Ηγγικεν η ώρα των αποφάσεων για τη Fed

Πρέπει να αυξήσει η αμερικανική κεντρική τράπεζα Fed τα επιτόκια του δολαρίου από τα μηδενικά τους επίπεδα (όπου βρίσκονται από το Δεκέμβριο του 2008...) την άλλη εβδομάδα, προχωρώντας σε μια ιστορική κίνηση που θα σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του φθηνού χρήματος ή θα πρέπει να περιμένει κι άλλο, έως το τέλος του έτους ή και ακόμα αργότερα;



Ιδού η απορία που έχει διχάσει την παγκόσμια οικονομική κοινότητα, κάτι που αποτυπώνεται και στις διαμετρικά αντίθετες απόψεις που διατυπώνουν ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Λόρενς Σάμερς και ο πρώην πρόεδρος της Fed του Ντάλας, Ρίτσαρντ Φίσερ, αμετανόητο «γεράκι» της νομισματικής πολιτικής. Όσοι λένε «ναι», επισημαίνουν ότι η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς (+3,7% το β' τρίμηνο του έτους), η ανεργία έχει υποχωρήσει στο 5,1% και περαιτέρω βραδυπορία από πλευράς της Τζάνετ Γέλεν εγκυμονεί κινδύνους αφύπνισης του «τέρατος» του πληθωρισμού και δημιουργίας νέων φουσκών στις αγορές. Όσοι λένε «όχι» υπογραμμίζουν την παντελή απουσία πληθωριστικών πιέσεων, τους αποπληθωριστικούς «ανέμους» που τροφοδοτούνται από την βουτιά των τιμών των εμπορευμάτων, την επιβράδυνση στην Κίνα και την ισχύ του δολαρίου. Παραπέμπουν επίσης στις πρόσφατες αναταράξεις στις διεθνείς αγορές -και κυρίως τις αναδυόμενες- και προειδοποιούν ότι τυχόν σπουδή ίσως ρίξει σκιές ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία. Το διακύβευμα είναι μεγάλο και όλοι περιμένουν εναγωνίως την «ετυμηγορία» της Fed to βράδυ της Πέμπτης 17 Σεπτεμβρίου και τις δηλώσεις της προέδρου Γέλεν...

Lawrence Summers, Καθηγητής Οικονομικών του Χάρβαρντ, πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, στην Washington Post
Γιατί η Fed δεν πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια τώρα

Δυο εβδομάδες πριν, υποστήριζα ότι εάν η Federal Reserve αποφασίσει να αυξήσει τα επιτόκια του δολαρίου τον Σεπτέμβριο, θα κάνει μεγάλο λάθος. Καθώς έγραφα τη στήλη μου, η αγορά έδινε 59% πιθανότητες στο σενάριο αυτό. Τώρα, το ποσοστό έχει υποχωρήσει κοντά στο 30%. Έχοντας παρακολουθήσει την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ οικονομολόγων, στελεχών της Fed και τραπεζιτών, θεωρώ ότι τα επιχειρήματα υπέρ της μη αύξησης άμεσα έχουν γινει ακόμα πιο πειστικά, για πέντε λόγους:

Πρώτον, οι αγορές έχουν ήδη δρομοογήσει de facto τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. Η κεφαλαιοποίηση του αμερικανικού χρηματιστηρίου έχει μειωθεί κατά 700 δισ. δολ. τις τελευταίες δυο εβδομάδες, ενώ τα πιστωτικά spreads έχουν διευρυνθεί σημαντικά. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες, όπως προσμετρώνται από τον δείκτη της Fed του Σικάγο, έχουν καταστεί πιο περιοριστικές κατά τρόπο που αντιστοιχεί σε μια αύξηση επιτοκίων 25 μονάδες βάσης. Επομένως, αν απαιτείται μια τέτοιου μεγέθους κίνηση για να παταχθεί ο πληθωρισμός, αυτή έχει ήδη γίνει.

Δεύτερον, η ροή των μακροοικονομικών στοιχείων παραπέμπει σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας σε ΗΠΑ και διεθνώς και σε περιορισμό των πληθωριστικών πιέσεων. Οι ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης φαίνεται οτι έχουν επιβραδυνθεί και οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν υποχωρήσει περαιτέρω. Το μοντέλο για το ΑΕΠ της Fed της Ατλάντα προβλέπουν ρυθμό ανάπτυξης μόλις 1,5% το τρέχον τρίμηνο (από 3,7% το αμέσως προηγούμενο).

Τρίτον, οι ανησυχίες για «ξέσπασμα» πληθωρισμού είναι αδικαιολόγητες. Οι πληθωριστικές προσδοκίες της αγοράς δείχνουν ότι ο πληθωρισμός βάσει του προτιμώμενου δείκτη της Fed, του δομικού δείκτη προσωπικών καταναλωτικών δαπανών (core Personal Consumption Expenditures) που δεν περιλαμβάνει τις τιμές καυσίμων και τροφίμων είναι κοντά σε ιστορικό χαμηλό και πολύ μακριά από το 2%, τον μακροπρόθεσμο στόχο της Fed για τον πληθωρισμό.

Τέταρτον, τα επιχειρήματα ότι η Fed μπορεί να προχωρήσει με ασφάλεια σε μια αύξηση επιτοκίων εάν δεν δεσμευθεί σε μια σειρά αυξήσεων είναι έωλα. Αν, όπως ορισμένοι ισχυρίζονται, μια αύξηση κατά 25 μονάδες βάσης δεν θα επηρεάσει ουσιωδώς την οικονομία, τότε ποιος ο λόγος να γίνει; Και όταν τα ίδια άτομα ισχυρίζονται ότι μια αύξηση κατά 0,25 της μονάδας θα έχει μικρό αντίκτυπο, αλλά ειναι κρίσιμο να ξεκολλήσουν τα επιτόκια από το μηδέν, τότε πραγματικά...ζαλιζομαι. Κατανοώ ότι τα μηδενικά επιτόκια είναι ένδειξη παθολογικής κατάστασης και η οικονομία δεν νοσεί πλέον, άρα οι κεντρικές τράεπζες θα πρέπει κάποια στιγμή να αυξήσουν τα επιτόκια.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει λόγος να «φρενάρεις» δια του ακριβότερου χρήματος την δραστηριότητα σε μια οικονομία με πληθωρισμό, απασχόληση και ΑΕΠ κάτω των δυνητικών ρυθμών, άσχετα αν θα πατήσεις φρένο μια ή πολλές φορές, απαλά ή δυνατά.

Πέμπτον, πιστεύω ότι υποτιμάμε τα ρίσκα που υπάρχουν στην παρούσα χρονική συγκυρία. Είναι αξιοσημείωτο οτι καμία μεταπολεμική ύφεση δεν προβλέφθηκε ένα χρόνο πριν εκδηλωθεί ούτε από τη Fed, ούτε από το ΔΝΤ, ούτε από την αμερικανική κυβέρνηση (.) Είναι ώρα η Fed να κάνει κάτι που πολλές φορές οι αξιωματούχοι βρίσκουν δύσκολο: Απολύτως τίποτε !

Ρίτσαρντ Φίσερ, Πρώην πρόεδρος της Fed του Ντάλας στους Financial Times
Γιατί η Fed πρέπει να αναλάβει δράση «εδώ και τώρα»

«Η τέχνη των οικονομικών είναι να διαλέγεις το σωστό μοντέλο για το εκάστοτε πρόβλημα και να το εγκαταλείπεις όταν το πρόβλημα αλλάζει μορφή», κατά τον ιστορικό Charles Kindleberger. Στις επόμενες συνόδους της Fed, οι αξιωματούχοι της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ θα αξιολογήσουν τη λειτουργία ενός μοντέλου που ήταν ήδη 10 ετών την τελευταία φορά που αποφάσισαν να αυξήσουν τα επιτόκια, πριν απο δέκα χρόνια. Η Fed στοχεύει σε αύξηση των τιμών κατά 2% ετησίως, βάσει του αποπληθωριστή προσωπικών καταναλωτικών δαπανών. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή «τρέχει» με πολύ μικρότερο ποσοστό. Σημαίνει αυτό ότι η Fed πρέπει να διατηρήσει τα επιτόκια σε μηδενικά επίπεδα ; Όχι. Ο πληθωρισμός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα εξαιτίας της μεγάλης πτώσης των τιμών της ενέργειας και των σιτηρών που ξεκίνησε το β' εξάμηνο του 2014. Μόλις οι τιμές αυτές σταθεροποιηθούν, τότε το πιθανότερο είναι ότι ο πληθωρισμός θα επανέλθει σε ανοδική τροχιά.

Οι αξιωματούχοι πρέπει να εστιάσουν στην κατεύθυνση των τιμών σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό είναι πιο εύκολο να το λες, παρά να το κάνεις. Δεν μπορείς να είσαι απόλυτα βέβαιος εάν τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό αντικατοπτρίζουν μια μακροπρόθεσμη τάση ή μια περαστική καταιγίδα. H Fed επιχειρεί να παρακάμψει το πρόβλημα αυτό επικεντρώνοντας στον δομικό τιμάριθμο που δεν περιλαμβάνει τις ευμετάβλητες τιμές καυσίμων και τροφίμων.

Όμως, ο προτιμώμενος δείκτης της Fed δεν είναι όσο αξιόπιστος θα έπρεπε. Παρότι είναι λιγότερο «θορυβώδης» από το συνολικό ποσοστό του πληθωρισμού, επιμένει και αυτός σε χαμηλά επίπεδα. Τα τελευταία 10 χρόνια, εάν εξέταζε κανείς μόνο στοιχεία που ήταν διαθέσιμα στους αξιωματούχους σε πραγματικό χρόμο, ο δομικός τιμάριθμος θα διαμορφωνόταν κατά μέσο όρο στο 1,65%, 30 μονάδες βάσης κάτω από τον συνολικό πληθωρισμό (1,94%). Το να χαράσσεις νομισματική πολιτική με αυτό τον τρόπο είναι σαν να βρίσκεις το δρόμο σου χρησιμοποιώντας πυξίδα. Έχει συστηματικό σφάλμα και επηρεάζεται από τοπικές ανωμαλίες στο μαγνητικό πεδίο της Γης.

Υπάρχει ακόμα ένας λόγος που δεν πρέπει να ανησυχούμε υπέρμετρα εάν ο πληθωρισμός κινείται κάτω από τον μεσοπρόθεσμο στόχο. Η ιστορία μας διδάσκει ότι οι μισθοί αυξάνονται με βραδείς ρυθμούς όταν η ανεργία αρχίσει να πέφτει, αλλά όσο πλησιάζουμε τα επίπεδα πλήρους απασχόλησης, ο ρυθμός επιταχύνεται. Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε σήμερα . Εάν η Fed δείξει διατεθειμένη να ανεχτεί αυξήσεις τιμών άνω του 2% χάριν της πλήρους απασχόλησης, η αξιοπιστία της θα κλονιστεί.

Η έγκαιρη αποκόλληση των επιτοκίων από τα μηδενικά επιτόκια θα ενίσχυε την πεποίθηση ότι η Fed δεν ρισκάρει να υπονομεύσει την ανάκαμψη. Κάθε φορά που η Τράπεζα περίμενε να επιτύχει πλήρη απασχόληση, κατέληξε να αυξήσει τα επιτόκια τόσο πολύ, ώστε να βυθίσει την οικονομία σε ύφεση. Όταν είσαι στο πηδάλιο ενός μεγάλου πλοίου, πρέπει να αρχίσεις να επιβραδύνεις πολύ πριν φτάσεις στον προορισμό σου. Και η νομισματική πολιτική λειτουργεί με χρονική υστέρηση. Εάν η Fed περιμένει έως την πλήρη απασχόληση και στη συνέχεια πρέπει να κινηθεί δραστικά, τότε το σοκ θα είναι μεγάλο και δυσάρεστο. Οι επόμενες σύνοδοι της Fed αποτελούν ευκαιρία να αρχίσει η τράπεζα να «σβήνει τις μηχανές», με αργούς ρυθμούς, ώστε να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, των επιχειρήσεων και των καταναλωτών.