FT: Γιατί η Βρετανία έχει φύγει από την Ευρώπη εδώ και καιρό

Υποστήριξα την ψήφο παραμονής αλλά κάτι μέσα μου καλωσορίζει το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος.



Ενώ συνεχίζω να πιστεύω ότι η υπόθεση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι συντριπτική, πρέπει να παραδεχτώ ότι αυτή απλά δεν τέθηκε στην εκλογική εκστρατεία. Και αν δεν μπορείς να υπερασπιστείς τις θέσεις σου, δικαιούσαι να χάσεις.

Τα επιχειρήματα του Bremain στηρίχθηκαν σε ένα πνευματικά ανέντιμο επιχείρημα ότι η Βρετανία θα ήταν σε χειρότερη θέση οικονομικά εκτός ΕΕ. Στηρίχθηκε από σχεδόν ομόφωνη συμφωνία μακροοικονομολόγων που, παρά τις πολλές ιδέες που έχουν να προσφέρουν, είναι ένοχοι για υπερβολή.

Οι αποτυχίες των μακροοικονομικών μοντέλων τις τελευταίες δεκαετίες είναι μνημειώδεις. Ακόμα χειρότερα, το επάγγελμα δεν έκανε τίποτα ουσιαστικό για να διορθωθεί. Η βασισμένη στον φόβο καμπάνια του Bremain ήταν το αποκορύφωμα της πνευματικής αλαζονείας του επαγγέλματος. Πολιτικά, η εξάρτηση της καμπάνιας στον οικονομικό φόβο συνιστούσε μνημειώδη λάθος επιλογή. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι απέρριψαν το επιχείρημα του φόβου και σωστά.

Αλλά πέρα από θέματα τακτικής, το δομικό πρόβλημα της πρότασης του Bremain είναι ότι η Βρετανία έφυγε από την ΕΕ πολύ καιρό πριν. Ηταν πράγματι πολύ δύσκολο να υπερασπιστείς την παραμονή. Οι διαδικασίες του διαζυγίου ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, την εποχή της συνθήκης του Μάαστριχτ, όταν ο John Major, τότε συντηρητικός πρωθυπουργός, δήλωσε «game, set and match», όταν διαπραγματεύτηκε εξαίρεση (opt out) από τη νομισματική ένωση.

Ο Gordon Brown, υπουργός Οικονομικών, είχε μεγάλη επιρροή στην απόφαση της Βρετανίας να ασκήσει το opt out. Ο Tony Blair, τότε πρωθυπουργός των Εργατικών, ενέδωσε απρόθυμα αλλά αργότερα υπερασπίστηκε την απόφαση. Ο David Cameron εκλέχθηκε ηγέτης των συντηρητικών έχοντας εκφωνήσει ένα ευρωσκεπτικιστικό λόγο σε συνέδριο των Tόρις. Αν είσαι πραγματικός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, δεν χρειάζεσαι τέτοιους φίλους.

Αυτή δεν ήταν μια αντιπαράθεση μεταξύ «μένουμε» ή «φεύγουμε». Ηταν επιλογή μεταξύ δύο παραλλαγών του ευρωσκεπτικισμού.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αντανακλά μια πτυχή της πολιτικής οικονομίας της ΕΕ που αγνοήθηκε: δεν είναι βιώσιμο για ένα κράτος μέλος της ΕΕ να είναι μέλος της ενιαίας αγοράς, αλλά για πάντα εκτός ευρωζώνης.

Το ευρώ άλλαξε τη φύση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με τον πλέον βαθύ τρόπο. Κανείς δεν μπορεί να προσποιείται πλέον ότι η ΕΕ είναι μια κοινή αγορά. Δεν μιλώ για κράτη μέλη που δεν είναι ακόμα έτοιμα να ενταχθούν στο ευρώ, ή ακόμα για κάποια κράτη μέλη που αφήνουν κάποια εποικοδομητική ασάφεια στις προθέσεις τους. Η Βρετανία είναι διαφορετική γιατί επίσημα ενεργοποίησε το opt out, αλλά και επειδή τόσο η κυβέρνηση, όσο και η αντιπολίτευση έχουν συστηματικά δηλώσει την πρόθεσή τους να μην ενταχθεί η χώρα ποτέ στο ευρώ.

Η μη βιωσιμότητα της θέσης «εκτός ευρωζώνης, εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης» δεν είναι ούτε επίσημη, ούτε νομική, αλλά πολιτική. Η δημιουργία του ευρώ δημιούργησε μια αποσύνδεση στη συζήτηση στην ευρωζώνη και τη Μεγάλη Βρετανία. Σύντομα τα συμφέροντα άρχισαν να διαφέρουν. Η αποξένωση ξεκίνησε. Ο ευρωσκεπτικισμός απλώθηκε.

Ακόμα και η ενιαία αγορά δεν είναι πλέον δύναμη ενότητας αλλά διχασμού. Η ευρωζώνη χρειάζεται περισσότερη ενοποίηση της ενιαίας αγοράς. Χρειάζεται τραπεζική ένωση. Χρειάζεται κοινή αγορά εργασίας. Η Μεγάλη Βρετανία δεν τα χρειάζεται αυτά. Το ενδιαφέρον της για ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς κυρίως αφορούσε στην υπηρέτηση συγκεκριμένων εμπορικών συμφερόντων, όπως αυτά του City του Λονδίνου ως «offshore» χρηματοοικονομικού κέντρου της ευρωζώνης.

Ως εθνική οικονομική στρατηγική αυτό δύσκολα μπορεί να είναι μια βιώσιμη πρόταση. Και δεν είναι αποδεκτή από τα άλλα κράτη μέλη.

Τι θα συμβεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση τώρα; Διχάζομαι μεταξύ του φόβου αποσύνδεσης και της ελπίδας ότι το Brexit μπορεί να πιέσει την ΕΕ προς της κατεύθυνση της επίλυσης κάποιων από τα προβλήματά της. Είναι πιθανό, μόνο πιθανό η ψήφος στο Brexit να οδηγήσει τα υπόλοιπα κράτη μέλη σε αποφάσεις που έπρεπε να πάρουν πριν από δέκα χρόνια, όπως η δημιουργία μιας δημοσιονομικής ένωσης και μιας κατάλληλης τραπεζικής ένωσης. Αν όχι, η ευρωζώνη θα θρυμματιστεί. Και η Ευρωπαϊκή Ενωση θα χάσει πολύ από την πολιτική της δύναμη, ακόμα και αν επισήμως παραμείνει στη θέση της.

Φοβάμαι ότι μπορεί να δελεαστούν να ακολουθήσουν το πολιτικό τους ένστικτο να κάνουν κάτι επιφανειακό όπως μια υπόσχεση να επιταχύνουν τη συνεργασία στην εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια, αλλά χωρίς πραγματικές πολιτικές αλλαγές. Αυτό δεν θα λύσει τίποτα και θα είναι τόσο αναποτελεσματικό όσο μια καμπάνια φόβου για την οικονομία.

Κίνδυνος βρίσκεται μπροστά από τη Μεγάλη Βρετανία και την Ευρώπη. Είμαι σχετικά αισιόδοξος ότι η πρώτη εν τέλει θα προσαρμοστεί στη νέα της θέση. Είμαι λιγότερο αισιόδοξος για την υπόλοιπη Ευρώπη, δεδομένης της φριχτής πολιτικής ηγεσίας σχεδόν σε όλες τις μεγάλες χώρες. Τώρα έχουν αυτό που πιθανότατα είναι η τελευταία ευκαιρία να λύσουν το πρόβλημα, ή να αντιμετωπίσουν πολύ δυσάρεστες συνέπειες.