Φαρσοκωμωδία το αφήγημα της «ενωμένης Ευρώπης»

Το 1948, όταν η Ευρώπη προσπαθούσε ακόμη να σταθεί στα πόδια της, να μαζέψει τα συντρίμμια της που άφησε ο πόλεμος και να σταματήσει να θρηνεί τα εκατομμύρια των νεκρών της, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έλεγε: «Ελπίζουμε να δούμε κάποια μέρα μια Ευρώπη στην οποία άνθρωποι από κάθε χώρα της θα αισθάνονται ταυτόχρονα Ευρωπαίοι και πολίτες της χώρας από την οποία κατάγονται και οπουδήποτε βρεθούν πάνω σε αυτή τη μεγάλη ήπειρο να λένε πραγματικά: εδώ είμαι στο σπίτι μου».



Σήμερα, ωστόσο, ακριβώς 70 χρόνια μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και 58 χρόνια από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης της ΕΟΚ, στη Ρώμη, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο μεγάλος Βρετανός πολιτικός έχει δικαιωθεί. Όπως δεν έχουν δικαιωθεί ούτε ο Ζαν Μονέ και ο Ρομπέρ Σουμάν, οι δύο Γάλλοι οι οποίοι θεωρούνται εμπνευστές και θεμελιωτές του οικοδομήματος της «ενωμένης Ευρώπης». Αντιθέτως, οι πάντες σχεδόν, δημοσίως ή μη, αναγνωρίζουν ότι αυτό το οικοδόμημα, που από τα έξι μέλη έχει φτάσει στα 28 και έχει αποκτήσει κοινό νόμισμα, περνά τη βαθύτερη και πιο σοβαρή κρίση στην ως τώρα πορεία του. Μια κρίση από την οποία είτε θα βγει πιο δυνατό και ενωμένο είτε -κάτι που, για την ώρα, φαντάζει πιο πιθανό- θα αρχίσει να «ξηλώνεται» πόντο-πόντο.

Homo Europeanus
Φαρσοκωμωδία το αφήγημα της «ενωμένης Ευρώπης»
Βεβαίως, η «υπουργός Εξωτερικών» της Ε.Ε., Φεντερίκα Μογκερίνι, ως όφειλε με βάση τα καθήκοντα που ασκεί, προσπάθησε αυτή την εβδομάδα να καθησυχάσει όσους ανησυχούν για το τι μέλλει γενέσθαι. «Δεν θεωρώ», δήλωσε, -με αφορμή τις εξελίξεις στους δύο πιο αδύναμους κρίκους, την Ελλάδα και τη Βρετανία- «ότι το μέλλον της Ευρώπης βρίσκεται στην αποσύνθεσή της. Δεν νομίζω ότι η Ε.Ε. θα κάνει αναστροφή και, μετά από τόσα χρόνια συνεχούς διεύρυνσης, θα αρχίσει να χάνει κομμάτια της». «Όπως συμβαίνει σε όλες τις μεγάλες οικογένειες, η συμβίωση δεν είναι πάντα εύκολη», πρόσθεσε, υπονοώντας ότι τελικώς θα βρεθούν λύσεις στα μεγάλα προβλήματα και οι αντιθέσεις δεν θα αποδειχθούν διαλυτικές και καταστροφικές.

Ας αναρωτηθούμε, όμως, ειλικρινά: Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι σήμερα ζούμε στην εποχή του Homo europeanus, όπου Έλληνες και Γερμανοί, Βρετανοί και Σκοτσέζοι, Γάλλοι και Πολωνοί, Καταλανοί, Φλαμανδοί και Βαλόνοι, θα δήλωναν πρώτα από όλα Ευρωπαίοι και μετά όλα τα άλλα; Πόσοι, αλήθεια, θα δέχονταν σήμερα εθελοντικά (όχι ως επαγγελματίες) να στρατευτούν και να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για την υπεράσπιση των «ιδεωδών της Ευρώπης»; «Μια ορδή από κότες είναι ένας σχηματισμός μάχης σώμα με σώμα, αν συγκριθεί με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ», δήλωσε προχθές ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ - και δεν μπορούμε παρά να του αναγνωρίσουμε ότι θέτει το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.

Διότι παρά τις σκοπιμότητες και τις προσωπικές φιλοδοξίες που εξυπηρετεί ο πρόεδρος της Κομισιόν, είναι γεγονός ότι διαπιστώνει μια τεράστια αντίφαση: Ενώ θα υπήρχαν εκατομμύρια Ευρωπαίοι πρόθυμοι να χύσουν το αίμα τους σε περίπτωση που απειλούνταν η ύπαρξη της πατρίδας τους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι ίδιοι θα επιχειρούσαν να αποφύγουν με κάθε τρόπο έναν πόλεμο που θα γινόταν για τα συμφέροντα της Ευρώπης. Έτσι, σε μια θεωρητική (αν και απίθανη) στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία -η οποία, σύμφωνα με τον Γιούνκερ, θα φοβόταν ένα κοινό και ισχυρό ευρωπαϊκό στρατό και θα υπέκυπτε- είναι σίγουρο ότι στο «ημέτερο» στρατόπεδο θα εγείρονταν πολύ γρήγορα ερωτήματα και αμφιβολίες που θα λειτουργούσαν καταλυτικά και σε βάρος του.

Εξάλλου, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ποια ακριβώς είναι σήμερα τα κοινά συμφέροντα και οι αξίες της Ευρώπης που θα καλούνταν, σε μια περίοδο κρίσης, να υπερασπιστούν οι Ευρωπαίοι; Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, έχουν επανειλημμένως αρνηθεί κάθε είδους στρατιωτική εμπλοκή σε επιχειρήσεις όπου πρωταγωνιστούν Γάλλοι και Βρετανοί (Λιβύη, Ιράκ κ.λπ.), θεωρώντας ότι απέχοντας εξυπηρετούν καλύτερα τη χώρα τους. Οι Ιταλοί, οι Γάλλοι και πολλοί άλλοι, επίσης, δυσφορούν με τον «οικονομικό πόλεμο» που έχει κηρυχθεί κατά της Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία, εκτιμώντας ότι χάνουν περισσότερα από όσα κερδίζουν.

Οι Βρετανοί και οι Ιρλανδοί, από την άλλη, ποτέ δεν θα δέχονταν να συνυπογράψουν μια συνθήκη η οποία θα τους επέβαλε να έχουν ίδιους φορολογικούς συντελεστές με το Βέλγιο ή την Ισπανία, ενώ το City του Λονδίνου έχει επιβάλει σε όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις της χώρας να επιστρέφουν ως απαράδεκτα τα σχέδια των Βρυξελλών για αυστηρότερη εποπτεία των κεφαλαιαγορών ή για επιβολή «φόρου Τόμπιν». Όσο για τους Ολλανδούς, δεν εμπιστεύονται τους Ρουμάνους και τους Βούλγαρους και γι' αυτό έχουν μείνει εκτός της Συνθήκης του Σένγκεν -ενώ οι Γάλλοι δεν θέλουν να ακούσουν ούτε συζήτηση για μείωση των κονδυλίων που αφορούν την Κοινή Αγροτική Πολιτική και δεν διστάζουν να καθυβρίζουν τους Βρετανούς επειδή ζητούν να συνεχίσουν να παίρνουν πίσω χρήματα από την Ε.Ε., με βάση τη συμφωνία που εκβιαστικά είχε πετύχει η Μάργκαρετ Θάτσερ.Και φυσικά, πάνω από όλα, αυτό που προκαλεί τις πιο έντονες συγκρούσεις και ενισχύει διαρκώς τις φυγόκεντρες τάσεις, κάθε απόχρωσης, είναι η απροκάλυπτη προσπάθεια του Βερολίνου να επιβάλει την ηγεμονία του, μέσω του ευρώ -το οποίο αντιμετωπίζει ουσιαστικά ως ένα... πανευρωπαϊκό μάρκο.

Ήδη, στο Παρίσι, τη Ρώμη και αλλού, ακόμη και τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα που επιθυμούν να παραμείνουν συνεπιβάτες με τους Γερμανούς στο ίδιο τρένο, καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για να συγκρατήσουν την άνοδο των λεγόμενων «ευρωσκεπτικιστών» -κάποιες φορές, μάλιστα, υιοθετώντας ορισμένες από τις θέσεις τους ή απειθαρχώντας απέναντι στις εντολές των κομισάριων, όπως έγινε και πρόσφατα με την αναβολή της επίτευξης των στόχων για το δημοσιονομικό έλλειμμα.

Κυβερνήσεις και ελίτ, άλλωστε, πέρα από το γεγονός ότι αισθάνονται να απειλούνται άμεσα από το σύγχρονο οικονομικό «Ράιχ¬, είναι υποχρεωμένες να αφουγκραστούν τις διαθέσεις των κοινωνιών, όπου ο εκνευρισμός είναι έκδηλος, καθώς η Γερμανία εμφανίζεται να είναι ο μεγάλος ωφελημένος της κρίσης, την ώρα που οι περισσότεροι εταίροι «ματώνουν».

Και γι' αυτό δεν θα μπορούσε να υπάρχει πιο αποκαλυπτικό στοιχείο από την ανεργία, η οποία στη Γερμανία μειώνεται διαρκώς και έχει πέσει κάτω από το 5%, ποσοστό λιγότερο από το μισό του μέσου όρου της Ευρωζώνης, που πλησιάζει το 12% -ενώ στις τάξεις των νέων, το χάσμα είναι κυριολεκτικά χαώδες.

Κι όμως, η κυβέρνηση Μέρκελ-Σόιμπλε κωφεύει και δεν παίρνει μέτρα για να σταματήσει τη διεύρυνση των επικίνδυνων ανισοτήτων, ενώ ανθίσταται στα δικαιολογημένα αιτήματα των εργαζομένων σε πολλούς κλάδους για αυξήσεις, κάτι που θα ενίσχυε την εσωτερική ζήτηση και κατανάλωση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι φέτος το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να σπάσει κάθε ρεκόρ και να φτάσει το 7,9% του ΑΕΠ -κάτι που αναγκάζει ολοένα περισσότερους να προειδοποιούν ανοιχτά ότι η Γερμανία συνιστά μεγαλύτερη απειλή για την Ευρωζώνη και την Ε.Ε. από ό,τι η Ελλάδα ή η Βρετανία.

Τέλος, αλλά όχι τελευταίο σε σημασία, έρχεται το κεφαλαιώδες ζήτημα της δημοκρατίας.

Διότι την ώρα που οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και τα διευθυντήρια καθορίζουν καθημερινά και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την καθημερινή ζωή μισού και πλέον δισεκατομμυρίου πολιτών, καθίστανται ολοένα πιο απόμακροι και δύσκολο να ελεγχθούν από αυτούς. Για ποια Ευρώπη, λοιπόν; Για ποια κοινά συμφέροντα και για ποιες αξίες;

Ευρωπαίοι κατά Ευρωπαίων
Στα... μαχαίρια και για μετανάστευση - παρακολουθήσεις

Θεωρητικά, στο ζήτημα της ασφάλειας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έπρεπε να είναι ομονοούσες και να δρουν ενωμένες. Όλες οι χώρες της ΕΕ, άλλωστε, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, έχουν «αισθανθεί» την τρομοκρατική απειλή και έχουν κηρύξει τον πόλεμο κατά των «τζιχαντιστών», οι οποίοι έχουν πλέον αντικαταστήσει για τα καλά το «φάντασμα» του ακροαριστερού εξτρεμισμού, το οποίο κυριαρχούσε τις προηγούμενες δεκαετίες. Μάλιστα, για του λόγου το αληθές, οι «28» έχουν δεσμευτεί στο ανώτατο δυνατό επίπεδο να εντείνουν τη συνεργασία των μηχανισμών ασφαλείας και την ανταλλαγή πληροφοριών, με στόχο να προληφθούν χτυπήματα στο έδαφός τους.

Όμως, η «βόμβα» που έσκασε πρόσφατα αναφορικά με τη δραστηριότητα των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών ήρθε να διαλύσει το ειδύλιο και τις αυταπάτες. Όπως αποκάλυψαν οι Αμερικανοί -τιμωρώντας το Βερολίνο που τόλμησε να... αυθαδιάσει- οι Γερμανοί της BND συνεργάζονται αρμονικά με την NSA εδώ και δεκαετίες, εν γνώσει της καγκελαρίας, κατασκοπεύοντας όχι μόνο τους ύποπτους για τζιχαντισμό, αλλά και φίλιες κυβερνήσεις όπως της Γαλλίας, τις υπηρεσίες της Κομισιόν και της Ευρωβουλής -ακόμη και επιχειρήσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών!

Τα αντίποινα
Η αλήθεια, βεβαίως, είναι ότι οι πρώτες αντιδράσεις από το Παρίσι ήταν εξαιρετικά συγκρατημένες -είτε επειδή οι Γάλλοι θέλουν να επιλέξουν οι ίδιοι πώς και πότε θα πάρουν την εκδίκησή τους είτε επειδή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν έχουν συμφέρον να ανοίξουν το συγκεκριμένο μέτωπο στο εσωτερικό τους, καθώς η κυβέρνηση Βαλς πέρασε αυτή την εβδομάδα ένα δρακόντειο τρομονόμο, με τον οποίο βάζει χέρι στις συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες, στον απόηχο της αιματηρής επίθεσης στο Charlie Hebdo. Παρ' όλα αυτά, κανείς πλέον δεν μπορεί να αμφιβάλλει ότι και στην «Ευρώπη της δημοκρατίας» οι πάντες αλληλοπαρακολουθούνται -αποδεικνύοντας, εκτός των άλλων, ότι υπάρχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα ανάμεσα στους εταίρους.

Οι διαφορές
Ακόμη πιο έντονες είναι οι διαφορές και οι συγκρούσεις στο «καυτό» ζήτημα της μετανάστευσης και των προσφύγων. Η έκτακτη σύνοδος κορυφής που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, μετά τις αλλεπάλληλες τραγωδίες στη Μεσόγειο, αποκάλυψε πέραν κάθε αμφιβολίας ότι οι προτεραιότητες Βόρειων και Νότιων είναι διαφορετικές. Αν και σχεδόν οι πάντες ουσιαστικά αρνήθηκαν να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην αντιμετώπιση των αιτίων και ασχολήθηκαν κατά βάση με τη διαχείριση των συνεπειών, οι διαφωνίες κατέστησαν σαφείς και σε αυτό το επίπεδο. Κι αυτό διότι οι Βόρειοι, κυρίως οι Βρετανοί, υπό την πίεση και των ακροδεξιών κομμάτων στις χώρες τους, τάχθηκαν υπέρ της δυναμικής αντιμετώπισης και της μηδενικής ανοχής -ενώ την ίδια στιγμή, οι Νότιοι, έχοντας άμεση εμπειρία και επίγνωση ότι κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο μεγάλες τραγωδίες, ζήτησαν ουσιαστικότερη ενίσχυση για να μην χάνονται ανθρώπινες ζωές και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης στα «κέντρα υποδοχής».

Κατά φαντασία ενότητα -και εδώ.

Φόροι
Συντελεστής για τις επιχειρήσεις 10% στη Βουλγαρία, 12,5% στην Ιρλανδία και 23% στη Βρετανία, αλλά πάνω από 30% σε Γερμανία, Γαλλία και Βέλγιο

Προϋπολογισμοί
Πλήρως ισοσκελισμένος στη Γερμανία, αλλά έλλειμμα 4,5% στη Γαλλία

Ανεργία
Κάτω από 5% στη Γερμανία, σχεδόν 12% ο μέσος όρος της Ευρωζώνης

Εξωτερική πολιτική
Διχασμένοι οι «28» για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, καθώς πολλές χώρες αντιδρούν στον «οικονομικό πόλεμο». Διαφορετική στάση και στη Μέση Ανατολή

Πολεμική βιομηχανία
Γερμανοί και Ιταλοί πλασάρουν τα μαχητικά Eurofighter-Typhoon της EADS, οι Γάλλοι τα Rafale της Dassault και οι Σουηδοί τα Grippen