Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

To αρνητικό επενδυτικό κλίμα για τη χώρα επιδεινώθηκε με την απόφαση της Eldorado Gold να διακόψει τις εργασίες στα Μεταλλεία Χαλκιδικής, κάτω από το βάρος των συνεχών καθυστερήσεων και χρονοτριβών του Δημοσίου, καθώς εδώ και χρόνια η εκμετάλλευση των μεταλλείων αποτελεί πεδίο σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης.



Γνωστά από την αρχαιότητα, τα Μεταλλεία, με 2.500 χρόνια ιστορίας κινδυνεύουν και πάλι να βυθιστούν στο τέλμα επειδή στην Ελλάδα του 2016 κάποιες επενδύσεις παραμένουν δέσμιες πολιτικών σκοπιμοτήτων, που τις εμποδίζει να βρουν τη χρυσή τομή ανάμεσα στην ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Το παράδοξο είναι πως αυτή η περιοχή, στην οποία οι μισοί κάτοικοι δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για μεταλλευτική δραστηριότητα είναι γνωστή από την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τα μεταλλεία της. Η εκμετάλλευσή τους ήταν η βασική πηγή χρηματοδότησης του Μακεδονικού Βασιλείου και των εκστρατειών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην περιοχή σώζονται περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 κυβικά μέτρα αρχαίων μεταλλουργικών απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών» από την εκκαμίνευση των μεταλλευμάτων, απ’οπου έχει πάρει σήμερα το όνομά του το ένα από τα μεταλλεία της περιοχής.
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Με βάση ιστορικές πηγές και τα αποτελέσματα των αναλύσεων που έχουν γίνει στις «σκουριές» , η έναρξη δραστηριότητας στα μεταλλεία εντοπίζεται στις αρχές της κλασικής αρχαιότητας, γύρω στον 6ο π.Χ.

Μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο η μεταλλευτική δραστηριότητα συνεχίζεται. Τα μεταλλεία περνούν σε δεύτερη μοίρα και σε μαρασμό όταν οι Ρωμαίοι κατακτούν τα πλούσια ορυχεία χρυσού και αργύρου της Ισπανίας. Τα βυζαντινά χρόνια ξεκινά και πάλι η εκμετάλλευση των μεταλλείων και αναδεικνύονται σε κέντρο της όλης δραστηριότητας τα «Σιδηροκαύσια», η σημερινή Στρατονίκη Στις αρχές του 15 ου αιώνα τα μεταλλεία της ΒΑ Χαλκιδικής γνωρίζουν μία νέα περίοδο ακμής . Στην περιοχή λειτουργούν περίπου 500-600 καμίνια, όπου γίνεται η επεξεργασία του ψευδαργύρου και του μολύβδου. Οι μεταλλωρύχοι παραδίδουν ως φόρο στον σουλτάνο το 1 από τα 12 δράμια αργύρου που παράγουν.
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Οι περίοδοι άνθησης και παρακμής εναλλάσσονται στον 16ο και τον 17ο αιώνα. Τα 1.705 χωριά της περιοχής, τα λεγόμενα Μαντεμοχώρια, αποκτούν με φιρμάνι του Σουλτάνου το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Συστηνεται μεταλλευτικός συνεταιρισμός, στη διοίκηση του οποίου μετέχουν οι εκπρόσωποι των 12 μεγάλων χωριών. Η μόνη τους υποχρέωση απέναντι στη Μεγάλη Πύλη είναι η παράδοση ενός φόρου 550 λιβρών το χρόνο.

Το 1893 εμφανίζεται για πρώτη φορά η ονομασία «Μεταλλεία Κασσάνδρας¨, που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής παραχωρούνται από την οθωμανική αυτοκρατορία στη Γαλλο-Οθωμανική ΑΕ, εταιρία με έδρα το Παρίσι. Στα περίπου 600 καμίνια της περιοχής απασχολείται μια πολυεθνική κοινότητα περίπου 6.000 εργαζόμενων. Εως το 1900 εξορύσσονται και περνούν από μεταλλουργική κατεργασία 72.000 τόνοι μεταλλεύματος. Το 1901 ξεκινά η επιφανειακή εκμετάλλευση του κοιτάσματος σιδηροπυρίτη στο μεταλλείο του «Μαντεμ Λάκκου».
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Μεταλλεία Κασσάνδρας
Το 1927 η Ανώνυμη Ελληνικη Εταιρία Χημικών Προϊόντων & Λιπασμάτων (ΑΕΕΧΠ&Λ) διαδέχεται τη γαλλο-οθωμανική διαχείριση. Διαβλέπει την ανάγκη χρήσης λιπασμάτων για την ανάπτυξη της γεωργίας στη χώρα και αγοράζει μεταλλεία σε διάφορα σημεία για να εξασφαλίσει θείο ως πρώτη ύλη για τα λιπάσματα. Εκτός από τα Μεταλλεία Κασσάνδρας η εταιρία επενδύει σε μεταλλεία στην Κύπρο, την Ερμιόνη, τον Ορωπό και την Κορώνη και ιδρύει το εργοστάσιο λιπασμάτων στη Δραπετσώνα. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η πλειοψηφία των μετοχών της ΑΕΕΧΠ&Λ περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη - Αθανασιάδη.
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Επίκεντρο των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της εταιρίας γίνεται το Στρατώνι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η εταιρεία κατασκευάζει στην παραλία του Στρατωνίου εργοστάσιο εμπλουτισμού και ξεκινά η παραγωγή και επεξεργασία μικτών θειούχων συμπυκνωμάτων. Το 1972 αρχίζει η εκμετάλλευση μεικτών θειούχων στην Ολυμπιάδα και το 1976 κατασκευάζεται το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού της Ολυμπιάδας. Το 1980 το ελληνικό δημόσιο αποφασίζει να δημιουργήσει μεταλλουργία χρυσού, μία απόφαση που δεν θα υλοποιηθεί ποτέ. Η εταιρεία ΑΕΕΧΠ&Λ κλείνει το 1992 και μπαίνει σε ειδική εκκαθάριση εν λειτουργία από την Εθνική Τράπεζα.

Ιστορική αναδρομή σε μια επένδυση που πέρασε από σαράντα κύματα
ΤVX Gold και «Ελληνικός Χρυσός»
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Το Δεκέμβριο του 1995 μετά από διαγωνισμό τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των Μεταλλείων Κασσάνδρας περιέρχονται στην TVX Hellas, θυγατρική της καναδικής TVX Gold. Πρωταρχικός στόχος είναι η δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή της Ολυμπιάδας. Παράλληλα παίρνει την άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος μεικτών θειούχων στις «Μαύρες Πέτρες».

Η επένδυση χρυσού δεν θα γίνει ποτέ λόγω των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας και μίας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Μάρτιο 2002, που κρίνει ότι οι κίνδυνοι από την επένδυση είναι μεγαλύτεροι από το οικονομικό και κοινωνικό όφελος της εκμετάλλευσης του χρυσού. Τον Δεκέμβριο του 2002 μία ακόμα αρνητική απόφαση του ΣτΕ οδηγεί στη διακοπή των εργασιών στο μεταλλείο Μαύρες Πέτρες. Οι εργασίες παύουν και 480 εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους.
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Στις 12 Δεκεμβρίου 2003 τα Μεταλλεία Κασσάνδρας μεταβιβάζονται από τη TVX Hellas, θυγατρική τότε της Kinross Gold Corp, στο ελληνικό δημόσιο έναντι 11 εκατ.ευρώ. Την ίδια ημέρα το Δημόσιο μεταβιβάζει τα μεταλλεία στην «Ελληνικός Χρυσός», τη θυγατρική της Eldorado Gold, στην οποία παραμένουν μέχρι και σήμερα. Τον Οκτώβριο του 2005 επαναλειτουργούν τα ορυχεία στις Μάυρες Πέτρες και τον Ιανουάριο 2006 υποβάλλεται το επιχειρηματικό σχέδιο για την εκμετάλλευση όλων των κοιτασμάτων στις Μαύρες Πετρες, την Ολυμπιάδα και τις Σκουριές με μεταλλουργεία χρυσού και χαλκού. Παρά τις εγκρίσεις που δίνονται τότε από το ελληνικό δημόσιο οι σφοδρές αντιδράσεις κατοίκων της περιοχής, τις περισσότερες φορές πολιτικά υποκινούμενες και ενδεχομένως και επιχειρηματικά αναγκάζουν την επένδυση να προχωρεί με βήματα αργά, μέσα από αναγκαστικές παύσεις και συγκρούσεις, νομικές διεκδικήσεις και συνεχείς προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Σήμερα έχουμε φθάσει στο σημείο που μετά από 11-12 αποφάσεις του ΣτΕ που δικαιώνουν την εταιρεία, το έργο βρίσκεται και πάλι στον αέρα, εν αναμονή νέας απόφασης του ΣτΕ την ερχόμενη εβδομάδα.

Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του υπουργού Περιβάλλοντος- Ενέργειας Πάνου Σκουρλέτη, τα Μεταλλεία Κασσάνδρας έχουν αναχθεί σε μείζον πολιτικό ζήτημα. Αλλωστε ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ από την εποχή που ήταν αντιπολίτευση δεν είχε κρύψει τη αντίθεσή του στην επένδυση και γι’ αυτό κατηγορείται από πολλούς ότι υποκινούσε και στήριζε τις σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων. Μία από τις πρώτες πράξεις του τότε υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Παναγιώτη Λαφαζάνη μόλις οι ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ ανέλαβαν την κυβέρνηση στα τέλη Ιανουαρίου 2015 ήταν να ανακαλέσει μία από τις άδειες του μεταλλείου. Η εταιρεία προσέφυγε στο ΣτΕ και δικαιώθηκε, αλλά τον Αύγουστο του 2015, παραμονές της ανακοίνωσης των εκλογών του Σεπτεμβρίου, ο διάδοχός στο υπουργείο ανακάλεσε άλλη άδεια. Η νέα προσφυγή στο ΣτΕ εκδικάστηκε τον Οκτώβριο αλλά η απόφαση δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα, με τις πληροφορίες να λένε οτι θα εκδοθεί την ερχόμενη εβδομάδα.
Τα Μεταλλεία Χαλκιδικής μετρούν 2.500 χρόνια ιστορίας

Την περασμένη Τριτη, 12 Ιανοαυρίου 2016, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι παγώνει τις εργασίες στις Σκουριές -πάνω από 600 άνθρωποι κινδυνεύουν να μείνουν άνεργοι- και ότι αν ως τα τέλη Μαρτίου 2016 δεν λάβει την άδεια που έχει αιτηθεί για την Ολυμπιάδα, τότε θα παγώσει και εκεί το έργο, με άλλους 500 εργαζόμενους να οδηγούνται στην ανεργία. Την ίδια ημέρα ο υπουργός Πάνος Σκουρλέτης ανακοινώνει την επιβολή προστίμων άνω του 1,7 κατ. ευρώ κατά της εταιρείας από περιβαλλοντικές παραβάσεις των ετών 2012-2014.

Η κόντρα έχει φθάσει σε αδιέξοδο. Ο υπουργός δηλώνει ότι θέλει επενδύσεις αρκεί να κινούνται στα πλαίσια της νομιμότητας. Μόνον που για να διεκδικήσει ο επενδυτής τη νομιμότητα πρέπει κάθε τρεις και λίγο να προσφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, να περιμένει, να δικαιωθεί και όταν αυτό συμβαίνει, να βγαίνει από το συρτάρι του υπουργείου κάποια άλλη απαγορευτική πράξη. Ετσι το γαϊτανάκι δεν τελειώνει ποτέ, ούτε θα τελειώσει, αν δεν υπάρξει πραγματική πολιτική βούληση για να βρεθεί η χρυσή τομή.