Η εμπροσθοβαρής (2021-2022) δέσμευση των επιδοτήσεων στις χώρες δικαιούχους, ύψους 312 δισ. ευρώ (από το σύνολο των 390 δισ. των επιδοτήσεων) και η ευχέρεια δανειοδότησης μέσω της Κομισιόν με 360 δισ. ευρώ -και όχι του ESM- αποτελούν το πλέον ευδιάκριτο θετικό στοιχείο της συμφωνίας της Συνόδου Κορυφής για τη συγκρότηση του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η χρηματοδότηση του Ταμείου μέσω ομολογιακών δανείων (ευρωπαϊκό ομόλογο) με την εγγύηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Προϋπολογισμού της, αποτελεί το δεύτερο κομβικό στοιχείο της απόφασης για τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το τρίτο καθοριστικό στοιχείο της συμφωνίας που αφορά τη λειτουργία της Ε.Ε., είναι το γεγονός ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα το διαχειρίζεται τόσο ως προς τη χρηματοδότησή του όσο και ως προς την κατανομή των πόρων του η Κομισιόν. Ήτοι ένας από τους κεντρικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, υπό την εποπτεία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (επίσης ευρωπαϊκός θεσμός) και όχι κάποιο διακρατικό όργανο, όπως π.χ. ο ESM ή το Eurogroup. Στο στοιχείο αυτό εντοπίζονται οι "επιφυλάξεις” αλλά και τα πλεονεκτήματα, που αφορούν την περισσότερο "πολιτική” διαχείριση και εποπτεία της χρηματοδότησης από την πλευρά της Κομισιόν, έναντι φορέων χρηματοδότησης όπως ο ESM, του οποίου κάθε χρηματοδοτική δαπάνη συνοδεύεται από όρους ανάλογους εκείνων του ΔΝΤ (MOU).
Μπορεί να διακρίνει κανείς και ένα τέταρτο στοιχείο, λιγότερο σημαντικό προς το παρόν, αλλά ενδεικτικό των προθέσεων πίσω από την απόφαση που πάρθηκε τα ξημερώματα, ήτοι την εισαγωγή νέων ειδικών πανευρωπαϊκής διάστασης φόρων για τη χρηματοδότηση του Ταμείου και του κοινοτικού προϋπολογισμού, πέραν του ΦΠΑ.
Το αρνητικό στοιχείο της απόφασης, πέραν των περιορισμών που υπήρξαν στον τελικό όγκο των χρηματοδοτήσεων (επιδοτήσεων και δανείων) μετά από τις πιέσεις των λεγόμενων "φειδωλών” χωρών (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Φινλανδία), είναι το γεγονός ότι οι διαθέσιμοι πόροι θα είναι... διαθέσιμοι το νωρίτερο στα μέσα του 2021 και ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες θα παραμένουν για έναν ολόκληρο χρόνο σε πρωτοφανή ύφεση και τεράστια ελλείμματα του δωδεκαμήνου που θα έχει προηγηθεί...
Παράδειγμα η Ιταλία η οποία έχει άμεση ανάγκη δημοσιονομικής χρηματοδότησης μερικών "δεκάδων” δισ. ευρώ, αλλά το πρώτο ευρώ από τα 200 δισ. περίπου που θα πάρει από το Ταμείο Ανάκαμψης σε επιδοτήσεις (80 δισ.) και δάνεια (120 δισ.), θα το εισπράξει στην καλύτερη περίπτωση μετά από έναν χρόνο...
Ελλάδα, επιδοτήσεις και δάνεια
Το ίδιο ισχύει βέβαια για όλες τις χώρες που θα προσφύγουν στο Ταμείο, όπως η Ελλάδα, η οποία μόνο από το Ταμείο και πέραν του επταετούς Προϋπολογισμού, προσδοκά περί τα 30 δισ. ευρώ, 19,5 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις (άμεσες στην χώρα, συν μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων) και 12,5 δισ. ευρώ σε δάνεια. Η δέσμευση αυτών των πόρων θα γίνει μέσα στην τριετία 2021 – 2023 και θα έχουν εκταμιευθεί από τα μέσα του 2021 μέχρι το αργότερο το "τελευταίο” ευρώ το 2026. Παράλληλα βέβαια θα λειτουργούν τα ταμεία του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.
Τα ποσά αυτά έρχονται να αποτελέσουν ένα δεύτερο οικονομικό "μαξιλάρι”, παράλληλα με το ήδη υπάρχον της συμφωνίας του Ιουνίου 2018.
Με τη διαφορά ότι το νέο "μαξιλάρι” θα έχει άμεση επενδυτική χρήση και όχι απλά χρήση εγγυητικής διασφάλισης έναντι των υποχρεώσεων εξυπηρέτησης του χρέους...
Παράγοντες της Κομισιόν στους οποίους έχει απευθυνθεί το Capital.gr για διευκρινίσεις όσον αφορά τις προϋποθέσεις των εκταμιεύσεων, τόσο των επιδοτήσεων όσο και των δανείων, υποστηρίζουν ότι έχει υποτιμηθεί η ευχέρεια προσφυγής των χωρών-μελών στο δανειακό σκέλος του Ταμείου λόγω της... εμπειρίας των δανειακών συμφωνιών (μνημόνια) με τον ESM.
Οι όροι δανεισμού από το Ταμείο Ανάκαμψης, σύμφωνα με την ίδια πηγή θα διαμορφωθούν με γνώμονα το κανονιστικό πλαίσιο των Συμφώνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και "δεν θα είναι απαγορευτικοί για όσους προσφύγουν σ' αυτά...”. Αναμένεται μάλιστα ότι τα δάνεια αυτά θα εκτονώσουν σε σημαντικό βαθμό την ανάγκη υποστηρικτικής παρέμβασης της ΕΚΤ μέσω του PEPP.
Το τι ακριβώς θα "σημαίνει” αυτό και σε τι θα διαφέρει από τους όρους δανεισμού από τον ESM (του οποίου τα δανειακά εργαλεία αποτελούν αντίγραφα των δανειακών εργαλείων του ΔΝΤ) μένει να διαπιστωθεί καθώς θα συγκροτείται το Ταμείο Ανάκαμψης, μέχρι τον Δεκέμβριο.
Όσον αφορά πάντως το πλαίσιο των "δωρεάν” επιδοτήσεων η συμφωνία προβλέπει ότι:
* Οι χώρες που θα χρηματοδοτηθούν θα καταθέσουν τα σχέδιά τους. Η αξιολόγηση των σχεδίων θα εγκρίνεται από το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία επί προτάσεως της Κομισιόν, μέσω μιας πράξης εφαρμογής που το Συμβούλιο θα προσπαθεί να υιοθετήσει εντός 4 εβδομάδων από την πρόταση.
* Η θετική αξιολόγηση των αιτημάτων για πληρωμή θα υπόκειται στην ικανοποιητική υλοποίηση των σχετικών αναπτυξιακών και μεταρρυθμιστικών στόχων.
* Η Κομισιόν θα ζητά τη γνώμη της EFC (Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Επιτροπής) για την ικανοποιητική υλοποίηση των στόχων. Η EFC θα ανταποκρίνεται στο αίτημα της χώρας προσπαθώντας να καταλήξει σε ομοφωνία. Αν όμως ένα ή περισσότερα κράτη μέλη θεωρήσουν πως υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις από την ικανοποιητική υλοποίηση των σχετικών οροσήμων και στόχων, μπορεί να ζητήσουν από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να θέσει το θέμα στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Η χρηματοδότηση του Ταμείου μέσω ομολογιακών δανείων (ευρωπαϊκό ομόλογο) με την εγγύηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Προϋπολογισμού της, αποτελεί το δεύτερο κομβικό στοιχείο της απόφασης για τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το τρίτο καθοριστικό στοιχείο της συμφωνίας που αφορά τη λειτουργία της Ε.Ε., είναι το γεγονός ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα το διαχειρίζεται τόσο ως προς τη χρηματοδότησή του όσο και ως προς την κατανομή των πόρων του η Κομισιόν. Ήτοι ένας από τους κεντρικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, υπό την εποπτεία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (επίσης ευρωπαϊκός θεσμός) και όχι κάποιο διακρατικό όργανο, όπως π.χ. ο ESM ή το Eurogroup. Στο στοιχείο αυτό εντοπίζονται οι "επιφυλάξεις” αλλά και τα πλεονεκτήματα, που αφορούν την περισσότερο "πολιτική” διαχείριση και εποπτεία της χρηματοδότησης από την πλευρά της Κομισιόν, έναντι φορέων χρηματοδότησης όπως ο ESM, του οποίου κάθε χρηματοδοτική δαπάνη συνοδεύεται από όρους ανάλογους εκείνων του ΔΝΤ (MOU).
Μπορεί να διακρίνει κανείς και ένα τέταρτο στοιχείο, λιγότερο σημαντικό προς το παρόν, αλλά ενδεικτικό των προθέσεων πίσω από την απόφαση που πάρθηκε τα ξημερώματα, ήτοι την εισαγωγή νέων ειδικών πανευρωπαϊκής διάστασης φόρων για τη χρηματοδότηση του Ταμείου και του κοινοτικού προϋπολογισμού, πέραν του ΦΠΑ.
Το αρνητικό στοιχείο της απόφασης, πέραν των περιορισμών που υπήρξαν στον τελικό όγκο των χρηματοδοτήσεων (επιδοτήσεων και δανείων) μετά από τις πιέσεις των λεγόμενων "φειδωλών” χωρών (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Φινλανδία), είναι το γεγονός ότι οι διαθέσιμοι πόροι θα είναι... διαθέσιμοι το νωρίτερο στα μέσα του 2021 και ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες θα παραμένουν για έναν ολόκληρο χρόνο σε πρωτοφανή ύφεση και τεράστια ελλείμματα του δωδεκαμήνου που θα έχει προηγηθεί...
Παράδειγμα η Ιταλία η οποία έχει άμεση ανάγκη δημοσιονομικής χρηματοδότησης μερικών "δεκάδων” δισ. ευρώ, αλλά το πρώτο ευρώ από τα 200 δισ. περίπου που θα πάρει από το Ταμείο Ανάκαμψης σε επιδοτήσεις (80 δισ.) και δάνεια (120 δισ.), θα το εισπράξει στην καλύτερη περίπτωση μετά από έναν χρόνο...
Ελλάδα, επιδοτήσεις και δάνεια
Το ίδιο ισχύει βέβαια για όλες τις χώρες που θα προσφύγουν στο Ταμείο, όπως η Ελλάδα, η οποία μόνο από το Ταμείο και πέραν του επταετούς Προϋπολογισμού, προσδοκά περί τα 30 δισ. ευρώ, 19,5 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις (άμεσες στην χώρα, συν μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων) και 12,5 δισ. ευρώ σε δάνεια. Η δέσμευση αυτών των πόρων θα γίνει μέσα στην τριετία 2021 – 2023 και θα έχουν εκταμιευθεί από τα μέσα του 2021 μέχρι το αργότερο το "τελευταίο” ευρώ το 2026. Παράλληλα βέβαια θα λειτουργούν τα ταμεία του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.
Τα ποσά αυτά έρχονται να αποτελέσουν ένα δεύτερο οικονομικό "μαξιλάρι”, παράλληλα με το ήδη υπάρχον της συμφωνίας του Ιουνίου 2018.
Με τη διαφορά ότι το νέο "μαξιλάρι” θα έχει άμεση επενδυτική χρήση και όχι απλά χρήση εγγυητικής διασφάλισης έναντι των υποχρεώσεων εξυπηρέτησης του χρέους...
Παράγοντες της Κομισιόν στους οποίους έχει απευθυνθεί το Capital.gr για διευκρινίσεις όσον αφορά τις προϋποθέσεις των εκταμιεύσεων, τόσο των επιδοτήσεων όσο και των δανείων, υποστηρίζουν ότι έχει υποτιμηθεί η ευχέρεια προσφυγής των χωρών-μελών στο δανειακό σκέλος του Ταμείου λόγω της... εμπειρίας των δανειακών συμφωνιών (μνημόνια) με τον ESM.
Οι όροι δανεισμού από το Ταμείο Ανάκαμψης, σύμφωνα με την ίδια πηγή θα διαμορφωθούν με γνώμονα το κανονιστικό πλαίσιο των Συμφώνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και "δεν θα είναι απαγορευτικοί για όσους προσφύγουν σ' αυτά...”. Αναμένεται μάλιστα ότι τα δάνεια αυτά θα εκτονώσουν σε σημαντικό βαθμό την ανάγκη υποστηρικτικής παρέμβασης της ΕΚΤ μέσω του PEPP.
Το τι ακριβώς θα "σημαίνει” αυτό και σε τι θα διαφέρει από τους όρους δανεισμού από τον ESM (του οποίου τα δανειακά εργαλεία αποτελούν αντίγραφα των δανειακών εργαλείων του ΔΝΤ) μένει να διαπιστωθεί καθώς θα συγκροτείται το Ταμείο Ανάκαμψης, μέχρι τον Δεκέμβριο.
Όσον αφορά πάντως το πλαίσιο των "δωρεάν” επιδοτήσεων η συμφωνία προβλέπει ότι:
* Οι χώρες που θα χρηματοδοτηθούν θα καταθέσουν τα σχέδιά τους. Η αξιολόγηση των σχεδίων θα εγκρίνεται από το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία επί προτάσεως της Κομισιόν, μέσω μιας πράξης εφαρμογής που το Συμβούλιο θα προσπαθεί να υιοθετήσει εντός 4 εβδομάδων από την πρόταση.
* Η θετική αξιολόγηση των αιτημάτων για πληρωμή θα υπόκειται στην ικανοποιητική υλοποίηση των σχετικών αναπτυξιακών και μεταρρυθμιστικών στόχων.
* Η Κομισιόν θα ζητά τη γνώμη της EFC (Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Επιτροπής) για την ικανοποιητική υλοποίηση των στόχων. Η EFC θα ανταποκρίνεται στο αίτημα της χώρας προσπαθώντας να καταλήξει σε ομοφωνία. Αν όμως ένα ή περισσότερα κράτη μέλη θεωρήσουν πως υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις από την ικανοποιητική υλοποίηση των σχετικών οροσήμων και στόχων, μπορεί να ζητήσουν από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να θέσει το θέμα στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
