Ένας μηχανισμός προληπτικής αναδιάρθρωσης χρεών, ο οποίος θα αναλάβει να "εκκαθαρίσει" όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του ιδιωτικού χρέους, ύψους 234 δις. ευρώ, θα είναι ο νέος Κώδικας Ρύθμισης Οφειλών και Παροχής 2ης Ευκαιρίας.
Η διαβούλευση του σχετικού νομοσχεδίου λήγει μεθαύριο Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου και στη συνέχεια, μέσα στον μήνα, αναμένεται η ψήφισή του από τη Βουλή. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου θα εκδοθεί η ΚΥΑ με την οποία θα λειτουργήσει ο ιδιωτικός φορέας που θα αποκτά τα ακίνητα των ευάλωτων οφειλετών που θα πτωχεύουν και θα ακολουθήσει ο ανοιχτός διεθνής διαγωνισμός για την επιλογή του επενδυτή που θα τον αναλάβει. Όλες οι διαδικασίες (από την αναβάθμιση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας έως την σύσταση του φορέα) για να λειτουργήσει ο νέος νόμος για τη ρύθμιση οφειλών και την απαλλαγή από τα χρέη με πτώχευση και παροχή δεύτερης ευκαιρίας στον οφειλέτη, θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι την 1η/1/2021.
Σύμφωνα με πηγές προσκείμενες στο Υπουργείο Οικονομικών, ο νέος νόμος που στηρίζεται στην κοινοτική οδηγία 1023/2019 περί προληπτικής αναδιάρθρωσης χρεών, βασίζεται σε τρεις άξονες: α) πρόληψη (με έγκαιρη ειδοποίηση για την υπερχρέωση του οφειλέτη μέσω μηνύματος από το Taxisnet), β) ρύθμιση του χρέους με υποβολή αίτησης (αναδιάρθρωση του χρέους εφόσον είναι βιώσιμο), και γ) πτώχευση και απαλλαγή από το χρέος (κατόπιν ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη), με προστασία από το κράτος (επιδότηση ενοικίου ώστε ο οφειλέτης να καλύπτει μέρος του μισθώματος που θα πρέπει να καταβάλλει στον φορέα που θα έχει αποκτήσει και θα του επαναμισθώνει το ακίνητο).
Η δεύτερη ευκαιρία που θα συνοδεύει την πτώχευση του οφειλέτη θα του επιτρέπει να επιστρέψει στην οικονομική δραστηριότητα σε ένα έτος μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης για την κήρυξη της πτώχευσης. Οι πηγές του ΥΠ.ΟΙΚ. εκτιμούν ότι ο νόμος δεν δίνει κίνητρο για πτωχεύσεις, καθώς αφενός υπάρχουν πολλαπλά φίλτρα για την διάγνωση δόλου από πλευράς οφειλέτη, αφετέρου οι πιστωτές που θα μπορούν επίσης να εκκινήσουν τη διαδικασία της πτώχευσης, δεν θα έχουν συμφέρον να το κάνουν διότι έτσι θα αναστέλλονται αυτομάτως τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη (δηλ. δεν θα μπορούν οι πιστωτές να προχωρήσουν σε κατασχέσεις και πλειστηριασμούς).
Δικλείδες ασφαλείας έναντι καταστρατήγησης του νόμου
Η μεγάλη διαφορά του νέου νόμου από το προηγούμενο καθεστώς πτώχευσης είναι ότι σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μέχρι σήμερα, που ο οφειλέτης πτωχεύει, του παίρνουν όλα τα υπάρχοντα και αναμένει το πότε θα ρευστοποιηθούν για να σβήσει το χρέος, τώρα η απαλλαγή από το χρέος θα έρχεται με την αίτηση της πτώχευσης και εφόσον το δικαστήριο κρίνει ότι ο οφειλέτης δεν έχει δόλο (επομένως η απαλλαγή από το χρέος είναι ανεξάρτητη από το πότε θα ρευστοποιηθεί η περιουσία του οφειλέτη).
Το χαρακτηριστικό του νέου νόμου (το οποίο έχει επιφέρει ενστάσεις από πλευράς τραπεζών) είναι ότι η διαδικασία ρύθμισης οφειλών θα αφορά όλα τα χρέη του οφειλέτη, ενήμερα και μη. Δηλ. στην αίτηση για ρύθμιση των οφειλών, μαζί π.χ. με μια οφειλή 3.000 ευρώ στην εφορία που δεν εξυπηρετείται, θα ρυθμίζεται και μία οφειλή που αφορά π.χ. στεγαστικό δάνειο 15.000 ευρώ που εξυπηρετείται κανονικά. Οι τράπεζες εκτιμούν ότι το "μάζεμα" όλων των οφειλών του φυσικού προσώπου ή της επιχείρησης αθροιστικά σε έναν "κουβά", χωρίς να υπάρχει διάκριση στο είδος της οφειλής και στην ενημερότητά της, μπορεί να δημιουργήσει κίνητρο για αθέτηση πληρωμών σε ομαλά εξυπηρετούμενα δάνεια.
Το αντεπιχείρημα από πλευράς κυβερνητικών πηγών είναι ότι ο νόμος περιλαμβάνει τη ρύθμιση όλων των οφειλών, διότι όταν κάποιος χρωστάει κάπου, η άλλη οφειλή που εξυπηρετείται είναι πλασματικά εξυπηρετούμενη. Συγκεκριμένα, χρέος προς την εφορία οδηγεί σε κατασχετήριο που θίγει το ακίνητο, το οποίο συνδέεται με ένα εξυπηρετούμενο στεγαστικό δάνειο. Το σκεπτικό δηλαδή είναι ότι μία μη εξυπηρετούμενη οφειλή, μπορεί να συμπαρασύρει και όσες εξυπηρετούνται κανονικά, συν το ότι από το "πορτοφόλι" ενός οφειλέτη, θα πρέπει να εξυπηρετούνται αναλογικά όλοι οι πιστωτές του.
Στην περίπτωση π.χ. του στεγαστικού δανείου των 15.000 ευρώ και της οφειλής στην εφορία των 3.000 ευρώ, η ηλεκτρονική πλατφόρμα θα καθορίσει πόσα πρέπει να πληρώνει σε κάθε πιστωτή ο οφειλέτης. Έστω ότι αυτός έχει εισόδημα 1.000 ευρώ και εύλογες δαπάνες 600 ευρώ, τα 400 ευρώ που απομένουν θα καλύπτουν κατά το 1/5 την οφειλή στην εφορία (80 ευρώ μηνιαίως) και τα υπόλοιπα 4/5 την οφειλή στο δάνειο (320 ευρώ).
Το σκεπτικό του νέου νόμου (προληπτική αναδιάρθρωση) θα επιτρέπει την υποβολή αίτησης ένταξης σε αυτόν και στους επαγγελματίες/επιχειρηματίες που σήμερα δεν έχουν πρόβλημα αδυναμίας πληρωμών, αλλά θεωρούν ότι μπορεί να αποκτήσουν στο μέλλον. Θα πρέπει, όμως, να αποδείξουν την οικονομική αδυναμία τους ή τη μείωση των εισοδημάτων τους.
Αίτηση υπαγωγής στον νέο νόμο θα μπορούν να κάνουν και όσοι δανειολήπτες έχουν ενταχθεί στον νόμο Κατσέλη, γίνει η δίκη τους και απορριφθεί από το δικαστήριο το αίτημά τους για προστασία (μετά θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής στον νέο νόμο). Εννοείται, ότι υπάρχει δυνατότητα παραίτησης από τον ν. Κατσέλη και υπαγωγής στον νέο νόμο.
Ο φορέας για τα ακίνητα
Ο φορέας που θα συσταθεί για την απόκτηση των ακινήτων, την επαναμίσθωσή τους για 12 χρόνια στους αδύναμους οφειλέτες που θα πτωχεύουν και την πώληση των ακινήτων μετά την 12ετία, με δικαίωμα προτίμησης στον οφειλέτη, θα λειτουργεί με ιδιωτικά κριτήρια. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον ο οφειλέτης δεν καταβάλλει το υπόλοιπο του μισθώματος που θα απομένει μετά την καταβολή του επιδόματος ενοικίου από το κράτος (το επίδομα θα φτάνει μέχρι 210 ευρώ μηνιαίως), τότε ο φορέας θα έχει δικαίωμα να κάνει έξωση.
Ο οφειλέτης θα μπορεί μετά την 12ετία (η και νωρίτερα εφόσον καταβάλλει τα εναπομείναντα ενοίκια) να αγοράσει το σπίτι. Οι τιμές για την αγορά του σπιτιού από τον φορέα, την πώλησή του στον οφειλέτη, καθώς και ο καθορισμός του ενοικίου (σημειώνεται ότι αυτό θα καθορίζεται με αλγόριθμο για κάθε περίπτωση οφειλέτη και θα είναι σταθερό) θα γίνεται με τιμές αγοράς (θα καθορίζονται από ανεξάρτητους εκτιμητές της λίστας του ΥΠΟΙΚ). Στην τιμή της επαναγοράς του ακινήτου από τον οφειλέτη, δεν θα υπολογίζονται τα καταβεβλημένα ενοίκια (δεν θα αφαιρούνται από το τίμημα).
Οι πηγές του ΥΠΟΙΚ αναφέρουν ότι εκδηλώνεται ήδη μεγάλο ενδιαφέρον από ξένα funds για τη σύσταση/λειτουργία του φορέα.
Η διαβούλευση του σχετικού νομοσχεδίου λήγει μεθαύριο Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου και στη συνέχεια, μέσα στον μήνα, αναμένεται η ψήφισή του από τη Βουλή. Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου θα εκδοθεί η ΚΥΑ με την οποία θα λειτουργήσει ο ιδιωτικός φορέας που θα αποκτά τα ακίνητα των ευάλωτων οφειλετών που θα πτωχεύουν και θα ακολουθήσει ο ανοιχτός διεθνής διαγωνισμός για την επιλογή του επενδυτή που θα τον αναλάβει. Όλες οι διαδικασίες (από την αναβάθμιση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας έως την σύσταση του φορέα) για να λειτουργήσει ο νέος νόμος για τη ρύθμιση οφειλών και την απαλλαγή από τα χρέη με πτώχευση και παροχή δεύτερης ευκαιρίας στον οφειλέτη, θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι την 1η/1/2021.
Σύμφωνα με πηγές προσκείμενες στο Υπουργείο Οικονομικών, ο νέος νόμος που στηρίζεται στην κοινοτική οδηγία 1023/2019 περί προληπτικής αναδιάρθρωσης χρεών, βασίζεται σε τρεις άξονες: α) πρόληψη (με έγκαιρη ειδοποίηση για την υπερχρέωση του οφειλέτη μέσω μηνύματος από το Taxisnet), β) ρύθμιση του χρέους με υποβολή αίτησης (αναδιάρθρωση του χρέους εφόσον είναι βιώσιμο), και γ) πτώχευση και απαλλαγή από το χρέος (κατόπιν ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη), με προστασία από το κράτος (επιδότηση ενοικίου ώστε ο οφειλέτης να καλύπτει μέρος του μισθώματος που θα πρέπει να καταβάλλει στον φορέα που θα έχει αποκτήσει και θα του επαναμισθώνει το ακίνητο).
Η δεύτερη ευκαιρία που θα συνοδεύει την πτώχευση του οφειλέτη θα του επιτρέπει να επιστρέψει στην οικονομική δραστηριότητα σε ένα έτος μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης για την κήρυξη της πτώχευσης. Οι πηγές του ΥΠ.ΟΙΚ. εκτιμούν ότι ο νόμος δεν δίνει κίνητρο για πτωχεύσεις, καθώς αφενός υπάρχουν πολλαπλά φίλτρα για την διάγνωση δόλου από πλευράς οφειλέτη, αφετέρου οι πιστωτές που θα μπορούν επίσης να εκκινήσουν τη διαδικασία της πτώχευσης, δεν θα έχουν συμφέρον να το κάνουν διότι έτσι θα αναστέλλονται αυτομάτως τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη (δηλ. δεν θα μπορούν οι πιστωτές να προχωρήσουν σε κατασχέσεις και πλειστηριασμούς).
Δικλείδες ασφαλείας έναντι καταστρατήγησης του νόμου
Η μεγάλη διαφορά του νέου νόμου από το προηγούμενο καθεστώς πτώχευσης είναι ότι σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μέχρι σήμερα, που ο οφειλέτης πτωχεύει, του παίρνουν όλα τα υπάρχοντα και αναμένει το πότε θα ρευστοποιηθούν για να σβήσει το χρέος, τώρα η απαλλαγή από το χρέος θα έρχεται με την αίτηση της πτώχευσης και εφόσον το δικαστήριο κρίνει ότι ο οφειλέτης δεν έχει δόλο (επομένως η απαλλαγή από το χρέος είναι ανεξάρτητη από το πότε θα ρευστοποιηθεί η περιουσία του οφειλέτη).
Το χαρακτηριστικό του νέου νόμου (το οποίο έχει επιφέρει ενστάσεις από πλευράς τραπεζών) είναι ότι η διαδικασία ρύθμισης οφειλών θα αφορά όλα τα χρέη του οφειλέτη, ενήμερα και μη. Δηλ. στην αίτηση για ρύθμιση των οφειλών, μαζί π.χ. με μια οφειλή 3.000 ευρώ στην εφορία που δεν εξυπηρετείται, θα ρυθμίζεται και μία οφειλή που αφορά π.χ. στεγαστικό δάνειο 15.000 ευρώ που εξυπηρετείται κανονικά. Οι τράπεζες εκτιμούν ότι το "μάζεμα" όλων των οφειλών του φυσικού προσώπου ή της επιχείρησης αθροιστικά σε έναν "κουβά", χωρίς να υπάρχει διάκριση στο είδος της οφειλής και στην ενημερότητά της, μπορεί να δημιουργήσει κίνητρο για αθέτηση πληρωμών σε ομαλά εξυπηρετούμενα δάνεια.
Το αντεπιχείρημα από πλευράς κυβερνητικών πηγών είναι ότι ο νόμος περιλαμβάνει τη ρύθμιση όλων των οφειλών, διότι όταν κάποιος χρωστάει κάπου, η άλλη οφειλή που εξυπηρετείται είναι πλασματικά εξυπηρετούμενη. Συγκεκριμένα, χρέος προς την εφορία οδηγεί σε κατασχετήριο που θίγει το ακίνητο, το οποίο συνδέεται με ένα εξυπηρετούμενο στεγαστικό δάνειο. Το σκεπτικό δηλαδή είναι ότι μία μη εξυπηρετούμενη οφειλή, μπορεί να συμπαρασύρει και όσες εξυπηρετούνται κανονικά, συν το ότι από το "πορτοφόλι" ενός οφειλέτη, θα πρέπει να εξυπηρετούνται αναλογικά όλοι οι πιστωτές του.
Στην περίπτωση π.χ. του στεγαστικού δανείου των 15.000 ευρώ και της οφειλής στην εφορία των 3.000 ευρώ, η ηλεκτρονική πλατφόρμα θα καθορίσει πόσα πρέπει να πληρώνει σε κάθε πιστωτή ο οφειλέτης. Έστω ότι αυτός έχει εισόδημα 1.000 ευρώ και εύλογες δαπάνες 600 ευρώ, τα 400 ευρώ που απομένουν θα καλύπτουν κατά το 1/5 την οφειλή στην εφορία (80 ευρώ μηνιαίως) και τα υπόλοιπα 4/5 την οφειλή στο δάνειο (320 ευρώ).
Το σκεπτικό του νέου νόμου (προληπτική αναδιάρθρωση) θα επιτρέπει την υποβολή αίτησης ένταξης σε αυτόν και στους επαγγελματίες/επιχειρηματίες που σήμερα δεν έχουν πρόβλημα αδυναμίας πληρωμών, αλλά θεωρούν ότι μπορεί να αποκτήσουν στο μέλλον. Θα πρέπει, όμως, να αποδείξουν την οικονομική αδυναμία τους ή τη μείωση των εισοδημάτων τους.
Αίτηση υπαγωγής στον νέο νόμο θα μπορούν να κάνουν και όσοι δανειολήπτες έχουν ενταχθεί στον νόμο Κατσέλη, γίνει η δίκη τους και απορριφθεί από το δικαστήριο το αίτημά τους για προστασία (μετά θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής στον νέο νόμο). Εννοείται, ότι υπάρχει δυνατότητα παραίτησης από τον ν. Κατσέλη και υπαγωγής στον νέο νόμο.
Ο φορέας για τα ακίνητα
Ο φορέας που θα συσταθεί για την απόκτηση των ακινήτων, την επαναμίσθωσή τους για 12 χρόνια στους αδύναμους οφειλέτες που θα πτωχεύουν και την πώληση των ακινήτων μετά την 12ετία, με δικαίωμα προτίμησης στον οφειλέτη, θα λειτουργεί με ιδιωτικά κριτήρια. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον ο οφειλέτης δεν καταβάλλει το υπόλοιπο του μισθώματος που θα απομένει μετά την καταβολή του επιδόματος ενοικίου από το κράτος (το επίδομα θα φτάνει μέχρι 210 ευρώ μηνιαίως), τότε ο φορέας θα έχει δικαίωμα να κάνει έξωση.
Ο οφειλέτης θα μπορεί μετά την 12ετία (η και νωρίτερα εφόσον καταβάλλει τα εναπομείναντα ενοίκια) να αγοράσει το σπίτι. Οι τιμές για την αγορά του σπιτιού από τον φορέα, την πώλησή του στον οφειλέτη, καθώς και ο καθορισμός του ενοικίου (σημειώνεται ότι αυτό θα καθορίζεται με αλγόριθμο για κάθε περίπτωση οφειλέτη και θα είναι σταθερό) θα γίνεται με τιμές αγοράς (θα καθορίζονται από ανεξάρτητους εκτιμητές της λίστας του ΥΠΟΙΚ). Στην τιμή της επαναγοράς του ακινήτου από τον οφειλέτη, δεν θα υπολογίζονται τα καταβεβλημένα ενοίκια (δεν θα αφαιρούνται από το τίμημα).
Οι πηγές του ΥΠΟΙΚ αναφέρουν ότι εκδηλώνεται ήδη μεγάλο ενδιαφέρον από ξένα funds για τη σύσταση/λειτουργία του φορέα.
