Αγνοώντας τα αυτονόητα

Τείνουμε να υποτιμάμε τα αυτονόητα. Διότι τα θεωρούμε εύλογα. Και όμως κάνουμε λάθος. Πρώτον, διότι υπάρχουν φορές που τα αυτονόητα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά. Δεύτερον, διότι ειδικά στον χώρο της πολιτικής, τα αυτονόητα αγνοούνται και μάλιστα με κόστος.



Τούτο συνέβη σε σχέση με το μείζον γεγονός του Brexit, που σφράγισε όχι μόνο την πορεία της Βρετανίας, αλλά έχει και επιπτώσεις στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Το κόστος το υφίσταται ήδη η Βρετανία. Κόστος όμως επωμίζεται και η Ε.Ε. Οι βρετανικές πολιτικές ελίτ έκαναν τις αυτοκαταστροφικές επιλογές τους αγνοώντας τα απολύτως αυτονόητα.

Η άγνοια του αυτονόητου χαρακτηρίζει όλο και περισσότερο τις πολιτικές ελίτ της εποχής μας. Αυτές γίνονται όλο και πιο παθογενείς. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Διότι τις τελευταίες δεκαετίες οι πολιτικο-κομματικές ελίτ έχουν εγκλωβιστεί στο μικρόκοσμό τους. Έχουν κατασκευάσει εικονικές πραγματικότητες. Έχουν αποκοπεί από τους πολίτες. Οι επαγγελματίες της πολιτικής συνομιλούν με τον εαυτό τους. Αναπαράγουν ό,τι κυκλοφορεί στο μικρόκοσμό τους. Πού είναι το μοναδικό τους σύμπαν. Το οποίο αφορά μόνο στους ίδιους. Και έχει ήδη μουχλιάσει.

Όλη η ομάδα περί τον Κάμερον δεν είδε το αυτονόητο: Ότι το δημοψήφισμα ήταν περιττό και ταυτόχρονα γεμάτο κινδύνους. Γιατί; Διότι ο Κάμερον θεωρούσε εαυτόν ως γεννημένο «νικητή». Είχε κερδίσει τρεις φορές: Επανέφερε τους Συντηρητικούς στην εξουσία, έστω και με κυβέρνηση συνασπισμού. Κέρδισε (με την ψυχή στο στόμα) το δημοψήφισμα στη Σκωτία. Ενώ, παρά τις προβλέψεις, πέτυχε αυτοδυναμία στις τελευταίες εκλογές. Και όμως. Τα δημοψηφίσματα είναι παγίως απρόβλεπτα. Ειδικά η επιλογή του όποιου «όχι», σε εποχές δυσφορίας, αθροίζει οργισμένους ψηφοφόρους. Απόφοιτοι του Ήτον και του Κέμπριτζ, με μια ζωή στην πολιτική, ήταν χαμένοι σε μια ομίχλη.

Ανάλογα συνέβαιναν και με την άλλη πλευρά. Ένας αναλυτής, ο Nick Cohen στον Spectator, προειδοποιούσε πως οι ηγέτες του Brexit, επίσης απόφοιτοι των καλύτερων πανεπιστημίων και επαγγελματίες της πολιτικής «θα πρέπει να προσεύχονται να μην κερδίσουν». Φυσικά, ήταν στον κόσμο τους. Το βράδυ της πύρρειας νίκης τους άρχισαν πλέον να παγώνουν. Η θύελλα ερχόταν με ορμή.

Από τη μια πλευρά είχαμε αλαζονεία και άκριτη βεβαιότητα. Από την άλλη ένα αυτοντοπάρισμα. Η μόνη και «ηρωική» Βρετανία θα τα έβαζε με όλη την Ευρώπη. Και θα της έδινε ένα μάθημα. Θα έπαιρνε την τύχη «στα χέρια της», σύμφωνα με το σχετικό σύνθημα. Αγνοώντας όμως ποια θα ήταν η «τύχη» αυτή. Στη χώρα μας, ο Αλέξης Τσίπρας συνήλθε τη δωδεκάτη ώρα βλέποντας πού οδηγούσε η επίσης «ηρωική» αυτοκτονική πορεία Βαρουφάκη. Η χώρα δεν θα επλήττετο απλώς, όπως θα συμβεί με τη Βρετανία. Θα καταστρεφόταν οικονομικά. Ήταν μάλιστα τυχερός που η εγχώρια κοινή γνώμη δεν είχε την έπαρση και μεγαλομανία των Βρετανών. Ήταν υγιώς φοβισμένη. Και εν τέλει, ο φόβος σημάδεψε τη βίαιη ωρίμαση του Τσίπρα.

Εκείνο όμως που είναι όντως εντυπωσιακό αφορά στις παθογένειες των πολιτικών ελίτ παγκοσμίως. Τόσο σε χώρες με ραγισμένη πολιτική διαδρομή (όπως η δική μας) όσο και σε εκείνες με πολύ πιο στέρεες κοινοβουλευτικές παραδόσεις και γερές θεσμικές βάσεις (όπως η Βρετανία). Το ότι πολιτικοί όπως ο Τραμπ και η Λεπέν λαμβάνονται στα σοβαρά από πολλούς ψηφοφόρους αντανακλά και άρρωστες κοινωνίες χωρίς πυξίδα. Βεβαίως, οι χώρες με πιο ισχυρές βάσεις μπορούν να αντέξουν ανεπάρκειες και παθογένειες των πολιτικών τους ελίτ. Το κόστος εδώ είναι μικρότερο. Εν μέρει έστω, μπορεί να απορροφηθεί.

Ας μη γελιόμαστε όμως. Η χώρα μας δεν διαθέτει την πολυτέλεια αυτή. Ούτε τυχαία είμαστε το μαύρο πρόβατο της Ευρωζώνης. Οι κυβερνήσεις της κρίσης δεν έκαναν τις αυτονόητες μεταρρυθμίσεις. Απέτυχαν. Όλες. Οι αντιπολιτεύσεις της ίδιας περιόδου κατέστρεψαν την αναγκαία συναίνεση. Ήταν ανεύθυνες και λαϊκιστικές. Όλες. Σήμερα, που σοβαρεύεται η παρούσα κυβέρνηση, η αξιωματική αντιπολίτευση είναι όπως όλες οι προηγούμενες. Το τι μπορούμε να πετύχουμε ως χώρα με το παρόν πολιτικό προσωπικό είναι ένα ανοιχτό ζήτημα. Ας μην έχουμε όμως αυταπάτες. Ας μην αγνοούμε τα σκληρά αυτονόητα. Αυτά είναι μπροστά μας.