Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος των αρνητικών επιτοκίων και τα μετρητά

Ζούμε σε παράξενους νομισματικούς καιρούς, με αρνητικά επιτόκια και κεντρικούς τραπεζίτες που θεωρούνται κυρίαρχοι του Σύμπαντος.



Οπότε, ίσως δεν θα έπρεπε να μας εκπλήττει που οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν κηρύξει πόλεμο στα μετρητά. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι έριξε τον τελευταίο «πυροβολισμό» τη Δευτέρα, όταν παραδέχθηκε ότι η Φρανκφούρτη εξετάζει την κατάργηση του χαρτονομίσματος των 500 ευρώ. Μια ημέρα αργότερα, ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠ Λόρενς Σάμερς υποστήριξε ότι είναι ώρα να «σκοτώσουμε» και το χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων. Ο δε διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank Τζον Κράιαν προέβλεψε τον περασμένο μήνα ότι οι μέρες των μετρητών είναι... μετρημένες.

Οι εχθροί των μετρητών υποστηρίζουν ότι μόνο οι τρομοκράτες και οι εγκληματίες χρειάζονται χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας και θέλουν οι μεγάλες συναλλαγές να πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά, ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν να τις παρακολουθούν. Ομως υπάρχει και άλλος λόγος που ο πόλεμος στα μετρητά κορυφώνεται τώρα: Οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες φοβούνται ότι οι κάτοχοι μετρητών υπονομεύουν τον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» των μηδενικών επιτοκίων. Η Ιαπωνία και η Ευρωζώνη έχουν ήδη υιοθετήσει αρνητικά επιτόκια και η επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας Fed Τζάνετ Γέλεν δήλωσε πρόσφατα ότι και οι ΗΠΑ πρέπει να είναι προετοιμασμένες για το ενδεχόμενο αυτό. Μετάφραση: Ετσι θα δράσει και η Fed, αν οι ΗΠΑ βυθιστούν σε ύφεση.

Τα αρνητικά επιτόκια συνιστούν έμμεση φορολόγηση των τραπεζικών καταθέσεων, με στόχο να εξωθήσουν τους καταθέτες να δαπανήσουν μέρος των αποταμιεύσεών τους, τονώνοντας τη ζήτηση. Ομως, η επίτευξη του στόχου αυτού δυσχεραίνεται εάν οι πολίτες συσσωρεύουν μετρητά, κάτι που είναι πολύ πιο εύκολο με τη χρήση χαρτονομισμάτων υψηλής αξίας. Εϊναι πολύ δυσκολότερο να φυλάξεις μετρητά σε χαρτονομίσματα μικρής αξίας εκτός τραπεζών.

Η λύση; Απαγορεύστε τα μετρητά! Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας της Αγγλίας Κένεθ Χαλντέιν και ο καθηγητής του Χάρβαρντ Κένεθ Ρογκόφ υποστήριξαν ότι η κατάργηση των μετρητών είναι «μακράν ο απλούστερος τρόπος» για να ξεπεραστούν οι παρενέργειες των μηδενικών/αρνητικών επιτοκίων. Εάν οι κοινοί θνητιοί δεν θέλουν να ξοδέψουν από μόνοι τους, θα κάνουμε πολύ δύσκολο το να αποταμιεύουν χρήματα, ακόμα και κάτω από τα ίδια τους τα στρώματα.

Ολα αυτά παραβλέπουν τα πλεονεκτήματα των μετρητών για τους νομοταγείς πολίτες. Με τα μετρητά, οι νόμιμες συναλλαγές διεκπεραιώνονται αμέσως, χωρίς κανένα μέρος να πληρώνει προμήθεια στην τράπεζα ή στην εταιρεία διαχείρισης της πιστωτικής κάρτας. Τα μετρητά επιτρέπουν επίσης σε εκατομμύρια άτομα χαμηλού εισοδήματος να συμμετέχουν στην οικονομία χωρίς να διατηρούν τραπεζικό λογαριασμό.

Ασφαλώς τα άτομα μπορούν να στραφούν στις άυλες συναλλαγές, αν το επιθυμούν. Δύσκολα όμως μπορεί κανείς να αποφύγει το συμπέρασμα ότι η απαγόρευση των μετρητών συνιστά περιορισμό μιας βασικής οικονομικής ελευθερίας. Τώρα μπορεί να έχουν βάλει στο στόχαστρο τα χαρτονομίσματα μεγάλης αξίας, ποιος όμως λέει ότι θα σταματήσουν εκεί; Μήπως στο μέλλον απαγορεύσουν όλες τις συναλλαγές σε μετρητά, όπως καταργήθηκε ο χρυσός και ο άργυρος ως ανταλλακτικά μέσα;