Το Brexit και τα του οίκου μας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί όντως να βιώνει τη δική της βαθιά κρίση, όμως το πώς η Βρετανία έφθασε στο Brexit φωτογραφίζει πάνω απ’ όλα την παρακμή μιας χώρας, που αποτέλεσε ιστορικά μοντέλο κοινοβουλευτισμού.


Οι Βρετανοί με ασύλληπτη ακρισία τραυμάτισαν τον εαυτό τους πολύ περισσότερο απ’ ό,τι έπληξαν την Ε.Ε. Η απόφαση για δημοψήφισμα ήταν επιπόλαιη και αυτοκαταστροφική. Ο Κάμερον αυτοκτόνησε. Η Βρετανία θα έχει βαρύτατο οικονομικό κόστος. Τμήματα της χώρας πιθανότατα θα αποσχιστούν. Τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα, ως μέλος της Ε.Ε., εξανεμίζονται. Μία από τις πιο πετυχημένες «πολιτικές μηχανές» στον πλανήτη, το Συντηρητικό Κόμμα, διχασμένο και ανερμάτιστο, γίνεται όχημα για μια «Μικρή Βρετανία». Όλοι οι Άγγλοι πολιτικοί προκαλούν -για διαφορετικούς λόγους- θλίψη.

Αυτή την πραγματικότητα τείνουν να αγνοούν όσοι πολιτικοί (ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας) απλοϊκά ρίχνουν το βάρος τους στις αδυναμίες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος αγνοώντας την κεντρική παράμετρο του δράματος, που εντοπίζεται στους τραγικούς χειρισμούς των βρετανικών πολιτικών ελίτ. Το να θυμίζει κανείς, για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, τις πολιτικές λιτότητας, που δογματικά επέβαλε στην Ευρωζώνη το Βερολίνο, μικρή σχέση έχει με την ψήφο για Brexit, με δεδομένο, άλλωστε, ότι η Βρετανία δεν ανήκε στη ζώνη του ευρώ. Απλώς τώρα είναι μια καλή ευκαιρία το εγχώριο πολιτικό προσωπικό να αναζητήσει άλλους υπευθύνους για τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα, για τα οποία όμως, στο μέγιστο βαθμό, ευθύνεται το ίδιο.

Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν κάποια πράγματα, που παρουσιάζονται ατάκτως ερριμμένα στο ελληνικό τοπίο. Κατ’ αρχήν, ο σεισμός ειδικά του Brexit συνδέεται με έναν πολυετή ευρωσκεπτικισμό των Βρετανών. Η Βρετανία ήταν ήδη μια χώρα με το ένα πόδι εκτός Ε.Ε. Αυτή την πραγματικότητα θα μπορούσαν να συνεχίσουν να τη διαιωνίζουν, σε μια ασταθή ισορροπία, οι πολιτικοί της χώρας. Άρχισαν όμως τις πιρουέτες. Παραπάτησαν με το δημοψήφισμα. Η Βρετανία εκτροχιάζεται. Και εκ των υστέρων πολλοί μετανιώνουν για το Brexit. Υποτιμήθηκε το κόστος των παλικαρισμών.

Πάμε τώρα στα της Ευρώπης. Ο Τσίπρας έχει δίκιο όταν επισημαίνει αδυναμίες και παθογένειες της Ευρωζώνης. Άλλωστε, την άποψη αυτή, με διάφορες αποχρώσεις τονίζουν και άλλοι ηγέτες της Ευρωζώνης. Η δημοσιονομική πειθαρχία, η αξία της οποίας δεν νοείται να υποτιμηθεί, έχει γίνει δογματική ψύχωση στο Βερολίνο. Η ακρότητά της έχει πνίξει την προοπτική οικονομικής ανάπτυξης σε ευάλωτες οικονομίες, που δεν διαθέτουν τη γερμανική εξωστρέφεια. Η οικονομία της Ευρωζώνης σέρνεται. Ο διάσημος επενδυτικός σύμβουλος Ελ-Εριάν (βλ. και το προηγούμενο άρθρο μου) έχει δίκιο. Πολιτικές που δεν οδηγούν σε δυναμική ανάπτυξη βυθίζουν την Ευρωζώνη σε στασιμότητα και μιζέρια. Προκαλούν την οργή της μεσαίας τάξης.

Κάτω από τις συνθήκες αυτές, οι μόνοι ωφελημένοι είναι οι οικονομικές ελίτ. Οι ανισότητες είναι εστία πρόσθετης οργής. Παράλληλα, το μεταναστευτικό προσθέτει εντάσεις. Αυτές μεγαλώνουν. Διότι δεν υπάρχει και στο πεδίο αυτό ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Η κάθε χώρα έχει τη στενή οπτική της και ειδικά εδώ η Μέρκελ έχει αποδειχθεί τολμηρή και προοδευτική. Όμως, το άθροισμα εθνικισμών, λαϊκισμών και στροφής στην άκρα Δεξιά κερδίζει την παρτίδα. Έτσι, η Ευρώπη έχει κατακερματισμένες συμπεριφορές. Υπάρχει διολίσθηση σε ακραία φαινόμενα.

Επαναλαμβάνω: Τίποτα από αυτά δεν καθόρισε το Brexit, αν και από μόνο του το ευρωπαϊκό εγχείρημα, γενικά, κλυδωνίζεται. Την ίδια ώρα όμως, για να ξαναγυρίσουμε στα «δικά μας», δεν ευθύνονται οι Ευρωπαίοι για το ότι οι δικές μας πολιτικές ελίτ οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Δεν είναι οι Ευρωπαίοι που κατασκεύασαν το «αποτυχημένο κράτος» (failed state), που όλοι βιώνουμε καθημερινά. Δεν ευθύνονται για την απουσία συναίνεσης. Δεν ευθύνονται για τις λαϊκιστικές αντιπολιτεύσεις Σαμαρά και Τσίπρα, και τώρα για την ανευθυνότητα του Μητσοτάκη, που ζητά εκλογές και απορρίπτει κάθε συναίνεση. Δεν ευθύνονται, διότι δεν κάναμε από μόνοι μας τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις (όπως έκαναν λ.χ. οι Κύπριοι) για να βγούμε από το τούνελ της κρίσης.

Το να δίνουμε «μαθήματα» στους Ευρωπαίους, όταν έχουμε γκρεμίσει οικονομικά και πολιτικά τα του οίκου μας, είναι δημαγωγία. Είναι λαϊκιστική ανοησία. Το ασφαλέστερο λιμάνι για τη χώρα είναι προφανώς η Ευρωζώνη με όλα τα προβλήματά της. Δεν ήρθε λοιπόν η ώρα να αφήσουμε τις μεγαλοστομίες και να αποκτήσουμε στοιχειωδώς πιο αποτελεσματικό και υπεύθυνο πολιτικό προσωπικό; Η κρίση της Ευρωζώνης δεν νοείται να γίνει άλλοθι για να συνεχιστεί η βαθιά κρίση στα του οίκου μας.