Ο «Οβολός», η «Μονάδα», το ΤΕΜ και τα... άλλα νομίσματα

Οταν ο μηχανικός υπολογιστών Χρήστος Παπαϊωάννου άλλαξε τα λάστιχα του αυτοκινήτου του, πλήρωσε σε ευρώ για τα λάστιχα. Όμως, χρησιμοποίησε ένα εναλλακτικό νόμισμα, το ΤΕΜ, για να πληρώσει τον μηχανικό για την εργασία.




Η Ελλάδα απέφυγε μεν την καταστροφική έξοδο από το ενιαίο νόμισμα, πλην όμως ένας μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός Ελλήνων με οικονομικά προβλήματα και τον πρόσθετο πονοκέφαλο των capital controls βρήκαν διέξοδο στο ΤΕΜ και άλλα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών. «Τα ευρώ σπανίζουν, αλλά οι άνθρωποι έχουν τις ίδιες ικανότητες και γνώσεις που είχαν και προ κρίσης», λέει ο κ. Παπαϊωάννου, μέλος της ιδρυτικής ομάδας του ΤΕΜ στον Βόλο και ένας από τους 1.000 εγγεγραμμένους χρήστες του. Το ΤΕΜ γεννήθηκε το 2010 στις αρχές της κρίσης χρέους με λιγότερα από 12 μέλη. Τώρα χρησιμοποιείται από δεκάδες τοπικές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν το σύστημα για αγοραπωλησίες αγαθών και υπηρεσιών.

Ενα από τα μεγαλύτερα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών της Ελλάδας, το ΤΕΜ, έδωσε σε κάποιους Έλληνες που ασφυκτιούσαν υπό το βάρος των μισθολογικών περικοπών και των αυξήσεων φόρων διέξοδο στις συναλλαγές τους. Αντί να χρησιμοποιούν ένα νόμισμα σε φυσική μορφή, οι χρήστες έχουν έναν λογαριασμό online που ξεκινά από το μηδέν όταν εγγράφονται στο σύστημα. Μπορούν να λαμβάνουν πληρωμές για αγαθά και υπηρεσίες σε ΤΕΜ, και να χρησιμοποιούν τις μονάδες τους για να αγοράζουν προϊόντα από άλλους χρήστες.

Σύμφωνα με την οικονομολόγο Ειρήνη Σωτηροπούλου, τα projects εναλλακτικών νομισμάτων άρχισαν να κερδίζουν έδαφος από το 2009. Αν και δεν υπάρχει επίσημο αρχείο των εναλλακτικών συστημάτων πληρωμών και ανταλλακτικών δικτύων στην Ελλάδα, σύμφωνα με την οργάνωση Omikron Project υπάρχουν πάνω από 80 τέτοια προγράμματα, με τον αριθμό τους να έχει διπλασιαστεί από το 2013.

Το μέγεθός τους ποικίλλει, καθώς μερικά έχουν δεκάδες μέλη και άλλα χιλιάδες. Υπάρχει για παράδειγμα ο «Οβολός» που ξεκίνησε από ομάδα επιχειρηματιών στην Πάτρα, μοιάζει με το ΤΕΜ, αλλά έχει πανελλαδική και όχι μόνο τοπική εμβέλεια. Η «Μονάδα» είναι ένα μικρότερο πρόγραμμα με βάση τα Χανιά που ξεκίνησε το 2011. Κάθε δεύτερη Κυριακή, διοργανώνεται μια ανοιχτή αγορά όπου τα εγγεγραμμένα μέλη κάνουν αγοραπωλησίες χρησιμοποιώντας το εναλλακτικό νόμισμα. Η δε «Τράπεζα Ωρας» που λειτουργεί στην Αθήνα χρησιμοποιεί ως ανταλλακτική μονάδα τον χρόνο κάπου ιδιώτη, με τα μέλη να κερδίζουν μια μονάδα για κάθε ώρα που προσφέρουν μια υπηρεσία, από ψυχοθεραπεία έως μαθήματα ισπανικών.

Οι ειδικοί πάντως υπογραμμίζουν ότι το ΤΕΜ και τα υπόλοιπα εναλλακτικά νομίσματα λειτουργούν συμπληρωματικά με το ευρώ και δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν. «Δεν θα ανατρέψουν το χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας», σημειώνει ο Λεάντερ Μπίντεβαλντ, ερευνητής του University of Cumbria. «Αντιπροσωπεύουν όμως κάποια αξία που το κανονικό νόμισμα δεν προσφέρει ορισμένες φορές. Στον απόηχο της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, αντίστοιχα projects εμφανίστηκαν στην Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία ακόμα και στη κραταιά Γερμανία. Όπως λέει ο κ. Παπαϊωάννου, «έχεις συνηθίσει έναν τρόπο να κάνεις πράγματα και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι...».

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι το ΤΕΜ και τα υπόλοιπα εναλλακτικά νομίσματα λειτουργούν συμπληρωματικά με το ευρώ και δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν. Στον απόηχο της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, αντίστοιχα projects εμφανίστηκαν στην Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Γαλλία ακόμα και στη Γερμανία.