Οι πραγματικές απειλές για ΝΑΤΟ και Ευρώπη

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, το ΝΑΤΟ έχει επικεντρωθεί στην ενίσχυση των ικανοτήτων του στην άμυνα και την αποτροπή, στην Κεντρική Ευρώπη.



Οι προσπάθειες αυτές δείχνουν να αποδίδουν καρπούς. Στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου της συμμαχίας στη Βαρσοβία, το ΝΑΤΟ αναμένεται να εγκρίνει σημαντικές νέες πρωτοβουλίες για την προστασία της ανατολικής πλευράς του.

Αλλά η συμμαχία κινδυνεύει να μείνει επικίνδυνα ελλιπής απέναντι στις απειλές που έχουν μεγαλύτερη σημασία για το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και κατά συνέπεια το ΝΑΤΟ: Την τρομοκρατία και τη συνεχιζόμενη εισροή μεταναστών. Ειδικά στον απόηχο των επιθέσεων στις Βρυξέλλες και στο Παρίσι, αν το ΝΑΤΟ δεν καθορίσει μια στρατηγική για τις προκλήσεις στα νότιά του, θα μπορούσε να διολισθήσει στη στρατηγική αδιαφορία. Υπάρχει πολύτιμος χρόνος πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Βαρσοβίας για να σκιαγραφηθεί μια τέτοια στρατηγική.

Οι επιδόσεις του ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική είναι ανάμεικτες. Η προσέγγισή του είχε επικεντρωθεί στην οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας με περιφερειακές δυνάμεις. Ο Μεσογειακός Διάλογος -ένα φόρουμ του ΝΑΤΟ που φέρνει μαζί την Αλγερία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία, τη Μαυριτανία, το Μαρόκο και την Τυνησία- υπήρχε από το 1994. Η [νατοϊκή] Πρωτοβουλία Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης, η οποία περιλαμβάνει τέσσερα από τα έξι μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δημιουργήθηκε το 2004. Ωστόσο, με τον σημαντικό αποκλεισμό της συμμετοχής Αράβων στην αεροπορική εκστρατεία του 2011 κατά του ηγέτη της Λιβύης, Μουαμάρ αλ-Καντάφι, αμφότερα τα φόρουμ έχουν έλλειμμα πρακτικής ουσίας.

Μέρος του προβλήματος των προσπαθειών του ΝΑΤΟ να ενισχύσει τις σχέσεις του στην περιοχή είναι ότι πολλοί από τους δυνητικούς εταίρους του είναι αυταρχικά κράτη που είναι απρόθυμα ως προς την υποχρέωση περί πολιτικών μεταρρυθμίσεων που συνήθως συνεπάγεται η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, ορισμένοι όπως η Αίγυπτος, επιδιώκουν ενεργά στενότερη συνεργασία με τη Ρωσία. Και άλλοι είναι τουλάχιστον επιφυλακτικοί στο να έρθουν πολύ κοντά στο ΝΑΤΟ μήπως αυτό επιδεινώσει τις εντάσεις με ένα Κρεμλίνο που είναι τώρα πρόθυμο να επέμβει στρατιωτικά στην περιοχή.

Οι προσπάθειες του ΝΑΤΟ να στηρίξει την ενδοπεριφερειακή αμυντική συνεργασία έχει εν τω μεταξύ εμπλακεί στις σκληρές πραγματικότητες της γεωπολιτικής -για παράδειγμα, η αλγερινο-μαροκινή βεντέτα για τη Δυτική Σαχάρα και οι ρήξεις εντός του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) για την πολιτική προς τη Λιβύη. Τέλος, η Σαουδική Αραβία, ένας σημαντικός εταίρος για συνεργασία στη Μέση Ανατολή, έχει εξαιρεθεί από την Πρωτοβουλία Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης συνολικά. Για να περιπλακούν περαιτέρω τα θέματα, το ΝΑΤΟ είναι συγκρουσιακό από μόνο του όταν πρόκειται για την ενίσχυση της νότιας άμυνάς του. Οι σύμμαχοι της Κεντρικής Ευρώπης ανησυχούν ότι κάτι τέτοιο θα υποσκάψει την προσοχή και τους πόρους από την ανατολική πλευρά του. Και οι ίδιοι οι σύμμαχοι που απειλούνται περισσότερο από τον νότο -η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία- φαίνονται ακόμα πιο αλλεργικοί στην ιδέα, σε μεγάλο βαθμό, διότι φοβούνται ότι το ΝΑΤΟ θα ωθήσει έξω από την περιοχή την Ευρωπαϊκή Ένωση ή άλλες μορφές παραγωγικής συνεργασίας.

Ωστόσο, οι ανησυχίες τους είναι άστοχες. Είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί στα σοβαρά το επιχείρημα ότι το ΝΑΤΟ θα καταλήξει να κάνει πάρα πολλά στη Μέση Ανατολή και θα παραγκωνίσει άλλες περιοχές. Η απειλή είναι το αντίθετο -το ΝΑΤΟ κάνει πάρα πολύ λίγα, και σε μια περιοχή όπου υπάρχουν πάρα πολλά που πρέπει να γίνουν, και όπου το ΝΑΤΟ είναι προετοιμασμένο για να τα πράξει. Όλες οι ανοικτές μεγάλες μεταψυχροπολεμικές επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ, είτε στο Αφγανιστάν είτε στα Βαλκάνια, ήταν προσανατολισμένες προς τις προκλήσεις της οικοδόμησης κράτους και της αντιτρομοκρατίας που αντιμετωπίζει σήμερα στη Μεσόγειο και το Λεβάντε. Η πολιτική στα Βαλκάνια ίσως να είναι κουβάρι και σήμερα, αλλά η περιοχή είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση μετά τη βία της δεκαετίας του 1990, χάρη στις προσπάθειες του ΝΑΤΟ. Η εμπειρία του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν θα πρέπει, τουλάχιστον, να χρησιμεύσει ως μια υπενθύμιση των κινδύνων του να περιμένει κάποιος πάρα πολύ καιρό μετά από μια σύγκρουση για να αρχίσει τις προσπάθειες σταθεροποίησης και ανοικοδόμησης.