Σοβαρές ενστάσεις για το σχέδιο προστασίας των αδύναμων δανειοληπτών που προωθεί η κυβέρνηση προς αντικατάσταση του νόμου Κατσέλη που εκπνέει αύριο διατυπώνει η Κομισιόν στην Έκθεσή της για την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης της μεταμνημονιακής εποπτείας.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, οι συζητήσεις με τα θεσμικά όργανα βρίσκονται σε εξέλιξη για την αντιμετώπιση των ανοιχτών θεμάτων. Οι αρχές, αναφέρεται, θα πρέπει να συμβουλευθούν επισήμως την ΕΚΤ σχετικά με τη νομική υπόσταση της πρότασης, ενώ οποιοδήποτε νέο σχήμα θα απαιτήσει έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το εάν εμπίπτει στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων.
Όπως αναφέρεται στην ‘Έκθεση, βάσει μιας προκαταρκτικής αξιολόγησης των κύριων χαρακτηριστικών της, η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για το νέο πλαίσιο προστασίας, εγείρει σοβαρές ανησυχίες όσον αφορά τον αντίκτυπό της στην κουλτούρα πληρωμών και στους ισολογισμούς των τραπεζών. Ο συνολικός σχεδιασμός θα μπορούσε να ενισχύσει το φαινόμενο των στρατηγικών κακοπληρωτών, καθώς:
1) Το πεδίο εφαρμογής και η περίμετρος του νέου προστατευτικού πλαισίου καλύπτει όχι μόνο τα δάνεια των νοικοκυριών αλλά επεκτείνεται και στα επιχειρηματικά δάνεια που έχουν ως εξασφάλιση την πρώτη κατοικία.
2) Δημιουργεί ένα πρόσθετο καθεστώς προστασίας που θα εφαρμόζεται παράλληλα με τον υφιστάμενο μηχανισμό αναδιάρθρωσης δανείων για την αφερεγγυότητα των νοικοκυριών.
3) Το καθεστώς προστασίας που θα αντικαταστήσει το υπάρχον θα απαιτήσει από τις τράπεζες να αποδεχθούν υποχρεωτικά προκαθορισμένες αναδιαρθρώσεις χρεών για μια μεγάλη ομάδα επιλέξιμων δανειοληπτών, ανεξάρτητα από τις μεμονωμένες οικονομικές τους συνθήκες και την πραγματική ικανότητα αποπληρωμής.
4) Η πρόταση δεν απευθύνεται επαρκώς στους πιο ευάλωτους οφειλέτες. Τα προτεινόμενα όρια για τα κριτήρια του εισοδήματος και του πλούτου πρέπει να βαθμονομηθούν προσεκτικά και να ενημερώνονται συχνά και οι οφειλέτες πρέπει να αξιολογούνται σε ετήσια βάση ως προς τη συνεχιζόμενη επιλεξιμότητά τους. Επιπλέον, η πρόταση για το νέο πλαίσιο προστασίας αλληλεπιδρά άμεσα με διάφορες άλλες διαδικασίες, όπως αυτές του πτωχευτικού δικαίου, τον εξωδικαστικό μηχανισμό και τους τους νόμους για τις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις NPLs.
5) Υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν περαιτέρω καθυστερήσεις για τους οφειλέτες με εκκρεμείς αιτήσεις στο πλαίσιο της υφιστάμενης προστασίας, οι οποίοι θα επιλέξουν να υποβάλουν αίτηση στο πλαίσιο του νέου καθεστώτος προστασίας, με αποτέλεσμα να "παγώσουν" οι διαδικασίες που θα "έτρεχαν" με τον υφιστάμενο νόμο.
6) Δεν δόθηκε, συνοδευτικά με το σχέδιο, αξιολόγηση της επίπτωσης που θα έχει, για παράδειγμα, σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην κεφαλαιακή βάση των τραπεζών.
7) To ευρύ πεδίο εφαρμογής του νέου προστατευτικού πλαισίου θέτει σε κίνδυνο την υλοποίηση της δέσμευσης των αρχών να έχουν μηδενίσει όλες τις υποθέσεις αιτήσεων αφερεγγυότητας νοικοκυριών μέχρι το τέλος του 2021.
8) Τα κριτήρια του νέου προστατευτικού πλαισίου αναμένεται να επηρεάσουν τις διαδικασίες κατασχέσεων και πλειστηριασμών.
9) Απαιτείται πρόσθετη σαφήνεια σχετικά με τις δημοσιονομικές πτυχές της πρότασης.
Οι εκκρεμείς υποθέσεις
Όπως διαπιστώνει η Κομισιόν στην Έκθεσή της, η αναμενόμενη λήξη της προστασίας της πρώτης κατοικίας με τον νόμο Κατσέλη στο τέλος
Δεκεμβρίου 2018 και η αναμονή νέου συστήματος προστασίας των οφειλετών, οδήγησε σε απότομη αύξηση των νέων αιτήσεων για παροχή καθεστώτος προστασίας κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018. Αυτό επηρέασε τη διεκπεραίωση των εκκρεμών υποθέσεων από τα δικαστήρια, δημιουργώντας έτσι μια ενδεχόμενη ανάγκη αναπροσαρμογής του σημερινού σχεδίου δράσης των αρχών. Συγκεκριμένα, οι νέες αιτήσεις για παροχή προστασίας αυξήθηκαν κατά 112% κατά τη διάρκεια του τέταρτου τριμήνου του 2018 βάσει προκαταρκτικών στοιχείων σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο (δηλ. 11.455 νέες αιτήσεις κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018 έναντι 5.412 κατά το τρίτο τρίμηνο).
Η επέκταση της προστασίας έως τις 28 Φεβρουαρίου 2019, η οποία έλαβε χώρα παρά τον σκεπτικισμό των θεσμικών οργάνων σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπό της, είναι πιθανό να έχει οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των αιτήσεων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2019.
Στην Έκθεση αναφέρεται ότι οι υποθέσεις που διεκπεραιώθηκαν το τέταρτο τρίμηνο του 2018 σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2018, σημείωσαν αύξηση 24%, σε περίπου 12.400.
Ωστόσο, η αύξηση των εισερχόμενων υποθέσεων οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα καθυστερούμενα ποσά δεν μειώθηκαν σημαντικά σε καθαρούς όρους κατά το τέταρτο τρίμηνο. Για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018, το Υπουργείο Δικαιοσύνης είχε αναφέρει βελτίωση των σχετικών δεικτών πληροφόρησης.
Συγκεκριμένα, οι υποθέσεις που ολοκληρώθηκαν αυξήθηκαν κατά 30% και το απόθεμα των αιτήσεων του ν. Κατσέλη, με τις εκκρεμείς υποθέσεις μέχρι τα τέλη του δ΄ τριμήνου 2018 να ανέρχονται σε 137.901.
Αυτό το νούμερο αναθεωρήθηκε από τις αρχές στις 100.319 υποθέσεις, βάσει επικαιροποιημένων στοιχείων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο Εγγράφου Εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η μείωση αυτή αποδίδεται στον περιορισμό της διπλής καταμέτρησης εκκρεμών υποθέσεων, που κατέστη δυνατός λόγω της μεγαλύτερης λεπτομέρειας στα διαθέσιμα στοιχεία. Ο δείκτης εκκαθάρισης υποθέσεων αναφέρθηκε στο 207% για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018 (από 160% για το αντίστοιχο διάστημα του 2017) κυρίως λόγω της διακοπής της απεργίας των δικηγόρων κατά τη διάρκεια του δικαστικού έτους
2015-2016.
Παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο, αναφέρει η Κομισιόν, εάν θα μπορούσε να γίνει επεξεργασία του μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεων ώστε αυτές να εξαλειφθούν μέχρι το τέλος του 2021, ενώ ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, το οποίο συνδέει τις προβλεπόμενες ενέργειες για μια σαφώς καθορισμένη πορεία μείωσης των δικαστικών υποθέσεων, εκκρεμεί ακόμα. Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, όπως αναφέρει η Έκθεση της Κομισιόν, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την οριστικοποίηση και την εφαρμογή του νέου πλαισίου για την προστασία της πρώτης κατοικίας.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, οι συζητήσεις με τα θεσμικά όργανα βρίσκονται σε εξέλιξη για την αντιμετώπιση των ανοιχτών θεμάτων. Οι αρχές, αναφέρεται, θα πρέπει να συμβουλευθούν επισήμως την ΕΚΤ σχετικά με τη νομική υπόσταση της πρότασης, ενώ οποιοδήποτε νέο σχήμα θα απαιτήσει έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το εάν εμπίπτει στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων.
Όπως αναφέρεται στην ‘Έκθεση, βάσει μιας προκαταρκτικής αξιολόγησης των κύριων χαρακτηριστικών της, η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για το νέο πλαίσιο προστασίας, εγείρει σοβαρές ανησυχίες όσον αφορά τον αντίκτυπό της στην κουλτούρα πληρωμών και στους ισολογισμούς των τραπεζών. Ο συνολικός σχεδιασμός θα μπορούσε να ενισχύσει το φαινόμενο των στρατηγικών κακοπληρωτών, καθώς:
1) Το πεδίο εφαρμογής και η περίμετρος του νέου προστατευτικού πλαισίου καλύπτει όχι μόνο τα δάνεια των νοικοκυριών αλλά επεκτείνεται και στα επιχειρηματικά δάνεια που έχουν ως εξασφάλιση την πρώτη κατοικία.
2) Δημιουργεί ένα πρόσθετο καθεστώς προστασίας που θα εφαρμόζεται παράλληλα με τον υφιστάμενο μηχανισμό αναδιάρθρωσης δανείων για την αφερεγγυότητα των νοικοκυριών.
3) Το καθεστώς προστασίας που θα αντικαταστήσει το υπάρχον θα απαιτήσει από τις τράπεζες να αποδεχθούν υποχρεωτικά προκαθορισμένες αναδιαρθρώσεις χρεών για μια μεγάλη ομάδα επιλέξιμων δανειοληπτών, ανεξάρτητα από τις μεμονωμένες οικονομικές τους συνθήκες και την πραγματική ικανότητα αποπληρωμής.
4) Η πρόταση δεν απευθύνεται επαρκώς στους πιο ευάλωτους οφειλέτες. Τα προτεινόμενα όρια για τα κριτήρια του εισοδήματος και του πλούτου πρέπει να βαθμονομηθούν προσεκτικά και να ενημερώνονται συχνά και οι οφειλέτες πρέπει να αξιολογούνται σε ετήσια βάση ως προς τη συνεχιζόμενη επιλεξιμότητά τους. Επιπλέον, η πρόταση για το νέο πλαίσιο προστασίας αλληλεπιδρά άμεσα με διάφορες άλλες διαδικασίες, όπως αυτές του πτωχευτικού δικαίου, τον εξωδικαστικό μηχανισμό και τους τους νόμους για τις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις NPLs.
5) Υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν περαιτέρω καθυστερήσεις για τους οφειλέτες με εκκρεμείς αιτήσεις στο πλαίσιο της υφιστάμενης προστασίας, οι οποίοι θα επιλέξουν να υποβάλουν αίτηση στο πλαίσιο του νέου καθεστώτος προστασίας, με αποτέλεσμα να "παγώσουν" οι διαδικασίες που θα "έτρεχαν" με τον υφιστάμενο νόμο.
6) Δεν δόθηκε, συνοδευτικά με το σχέδιο, αξιολόγηση της επίπτωσης που θα έχει, για παράδειγμα, σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην κεφαλαιακή βάση των τραπεζών.
7) To ευρύ πεδίο εφαρμογής του νέου προστατευτικού πλαισίου θέτει σε κίνδυνο την υλοποίηση της δέσμευσης των αρχών να έχουν μηδενίσει όλες τις υποθέσεις αιτήσεων αφερεγγυότητας νοικοκυριών μέχρι το τέλος του 2021.
8) Τα κριτήρια του νέου προστατευτικού πλαισίου αναμένεται να επηρεάσουν τις διαδικασίες κατασχέσεων και πλειστηριασμών.
9) Απαιτείται πρόσθετη σαφήνεια σχετικά με τις δημοσιονομικές πτυχές της πρότασης.
Οι εκκρεμείς υποθέσεις
Όπως διαπιστώνει η Κομισιόν στην Έκθεσή της, η αναμενόμενη λήξη της προστασίας της πρώτης κατοικίας με τον νόμο Κατσέλη στο τέλος
Δεκεμβρίου 2018 και η αναμονή νέου συστήματος προστασίας των οφειλετών, οδήγησε σε απότομη αύξηση των νέων αιτήσεων για παροχή καθεστώτος προστασίας κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018. Αυτό επηρέασε τη διεκπεραίωση των εκκρεμών υποθέσεων από τα δικαστήρια, δημιουργώντας έτσι μια ενδεχόμενη ανάγκη αναπροσαρμογής του σημερινού σχεδίου δράσης των αρχών. Συγκεκριμένα, οι νέες αιτήσεις για παροχή προστασίας αυξήθηκαν κατά 112% κατά τη διάρκεια του τέταρτου τριμήνου του 2018 βάσει προκαταρκτικών στοιχείων σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο (δηλ. 11.455 νέες αιτήσεις κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2018 έναντι 5.412 κατά το τρίτο τρίμηνο).
Η επέκταση της προστασίας έως τις 28 Φεβρουαρίου 2019, η οποία έλαβε χώρα παρά τον σκεπτικισμό των θεσμικών οργάνων σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπό της, είναι πιθανό να έχει οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των αιτήσεων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2019.
Στην Έκθεση αναφέρεται ότι οι υποθέσεις που διεκπεραιώθηκαν το τέταρτο τρίμηνο του 2018 σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2018, σημείωσαν αύξηση 24%, σε περίπου 12.400.
Ωστόσο, η αύξηση των εισερχόμενων υποθέσεων οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα καθυστερούμενα ποσά δεν μειώθηκαν σημαντικά σε καθαρούς όρους κατά το τέταρτο τρίμηνο. Για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018, το Υπουργείο Δικαιοσύνης είχε αναφέρει βελτίωση των σχετικών δεικτών πληροφόρησης.
Συγκεκριμένα, οι υποθέσεις που ολοκληρώθηκαν αυξήθηκαν κατά 30% και το απόθεμα των αιτήσεων του ν. Κατσέλη, με τις εκκρεμείς υποθέσεις μέχρι τα τέλη του δ΄ τριμήνου 2018 να ανέρχονται σε 137.901.
Αυτό το νούμερο αναθεωρήθηκε από τις αρχές στις 100.319 υποθέσεις, βάσει επικαιροποιημένων στοιχείων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο Εγγράφου Εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η μείωση αυτή αποδίδεται στον περιορισμό της διπλής καταμέτρησης εκκρεμών υποθέσεων, που κατέστη δυνατός λόγω της μεγαλύτερης λεπτομέρειας στα διαθέσιμα στοιχεία. Ο δείκτης εκκαθάρισης υποθέσεων αναφέρθηκε στο 207% για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018 (από 160% για το αντίστοιχο διάστημα του 2017) κυρίως λόγω της διακοπής της απεργίας των δικηγόρων κατά τη διάρκεια του δικαστικού έτους
2015-2016.
Παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο, αναφέρει η Κομισιόν, εάν θα μπορούσε να γίνει επεξεργασία του μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεων ώστε αυτές να εξαλειφθούν μέχρι το τέλος του 2021, ενώ ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, το οποίο συνδέει τις προβλεπόμενες ενέργειες για μια σαφώς καθορισμένη πορεία μείωσης των δικαστικών υποθέσεων, εκκρεμεί ακόμα. Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, όπως αναφέρει η Έκθεση της Κομισιόν, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την οριστικοποίηση και την εφαρμογή του νέου πλαισίου για την προστασία της πρώτης κατοικίας.
