάρτες, πιστεύουν ότι είναι σε θέση να διαχειρίζονται καλύτερα τις δαπάνες τους αν χρησιμοποιούν μετρητά για τις αγορές τους, παρόλο που η χρήση της κάρτας, στη πραγματικότητα, προσφέρει τη δυνατότητα καλύτερης παρακολούθησης των εξόδων τους.

Πάνω από 1,1 εκατ. νέες χρεωστικές τον Ιούλιο
Το «πλαστικό» χρήμα έγινε απαραίτητο για όλους

Εντυπωσιακή αύξηση και στη χρήση του e-banking

Παρά το γεγονός ότι οι χρεωστικές κάρτες είναι διαθέσιμες εδώ και πάρα πολλά χρόνια, είναι πολύ σημαντικό το ποσοστό των Ελλήνων που δεν έχουν ή πολύ απλά δεν τις χρησιμοποιούν, προτιμώντας να κάνουν αναλήψεις μετρητών από τα γκισέ των τραπεζών. Κάτι που φαίνεται να αλλάζει λόγω των capital controls.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η έρευνα της First Data, το δείγμα της οποίας ήταν 1.000 άτομα ηλικίας 25-65 ετών, έδειξε ότι αν και 9 στους 10 Έλληνες γνώριζαν τις χρεωστικές/πιστωτικές κάρτες, μόλις οι μισοί κατείχαν χρεωστική κάρτα και μόνο το ένα τρίτο αυτών είχαν στην κατοχή τους μια πιστωτική κάρτα.

Επίσης, είναι εντυπωσιακό ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου οι συναλλαγές με πιστωτική κάρτα είναι περισσότερες -σε αξία- από εκείνες με χρεωστική. Για παράδειγμα, το 2014 οι συναλλαγές με χρεωστικές κάρτες Visa ανήλθαν στο 1,14 δισ. ευρώ, ενώ οι συναλλαγές με πιστωτικές κάρτες Visa ήταν στα 2,33 δισ. ευρώ.

Ενδεχομένως, το παραπάνω φαινόμενο να οφείλεται στις λανθασμένες εντυπώσεις που έχουν δημιουργηθεί στους Έλληνες καταναλωτές, ένα μεγάλο ποσοστό των οποίων δεν έχει κατανοήσει ούτε ότι η χρεωστική κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διεκπεραίωση συναλλαγών πέραν της χρήσης της για ανάληψη μετρητών από το ΑΤΜ, ούτε τη διαφορά της από την πιστωτική κάρτα.

Υπενθυμίζεται ότι στην περίπτωση μίας συναλλαγής με χρεωστική κάρτα, το ποσό της συναλλαγής αφαιρείται άμεσα από τον τραπεζικό λογαριασμό που είναι συνδεδεμένο και μεταφέρεται σε εκείνον του πωλητή. Στην περίπτωση της συναλλαγής με πιστωτική κάρτα, το ποσό «πιστώνεται» και ουσιαστικά πρόκειται για ένα «δάνειο», το οποίο είναι άτοκο, αν ο καταναλωτής «εξοφλήσει» τον συνολικό λογαριασμό όταν πρέπει. Ενδεχομένως, οι πολυάριθμες περιπτώσεις καταναλωτών που άφησαν τον λογαριασμό της πιστωτικής απλήρωτο με αποτέλεσμα να υπάρχουν επιπλέον χρεώσεις λόγω των υψηλών επιτοκίων να έχει δημιουργήσει στους Έλληνες φοβία απέναντι στη χρήση των πιστωτικών.

Αύξηση των χρεωστικών
Βέβαια, τα capital controls ήρθαν να «υποχρεώσουν» όσους δεν είχαν χρεωστική κάρτα, να αποκτήσουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιούλιο οι τέσσερις συστημικές τράπεζες προχώρησαν στην έκδοση 1,1 εκατ. νέων χρεωστικών καρτών. Το νούμερο είναι άκρως εντυπωσιακό, αν αναλογιστεί κανείς ότι προ των capital controls το αντίστοιχο νούμερο, κατά μέσο όρο, κυμαινόταν σε επίπεδα κάτω των 100.000 σε μηνιαία βάση. Συγκεκριμένα, η Εθνική Τράπεζα εξέδωσε περισσότερες από 400.000 χρεωστικές κάρτες, η Τράπεζα Πειραιώς προχώρησε στην έκδοση σχεδόν 340.000 χρεωστικών καρτών, ενώ τα αντίστοιχα νούμερα σε Alpha Bank και Eurobank ήταν στις 220.000 και στις 170.000.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περισσότερες από τις νέες κάρτες πήγαν στα χέρια συνταξιούχων και καταναλωτών που δεν είχαν κάρτα, προκειμένου να μπορούν να κάνουν ανάληψη μετρητών από τα ΑΤΜ. Παράλληλα, όμως, εκτιμάται ότι ο τζίρος των συναλλαγών στα POS με τη χρήση των χρεωστικών καρτών υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με πέρσι με την αυξημένη χρήση να παρατηρείται στους υφιστάμενους αλλά και στους νέους πελάτες καρτών.

Ηλεκτρονική τραπεζική
Επίσης, οι Έλληνες καταναλωτές ανακάλυψαν ότι μπορούν να διεκπεραιώνουν πολλές συναλλαγές και μέσω του Διαδικτύου, αξιοποιώντας τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking).

Τα capital controls οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση και όσον αφορά στο e-banking. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι μέσα στον Ιούλιο πενταπλασιάστηκαν οι νέοι κωδικοί χρήσης ηλεκτρονικής τραπεζικής με πάνω από 150.000 νέους χρήστες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τράπεζα Πειραιώς κάνει λόγο για 75.000 νέους χρήστες και η Eurobank για περισσότερους από 26.000 νέες εγγραφές χρηστών.