Ένας άτυπος κανόνας, που ισχύει σε όλα τα κράτη-μέλη, επηρεάζει τις αποφάσεις που καλείται να λάβει μέσα στις επόμενες ημέρες το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης για τα πρόσθετα μέτρα στήριξης της ελληνικής αγοράς και κοινωνίας.
Ο "κανόνας" είναι πως το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν μπορεί να αυξηθεί πέρα από ένα σημείο. Πιο συγκεκριμένα, δεν μπορεί ο δημοσιονομικός "εκτροχιασμός" που προκαλείται να είναι μεγαλύτερος από αυτόν άλλων κρατών-μελών, ειδικά όσων έχουν μικρότερο χρέος από αυτό που έχει η Ελλάδα.
Το άτυπο αυτό "πλαφόν" στα μέτρα στήριξης προφανώς δεν είναι θεσμοθετημένο. Επισήμως ισχύει η "ρήτρα γενικής διαφυγής", δηλαδή η δυνατότητα των κρατών-μελών να προβαίνουν σε μέτρα στήριξης της οικονομίας που σχετίζονται με την κρίση του κορονοϊού χωρίς κάποιον δημοσιονομικό περιορισμό. Μάλιστα λειαίνεται το έδαφος επέκτασης της ευελιξίας όχι μόνο το 2021 αλλά και το 2022.
Ωστόσο, καθώς υπάρχει και η ανάγκη διατήρησης της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του χρέους -κάτι που προς το παρόν δεν διακυβεύεται καθώς οι σχετικές εκθέσεις της Κομισιόν είναι θετικές για την Ελλάδα- στην πράξη περιορισμοί υπάρχουν. Και τους παρακολουθούν όχι μόνο οι θεσμοί αλλά και οι αγορές.
Μέτρα στήριξης
Έτσι, η κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες εξετάζει τα περιθώρια που έχει, με χρονικό ορόσημο τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Αναμένεται να ανακοινώσει το επόμενο πακέτο στήριξης, αλλά και τα μέτρα μείωσης φόρων και εισφορών που θα εφαρμοσθούν μετά την ολοκλήρωση της πανδημίας.
Σχετικές προαναγγελίες έκανε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας. Ειδικότερα, ετοιμάζονται νέα μέτρα στήριξης τα οποία θα έχουν στοχευμένο χαρακτήρα. Παράλληλα εξετάζεται η πιθανότητα επέκτασης (πέραν του Οκτωβρίου του 2020) του καθεστώτος μειωμένου ΦΠΑ.
Επιπλέον, εξετάζονται τα περιθώρια για την εφαρμογή του προγράμματος της κυβέρνησης για ολοκλήρωση της μείωσης των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών από το 2021 και μετά.
Βεβαίως, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και οι τελικές αποφάσεις για τα αναδρομικά των συνταξιούχων τα οποία, όποτε και αν αποδοθούν, δημοσιονομικά θα βαρύνουν το 2020.
Μία πρώτη εικόνα για τις δημοσιονομικές αντοχές του 2020 θα υπάρχει περί τις 15 Αυγούστου και θα αφορά στην πορεία των εσόδων του Ιουλίου. Σημείο-κλειδί είναι ο τουρισμός, ενώ τα μέχρι στιγμής στοιχεία επιβεβαιώνουν την αρνητική πορεία η οποία αναμένεται να προκαλέσει επιδεινούμενες πιέσεις στα φορολογικά έσοδα, σε συνδυασμό με την παράταση των φορολογικών δηλώσεων.
Ο υπουργός ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης εκτίμησε πως "η τουριστική περίοδος θα πάει χειρότερα του αναμενόμενου, δυστυχώς".
Το οικονομικό επιτελείο μελετά προσεκτικά και τα περιθώρια αύξησης των πόρων του ΕΣΠΑ που μπορούν να αλλάξουν χρήση ώστε να οδεύσουν για την κάλυψη μέτρων στήριξης (επιστρεπτέα προκαταβολή, δάνεια Αναπτυξιακής Τράπεζας κ.λ.π.).
Ο λόγος για μία κίνηση η οποία αυξάνει τα δημοσιονομικά περιθώρια καθώς καλύπτεται μέρος των μέτρων των 24 δισ. ευρώ που έχει ήδη δρομολογήσει η κυβέρνηση.
Από την άλλη εβδομάδα αναμένεται να ξεκινήσει η έλευση 1,5 δισ. ευρώ που έχει ήδη εγγραφεί στο ΕΣΠΑ για μέτρα στήριξης, ενώ βρίσκεται στα σκαριά νέα αναθεώρηση του ΕΣΠΑ για την εγγραφή επιπλέον κονδυλίων (αλλάζει χρήση ποσό 4,5 δισ. ευρώ).
Επίσης, η κυβέρνηση περιμένει να δει πόσα θα είναι τελικά τα λεφτά που δικαιούται μέσα από το πρόγραμμά SURE για να καλυφθεί η δαπάνη για το πρόγραμμα "Συν-εργασία" με το ελάχιστο ποσό να είναι στα 1,5 δισ. ευρώ, ενώ υπάρχουν πιθανότητες αύξησής του αν άλλα κράτη δεν ζητήσουν να μετάσχουν στο σχήμα.
Επιπλέον, οι δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας εξαρτώνται και από την πολιτική που θα ακολουθήσουν άλλα κράτη-μέλη. Το οικονομικό επιτελείο παρακολουθεί στενά τις ασκούμενες πολιτικές ανά την ΕΕ ούτως ώστε να καταγραφεί τις νέες κινήσεις μέτρων στήριξης.
Τα διαθέσιμα
Πέρα από το δημοσιονομικό πεδίο υπάρχει και το χρηματοδοτικό. Δηλαδή η επάρκεια διαθέσιμων για να προχωρήσει η κυβέρνηση σε νέα μέτρα στήριξης φέτος και το 2021.
Η ενίσχυση των διαθέσιμων έχει άμεση σχέση με την πορεία των κρατικών εσόδων αλλά και με τη δυνατότητα άντλησης ρευστότητας, όπως για παράδειγμα με μία έξοδο της χώρας στις αγορές.
Ήδη έχουν χρησιμοποιηθεί 6 δισ. ευρώ με τα διαθέσιμα να βρίσκονται στα 31,5 δισ. ευρώ ενώ περίπου 6-7 δισ. ευρώ επιπλέον έχουν αντληθεί από τις αγορές εντός του 2020.
Ο "κανόνας" είναι πως το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν μπορεί να αυξηθεί πέρα από ένα σημείο. Πιο συγκεκριμένα, δεν μπορεί ο δημοσιονομικός "εκτροχιασμός" που προκαλείται να είναι μεγαλύτερος από αυτόν άλλων κρατών-μελών, ειδικά όσων έχουν μικρότερο χρέος από αυτό που έχει η Ελλάδα.
Το άτυπο αυτό "πλαφόν" στα μέτρα στήριξης προφανώς δεν είναι θεσμοθετημένο. Επισήμως ισχύει η "ρήτρα γενικής διαφυγής", δηλαδή η δυνατότητα των κρατών-μελών να προβαίνουν σε μέτρα στήριξης της οικονομίας που σχετίζονται με την κρίση του κορονοϊού χωρίς κάποιον δημοσιονομικό περιορισμό. Μάλιστα λειαίνεται το έδαφος επέκτασης της ευελιξίας όχι μόνο το 2021 αλλά και το 2022.
Ωστόσο, καθώς υπάρχει και η ανάγκη διατήρησης της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του χρέους -κάτι που προς το παρόν δεν διακυβεύεται καθώς οι σχετικές εκθέσεις της Κομισιόν είναι θετικές για την Ελλάδα- στην πράξη περιορισμοί υπάρχουν. Και τους παρακολουθούν όχι μόνο οι θεσμοί αλλά και οι αγορές.
Μέτρα στήριξης
Έτσι, η κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες εξετάζει τα περιθώρια που έχει, με χρονικό ορόσημο τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Αναμένεται να ανακοινώσει το επόμενο πακέτο στήριξης, αλλά και τα μέτρα μείωσης φόρων και εισφορών που θα εφαρμοσθούν μετά την ολοκλήρωση της πανδημίας.
Σχετικές προαναγγελίες έκανε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας. Ειδικότερα, ετοιμάζονται νέα μέτρα στήριξης τα οποία θα έχουν στοχευμένο χαρακτήρα. Παράλληλα εξετάζεται η πιθανότητα επέκτασης (πέραν του Οκτωβρίου του 2020) του καθεστώτος μειωμένου ΦΠΑ.
Επιπλέον, εξετάζονται τα περιθώρια για την εφαρμογή του προγράμματος της κυβέρνησης για ολοκλήρωση της μείωσης των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών από το 2021 και μετά.
Βεβαίως, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και οι τελικές αποφάσεις για τα αναδρομικά των συνταξιούχων τα οποία, όποτε και αν αποδοθούν, δημοσιονομικά θα βαρύνουν το 2020.
Μία πρώτη εικόνα για τις δημοσιονομικές αντοχές του 2020 θα υπάρχει περί τις 15 Αυγούστου και θα αφορά στην πορεία των εσόδων του Ιουλίου. Σημείο-κλειδί είναι ο τουρισμός, ενώ τα μέχρι στιγμής στοιχεία επιβεβαιώνουν την αρνητική πορεία η οποία αναμένεται να προκαλέσει επιδεινούμενες πιέσεις στα φορολογικά έσοδα, σε συνδυασμό με την παράταση των φορολογικών δηλώσεων.
Ο υπουργός ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης εκτίμησε πως "η τουριστική περίοδος θα πάει χειρότερα του αναμενόμενου, δυστυχώς".
Το οικονομικό επιτελείο μελετά προσεκτικά και τα περιθώρια αύξησης των πόρων του ΕΣΠΑ που μπορούν να αλλάξουν χρήση ώστε να οδεύσουν για την κάλυψη μέτρων στήριξης (επιστρεπτέα προκαταβολή, δάνεια Αναπτυξιακής Τράπεζας κ.λ.π.).
Ο λόγος για μία κίνηση η οποία αυξάνει τα δημοσιονομικά περιθώρια καθώς καλύπτεται μέρος των μέτρων των 24 δισ. ευρώ που έχει ήδη δρομολογήσει η κυβέρνηση.
Από την άλλη εβδομάδα αναμένεται να ξεκινήσει η έλευση 1,5 δισ. ευρώ που έχει ήδη εγγραφεί στο ΕΣΠΑ για μέτρα στήριξης, ενώ βρίσκεται στα σκαριά νέα αναθεώρηση του ΕΣΠΑ για την εγγραφή επιπλέον κονδυλίων (αλλάζει χρήση ποσό 4,5 δισ. ευρώ).
Επίσης, η κυβέρνηση περιμένει να δει πόσα θα είναι τελικά τα λεφτά που δικαιούται μέσα από το πρόγραμμά SURE για να καλυφθεί η δαπάνη για το πρόγραμμα "Συν-εργασία" με το ελάχιστο ποσό να είναι στα 1,5 δισ. ευρώ, ενώ υπάρχουν πιθανότητες αύξησής του αν άλλα κράτη δεν ζητήσουν να μετάσχουν στο σχήμα.
Επιπλέον, οι δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας εξαρτώνται και από την πολιτική που θα ακολουθήσουν άλλα κράτη-μέλη. Το οικονομικό επιτελείο παρακολουθεί στενά τις ασκούμενες πολιτικές ανά την ΕΕ ούτως ώστε να καταγραφεί τις νέες κινήσεις μέτρων στήριξης.
Τα διαθέσιμα
Πέρα από το δημοσιονομικό πεδίο υπάρχει και το χρηματοδοτικό. Δηλαδή η επάρκεια διαθέσιμων για να προχωρήσει η κυβέρνηση σε νέα μέτρα στήριξης φέτος και το 2021.
Η ενίσχυση των διαθέσιμων έχει άμεση σχέση με την πορεία των κρατικών εσόδων αλλά και με τη δυνατότητα άντλησης ρευστότητας, όπως για παράδειγμα με μία έξοδο της χώρας στις αγορές.
Ήδη έχουν χρησιμοποιηθεί 6 δισ. ευρώ με τα διαθέσιμα να βρίσκονται στα 31,5 δισ. ευρώ ενώ περίπου 6-7 δισ. ευρώ επιπλέον έχουν αντληθεί από τις αγορές εντός του 2020.
