Ασήκωτα φορτία

Ένα από τα βαρύτερα φορτία που κουβαλά η χώρα είναι το πολιτικό προσωπικό της.



Τούτο, εδώ και πολλά χρόνια, ήταν προβληματικό. Διότι έπλεε στις παθογένειες. Αναδείχθηκε λοιπόν στον κεντρικό ένοχο για το ότι η χώρα γκρεμίστηκε μέσα στην οικονομική κρίση. Ταυτόχρονα ήταν παντελώς ανίκανο να τη διαχειριστεί. Πέρα από την ανικανότητά του, το πολιτικό προσωπικό, ούτε μπροστά στους μεγάλους κινδύνους δεν κατάφερνε να ενώσει δυνάμεις και να διαμορφώσει μια στοιχειώδη συναίνεση. Από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, που βίωσαν την κρίση, το εγχώριο πολιτικό προσωπικό ήταν την ίδια στιγμή ανίκανο και συγκρουσιακό. Ο συνδυασμός αυτός ήταν θανατηφόρος για τη χώρα. Και η Ελλάδα το πλήρωσε ακριβά.

Όσοι παρακολουθούν τη στήλη αυτή ή και έχουν διαβάσει τα τέσσερα βιβλία μου για την κρίση, γνωρίζουν πως δύο πληγές μάστιζαν ταυτόχρονα τη χώρα: Πολιτικό προσωπικό και αποτυχημένο κράτος (failed state). Βεβαίως οι δύο πληγές συνδέονταν άρρηκτα. Άλλωστε, ήταν το πολιτικό προσωπικό το οποίο κατασκεύασε, συντήρησε και θώπευε το συγκεκριμένο κρατικό μοντέλο. Το τελευταίο ήταν ταυτόχρονα κομματικό και πελατειακό. Ήταν ο αντικατοπτρισμός των πολιτικών. Των νοοτροπιών και των πρακτικών τους.

Όσο αυτή η συμβιωτική σχέση δεν αλλάζει, η τύχη της χώρας είναι δεδομένη. Ακόμη κι αν γίνονται κάποια βήματα, αυτά θα είναι σερνόμενα. Το τέλμα θα τα πνίγει. Άρα, η μέγιστη πρόκληση θα παραμένει μία: Να αλλάξουν τα κόμματα. Να ανανεώσουν ριζικά το προσωπικό τους. Η γύμνια του πολιτικού προσωπικού, ως φαινόμενο, δεν βελτιώνεται μέσα στην κρίση. Χειροτερεύει. Ο ΣΥΡΙΖΑ που κυβερνά, έχει ελάχιστα ικανά κυβερνητικά στελέχη. Η ΝΔ, με τους «τομεάρχες» της, μόνο τρόμο προκαλεί, αν αναλάβει τα ηνία της χώρας. Όπως είναι σήμερα, θα επαναλάβει τον κακό εαυτό της. Το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι, αν ενώσουν κάτι, θα είναι την παρακμή τους. Ειδικά το ΠΑΣΟΚ είναι το θλιβερό υστερόγραφο μιας μακράς παρακμιακής διαδρομής.

Άρα, ορθώς ο Τσίπρας, ως πρόθεση, επιχειρεί να αναταράξει το σκηνικό. Το πρόβλημα όμως είναι τελικά οι χειροπιαστές προθέσεις του. Αν κυριαρχήσουν οι μικροκομματικές σκοπιμότητες με στόχο μόνο την αλλαγή του εκλογικού νόμου, θα έχουμε μια τρύπα στο νερό. Μια υποκριτική θεαματική κίνηση τακτικής. Η τράπουλα θα παραμείνει απαράλλακτη και φθαρμένη. Θα είναι επίσης σημαδεμένη. Με κυρίαρχο στοιχείο απλώς το να αξιοποιηθεί για να πληγεί ο κομματικός ανταγωνιστής. Έτσι, θα έχουμε ανακύκλωση του παθογενούς κομματικού προσωπικού. Το ίδιο προσωπικό, με άλλα όπλα. Άρα, το ίδιο ακριβώς αποτύπωμα.

Τα πράγματα θα είναι διαφορετικά, αν επιχειρηθεί μια ριζική αλλαγή των δεδομένων, που αφορούν στο κομματικό σύστημα. Μία αλλαγή που έχει νόημα είναι λ.χ. να γίνει γνήσια προεδρικό το πολίτευμα. Με ρύθμιση (όπως στην Κύπρο), όπου ισχύει το ασυμβίβαστο βουλευτή και υπουργού. Στην περίπτωση αυτή, ο πρόεδρος θα μπορεί να σχηματίζει κυβέρνηση από στελέχη τα οποία θα είναι ικανά να διοικήσουν και θα είναι αποκομμένα από τον ομφάλιο λώρο των διαχρονικών πελατειακών συνδρόμων και πρακτικών. Ανάλογη ρύθμιση για το διαχωρισμό βουλευτών και υπουργών θα μπορούσε να ισχύσει και σε ένα πρωθυπουργικο-κεντρικό σύστημα. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη και η μείωση του αριθμού των βουλευτών. Μόνο έτσι ένα πιο αναλογικό εκλογικό σύστημα θα ενθαρρύνει συνεργασίες και συναίνεση. Από εκεί και πέρα, τα κόμματα θα αρχίσουν και αυτά να αλλάζουν και να νέμονται όλο και λιγότερο το κράτος.

Φυσικά, όλα αυτά είναι άκρως ριζοσπαστικά. Τμήμα των σημερινών κομματικών μηχανισμών, με τους άρρωστους εθισμούς τους, θα αρχίσουν σταδιακά να αυτοκαταργούνται. Είναι όμως δυνατό το σημερινό πολιτικό προσωπικό με όλες τις παθογένειές του, να παράξει κάτι το πολιτικά υγιές; Τούτη η προοπτική φαντάζει από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Αν όμως δεν γίνει ένα παρόμοιο ταρακούνημα, η χώρα θα παραμείνει εγκλωβισμένη στο τωρινό πολιτικό προσωπικό της. Και τα ασήκωτα φορτία του.