Αντιμέτωπη με ένα νέο διπλό κύμα φοροκαταιγίδας βρίσκεται η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Από την μία πλευρά η κυβέρνηση δρομολογεί την αλλαγή των αντικειμενικών αξιών που οδηγεί στα νέα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ, τα οποία θα επιφυλάξουν αρνητικές εκπλήξεις για μεγάλο μέρος των ιδιοκτητών, και από την άλλη πλευρά θα αρχίσει να ξεδιπλώνεται ο νέος γύρος ασφαλιστικών "χαρατσιών" (επικουρικό, εφάπαξ, αποδείξεις δαπάνης, κατάργηση έκπτωσης 15% και αύξηση αγροτικών εισφορών 2% ).
Αυτή η νέα φορο-λαίλαπα εγκλωβίζει σε συμπληγάδες εκατομμύρια επιχειρηματίες και πολίτες που βιώνουν ήδη το τεράστιο πλήγμα της υπερφορολόγησης από την ασκούμενη πολιτική της τελευταίας 3ετίας αλλά και από την αδυναμία της κυβέρνησης να παράσχει αναπτυξιακό αντίβαρο και χρηματοδοτική "ανάσα" στον ιδιωτικό τομέα.
Τόσο η αύξηση του ΕΝΦΙΑ όσο και τα ασφαλιστικά "χαράτσια" αποτελούν μέτρα που έχει ήδη θεσπίσει η κυβέρνηση στο πλαίσιο της δέσμευσής της για πρωτογενή πλεονάσματα στο 3,5% του ΑΕΠ. Αποτελούν όμως μόνο το ένα (και εμφανές) μέρος των δεινών που... έρχονται για πολίτες και επιχειρήσεις.
Και τούτο διότι υπάρχουν δύο τουλάχιστον "παγίδες" που μπορεί να οδηγήσουν και σε επιπλέον φορο-μέτρα:
- Από τη μία πλευρά το πιθανό "φιάσκο" αναφορικά με τις αντικειμενικές αξίες μπορεί να οδηγήσει σε αναβολή ή σε παρεμβάσεις στις αποφάσεις για τον ΕΝΦΙΑ.
- Από την άλλη πλευρά, η απόφαση του ΣΤΕ περί αντισυνταγματικότητας των ασφαλιστικών εισφορών ίσως εξελιχθεί σε ωρολογιακή βόμβα για τα κρατικά ταμεία και όχι μόνο.
Με άλλα λόγια, πλέον η κυβέρνηση δεν μπορεί να εγγυηθεί την απόδοση των μέτρωνπου θεωρούνται δεδομένα. Και τούτο σε μία πολύ κρίσιμη περίοδο: αυτή των μεγάλων διαπραγματεύσεων με τον "υπερεπόπτη" ΔΝΤ για τα επιπλέον μέτρα του 2019-2022.
Ο λόγος για τις διαπραγματεύσεις που θα κρίνουν αν θα εφαρμοσθεί η μείωση του αφορολόγητου από το 2019 (σ.σ. έναν χρόνο νωρίτερα, μαζί με τις νέες περικοπές στις συντάξεις) και μάλιστα χωρίς τα φορολογικά και άλλα αντίμετρα που έχουν προβλεφθεί (σ.σ. μείωση συντελεστών φορολογίας εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, μείωση ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης και μείωση συντελεστών ΕΝΦΙΑ).
Η κυβέρνηση δείχνει εικόνα αδυναμίας να διασφαλίσει ότι θα ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της. Κατά συνέπεια, "φέρνει μόνη της πιο κοντά τον κίνδυνο επιβολής περισσότερων μέτρων", ισχυρίζονται αρμόδια διαπραγματευτικά στελέχη και εξηγούν ότι οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές για τα φορολογικά βάρη που θα επωμισθεί η ελληνική οικονομία όχι μόνο τους επόμενους μήνες αλλά και... έτη.
Οι νέες αυξήσεις στον ΕΝΦΙΑ και τα εναλλακτικά σενάρια
Οι αυξήσεις από 3,5% έως 22% κατά μέσο όρο στα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ που προκύπτουν από τα μέχρι στιγμής σενάρια αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών δεν φοβίζουν μόνο τους ιδιοκτήτες ακινήτων, αλλά και την κυβέρνηση. Τα εκκαθαριστικά πρέπει να εκδοθούν τον Αύγουστο, την ίδια περίοδο δηλαδή που επιθυμεί η κυβέρνηση να "πανηγυρίσει" για την ολοκλήρωση των Μνημονίων.
Η μνημονική υποχρέωση έχει ως ενδιάμεσα "βήματα" την ολοκλήρωση μέσα στον Μάιο των νέων αντικειμενικών αξίων και εν συνεχεία την αναπροσαρμογή (αν κριθεί αναγκαίο) των συντελεστών του ΕΝΦΙΑ με στόχο να διασφαλίζεται το δημοσιονομικό αποτέλεσμα, δηλαδή έσοδα 2,65 δισ. ευρώ ετησίως.
Η αναπροσαρμογή γίνεται εξ αναβολής (από τις προηγούμενες αξιολογήσεις) και αποτελεί ένα από τα μνημονικά προαπαιτούμενα που δεν επιθυμούν οι δανειστές να "μεταφερθεί" εκ νέου (έστω και εν μέρει) για τη μετα-Μνημονίου εποχή.
Και τούτο διότι έχει δημοσιονομικό αντίκτυπο και άρα συνδέεται με την υπεραξιολόγηση του ΔΝΤ για τα μέτρα και τα αντίμετρα, αλλά και θα δείχνει την "πρόθεση" της κυβέρνησης να "μεταφέρει" χρονικά τις δεσμεύσεις της.
Τα αντίμετρα και οι 21 φόροι
Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση έχει εντάξει στα αντίμετρα του 2020 τη μείωση των συντελεστών του ΕΝΦΙΑ. Στο Μεσοπρόθεσμο που ψήφισε το 2017 αναφέρεται ότι θα τροποποιηθούν οι διατάξεις του ΕΝΦΙΑ με στόχο "να επέλθει ελάφρυνση των μικρών και μεσαίων ιδιοκτησιών" με "απώλεια εσόδων 209 εκατ. ευρώ αρχής γενομένης από το 2020".
Πέρα από τον ΕΝΦΙΑ, από τις αντικειμενικές αξίες επηρεάζονται ακόμη 21 φόροι που συνδέονται με τα ακίνητα. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ, το τεκμήριο κατοικίας, τους φόρους μεταβίβασης, γονικής παροχής, κληρονομιάς και χρησικτησίας, τα τέλη νομικών και μεταγραφής, το πρόστιμο διατήρησης αυθαιρέτου, τον φόρο ακινήτων που ανήκουν σε εξωχώριες εταιρείες.
Επίσης, μέχρι στιγμής, έχει αναβληθεί η ένταξη στον συμπληρωματικό φόρο (ΕΝΦΙΑ) των ακινήτων εκτός σχεδίου και όσων έχουν αγροτεμάχια συνολικής αντικειμενικής αξίας πάνω από 200.000 ευρώ (σ.σ. που είναι το όριο πάνω από το οποίο εφαρμόζεται ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ).
Το ελληνικό "αίτημα"
Ωστόσο, στελέχη του οικονομικού επιτελείου εισηγούνται να γίνει αποδεκτό από τους "θεσμούς" να αναβληθεί κατά 1 χρόνο η εφαρμογή. Δηλαδή, να ολοκληρωθούν οι νέες αντικειμενικές αλλά για τον ΕΝΦΙΑ (που αποδίδει πιο πολύ από κάθε άλλο φόρο στα ακίνητα και δίδει ένα σταθερό έσοδα στα κρατικά ταμεία), να ξεκινήσει η εφαρμογή από τα εκκαθαριστικά του 2019, αφού γίνουν πρώτα οι κατάλληλες προσαρμογές στους συντελεστές φορολόγησης (σ.σ. το Μνημόνιο ορίζει ότι οι αλλαγές πρέπει να γίνουν φέτος).
Διάφορα "εναλλακτικά" σενάρια έχουν πέσει επίσης στο τραπέζι όπως η αναβολή να αφορά μόνο τον βασικό φόρο και όχι τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ και τους υπόλοιπους φόρους επί των ακινήτων. Έχει εκφραστεί ακόμη και η "αντίστροφη" πρόταση, αυτής της επιβολής του ΕΝΦΙΑ από φέτος και της διόρθωσης των "αδικιών" του χρόνου...
Όπως δήλωσε, πάντως, η αρμόδια υφυπουργός Οικονομικών, Κατερίνα Παπαναστασίου, στην ΕΡΤ, μέχρι το τέλος Απριλίου θα ανακοινωθεί ο μεγαλύτερος όγκος των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων. Επεσήμανε ότι η αύξησή τους δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκη και αύξηση του ΕΝΦΙΑ.
Οι παρενέργειες
"Όσο ακούγονται στους 'θεσμούς' αιτήματα περί αναβολών σε μέτρα με σαφές δημοσιονομικό αντίκτυπο τόσο βαραίνει η μεγάλη αξιολόγηση", αναφέρουν διαπραγματευτικές πηγές. Εξηγούν ότι αν ένα "τόσο αξιόπιστο από άποψη φοροδοτικής ικανότητας μέτρο μείνει στον αέρα τότε δυσκολεύει η διαπραγμάτευση για το πακέτο των μετα-Μνημονίου μέτρων: για τη διατήρηση της μείωσης του αφορολογήτου το 2020 και για την εφαρμογή των φορολογικών αντιμέτρων...".
Τα σενάρια για "παρεμβάσεις" στον νέο ΕΝΦΙΑ
Στο τραπέζι των επιλογών, που επεξεργάζονται στην κυβέρνηση, είναι και το σενάριο μικρών παρεμβάσεων στις αντικειμενικές αξίες για να "μετριαστούν" ή να μηδενιστούν τα αποτελέσματα στον ΕΝΦΙΑ. Δηλαδή να είναι τέτοιες οι αλλαγές στις τιμές ζώνης, ώστε να μην αλλάζει το κλιμάκιο υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ.
Ωστόσο, η διαδικασία "εξομάλυνσης" των τιμών δεν είναι εύκολη, δεδομένου και του περιορισμένου χρόνου που πλέον έχει η κυβέρνηση μετά τη σειρά αναβολών στην έναρξη του επανυπολογισμού. Το ίδιο πρόβλημα χρόνου υπάρχει και για το άλλο "σενάριο", αυτό των παρεμβάσεων σε συντελεστές και σε κλιμάκια φόρου προκειμένου να μην υπάρξουν σημαντικές διαφοροποιήσεις...
Ποιοι θα επιβαρυνθούν
Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι μεγαλύτερες επιβαρύνσεις θα έχουν ακίνητα που βρίσκονται σε τουριστικές ζώνες, σε περιοχές με έντονη αστική ανάπτυξη (π.χ. Μετς), αλλά και στις λεγόμενες "λαϊκές" γειτονιές. Συνολικά, αυξήσεις αναμένονται στο 60% των περιοχών και στο 23% καταγράφεται μείωση (κυρίως σε πολύ ακριβές συνοικίες, αλλά και σε πολλές επαρχίες στη Δυτική Μακεδονία, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας). Το υπόλοιπο ποσοστό των περιοχών της ελληνικής επικράτειας δεν έχει υποστεί μεταβολή, όπως ανακοίνωσε προ ημερών το ΥΠΟΙΚ.
Όσον αφορά την επιβάρυνση από τον συμπληρωματικό φόρο, εξαρτάται από το ύψος της αντικειμενικής αξίας της συνολικής ακίνητης περιουσίας του φορολογουμένου. Όσοι ξεπερνούν το αφορολόγητο όριο των 200.000 ευρώ σε ατομική βάση, επηρεάζονται αρνητικά εφόσον έχουν ακίνητα σε περιοχές όπου οι τιμές ζώνης θα αυξηθούν και θετικά σε περιοχές με τιμές ζώνης που θα μειωθούν.
