Το ασφαλιστικό πρόβλημα με... απλά λόγια

Όταν το 2008 άνοιγε η πόρτα της εισόδου στην κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ελλάδα, μεταξύ των άλλων μεγάλων προβλημάτων που είχε να αντιμετωπίσει, ήταν και ο «εκτροχιασμός» του ασφαλιστικού με ένα τεράστιο δημοσιονομικό κόστος.





Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους:

Ετήσια δαπάνη το 2000 για συντάξεις 14,4 δισ. ευρώ, που το 2009 υπερδιπλασιάζεται για να φθάσει τα 32,7 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τη δαπάνη αυτή ποσό 21,4 δισ. ευρώ πληρώθηκε από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Ετήσια δαπάνη των ταμείων για φάρμακο 1,94 δισ. το 2003, ο πρώτος χρόνος που υπάρχει καταγραφή του συνόλου της δαπάνης, που το 2009 φθάνει τα 5,1 δισ. ευρώ και από το 1,12% του ΑΕΠ το 2003 στο 2,2% το 2009, σχεδόν διπλάσια δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με το μέσο ευρωπαϊκό που ήταν στο 1,2%.

Με αυτά τα δεδομένα και με τις προβλέψεις, προερχόμενες από πολλές μελέτες, να δείχνουν μια ιλιγγιώδη αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης στα 48 δισ. ευρώ το 2014 και πάνω από τα 60 το 2025, όσοι μιλούσαν για «ωρολογιακή βόμβα» στα θεμέλια της οικονομίας και της κοινωνίας, είχαν απόλυτο δίκιο.

Είναι φανερό ότι η κρίση του ασφαλιστικού προϋπήρχε της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας και αποτελούσε μια από τις γενεσιουργές της αιτίες, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της.

Η ριζική λοιπόν αναμόρφωση του ασφαλιστικού ήταν μια απολύτως αναγκαία επιλογή, ακόμη και εάν δεν έκανε την εμφάνισή της η διεθνής κρίση, που έπληξε καίρια και τη χώρα μας.

Υπήρχε η ανάγκη να περάσουμε από ένα πολυκερματισμένο σε ένα νέο σύστημα που λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια και ενιαίους κανόνες.

Υπήρχε η ανάγκη εξορθολογισμού των παροχών, έτσι ώστε να καταστεί το σύστημα βιώσιμο, να εξαλειφθούν προνόμια και να περιοριστούν αδικίες.

Σε ένα μεγάλο βαθμό αυτά έγιναν και άλλα δρομολογήθηκαν μέσα από την ψήφιση των σχετικών νόμων από το 2010 και μετά.

Θεσμοθετήθηκαν ενιαίες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης για όλους τους εργαζόμενους σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Καθιερώθηκε η βασική σύνταξη, ως κοινή αφετηρία για όλους και ενισχύθηκε ο ανταποδοτικός χαρακτήρας, έτσι ώστε να διαφοροποιούνται οι συντάξεις ανάλογα με τον χρόνο καταβολής εισφορών και να δημιουργηθεί κίνητρο ασφάλισης.

Περιορίστηκαν στο περίπου 9% οι αναπηρικές συντάξεις , ως ποσοστό επί του συνόλου, δηλαδή στο μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο, από 14,6% που ήταν το 2009, μέσα από τον ενιαίο κανονισμό πιστοποίησης της αναπηρίας και τη σύσταση των ΚΕΠΑ, παρά το γεγονός βέβαια ότι χρειάζεται βελτιώσεις ο κανονισμός αυτός, για να αντιμετωπιστούν ορισμένες αδικίες που δημιουργήθηκαν κατά την εφαρμογή του.

Έγινε για πρώτη φορά απογραφή των συνταξιούχων και δημιουργήθηκε η ενιαία ηλεκτρονική βάση ελέγχου και πληρωμής των συντάξεων, με θεαματικά οικονομικά αποτελέσματα.

Δημιουργήθηκε και λειτούργησε για πρώτη φορά το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης που μαζί με άλλα μέτρα οδήγησε στη δραστική μείωση των δαπανών υγείας κατά 40%.

Προχώρησαν οι ενοποιήσεις των Ταμείων και των κλάδων υγείας και άλλα πολλά.

Πρόκειται, λοιπόν, για μια συνολική παρέμβαση που είχε σημαντικά αποτελέσματα και έβαζε τις βάσεις για ένα οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα.

Αυτό έδειχναν και οι αναλογιστικές μελέτες που εκπονήθηκαν την ίδια περίοδο και αξιολογήθηκαν ιδιαίτερα θετικά από τους «θεσμούς».

Γιατί όμως παρ’ όλα αυτά τα ταμεία αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους; Γιατί υπήρξαν τόσες μειώσεις στις συντάξεις; Γιατί παρουσιάζεται η ανάγκη για νέες μειώσεις; Γιατί άνοιξε εκ νέου το ασφαλιστικό και ψηφίστηκαν αυτές οι νέες ανατροπές και θα ακολουθήσουν και άλλες;

Η βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή που επεβλήθη στη χώρα μας, δηλαδή η δραστική μείωση ενός πρωτογενούς ελλείμματος 24 δισ. ευρώ, οδήγησε αρχικά στις μειώσεις των συντάξεων, αφού η κρατική χρηματοδότηση είχε φθάσει το 2009 στα 18 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.

Η δραματική αύξηση της ανεργίας και η διαρκής και βαθιά ύφεση, ανέτρεψαν όλα τα προγνωστικά, με αποτέλεσμα τα έσοδα των ταμείων να υποστούν καθίζηση και να δημιουργηθεί νέο πρόβλημα, παρά το γεγονός ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη περιορίστηκε και συγκρατήθηκε στα 29 δισ., σε ετήσια βάση.

Η απελθούσα κυβέρνηση δέσμια των ιδεοληψιών της και των υποσχέσεων, χειρίστηκε στους επτά μήνες την υπόθεση του ασφαλιστικού με απίστευτη προχειρότητα, αρνούμενη να εφαρμόσει το ψηφισμένο θεσμικό πλαίσιο και ανοίγοντας το θέμα από μηδενική βάση, με αποτέλεσμα να επιβληθούν νέα σκληρά μέτρα.

Μαγικές λύσεις στο ασφαλιστικό δεν υπάρχουν, όπως και σε πολλά άλλα πράγματα.

Η συνεπής εφαρμογή της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης με τις όποιες βελτιώσεις πρέπει να γίνουν και η επαναφορά της χώρας σε τροχιά ανάπτυξης, αποτελούν τις μόνες επιλογές για να αποκτήσουν τα ταμεία και οι συντάξεις βιώσιμη προοπτική.