Διαπραγμάτευση πάνω σε...ερείπια

Η διαπραγμάτευση για τα εργασιακά πρόκειται να ξεκινήσει στις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου και ήδη από την πλευρά της κυβέρνησης έχουν φανεί τόσο τα σημεία που έχουν θέσει στο τραπέζι οι «θεσμοί» προς συζήτηση όσο και η τακτική που θα ακολουθηθεί προκειμένου να αποφευχθούν επώδυνοι συμβιβασμοί.



Πλην όμως η πραγματική κατάσταση στην αγορά εργασίας απέχει πολύ από τα όσα ορίζουν η νομοθεσία του εργατικού δικαίου, όσα φαίνονται στα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύουν οι αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και από αυτούς τους στόχους που θέτει η κυβέρνηση στη διαπραγμάτευση.

Το σημαντικότερο πρόβλημα που σήμερα αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι είναι η «απλήρωτη εργασία». Πάνω από το ένα τρίτο των εργαζομένων απασχολείται χωρίς να καταβάλλονται οι δεδουλευμένες αποδοχές, υπάρχει καθυστέρηση στην καταβολή των μισθών τουλάχιστον 2 μηνών και, σε πολλές περιπτώσεις, οι καθυστερήσεις φτάνουν και ξεπερνούν τους 6 μήνες. Έτσι ένας τεράστιος αριθμός εργαζομένων αμείβεται με «έναντι» καταβολή μισθών ενώ υπάρχουν και εργαζόμενοι που έχουν να δουν μισθό ακόμη και ένα χρόνο.

Το φαινόμενο έχει αποκτήσει εκρηκτικές διαστάσεις καθώς πέραν της καταβολής του δώρου Χριστουγέννων, Πάσχα και του επιδόματος αδείας που επιφέρουν την αυτόφωρη διαδικασία, στις επιχειρήσεις που ακολουθούν τέτοιες τακτικές είναι μικρές οι δυνατότητες αντίδρασης των εργαζομένων και μειωμένες οι αντιστάσεις απέναντι στον φόβο της ανεργίας. Προσφυγή στην επιθεώρηση εργασίας ακόμη και η δικαστική οδός αποδεικνύονται πολλές φορές αναποτελεσματικές ενώ και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι είναι διστακτικοί στο να ακολουθήσουν αυτές τις πιο "δυναμικές" μεθόδους διεκδίκησης των δεδουλευμένων.

Το δεύτερο εξίσου σημαντικό πρόβλημα αφορά την πραγματική απασχόληση και τον τρόπο που αυτή δηλώνεται και αμείβεται. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, πλέον, η εργασία δηλώνεται ως μερική ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για πλήρη απασχόληση. Έτσι για πρώτη φορά φέτος καταγράφηκε το φαινόμενο να έχουν δημιουργηθεί περισσότερες θέσεις εργασίας μειωμένης απασχόλησης από πλήρους. Αυτό για τους εργαζόμενους σημαίνει ότι δεν είναι κατοχυρωμένοι για το υπόλοιπο του μισθού τους που συνήθως λαμβάνουν ως «μαύρα» και τα οποία πολλές φορές δεν τους καταβάλλονται ενώ επίσης δεν επικολλώνται πλήρη ένσημα (25 / μήνα). Τέλος έχει καταργηθεί στην ουσία η υπερωριακή απασχόληση και η ειδική αμοιβή που ισχύει για την περίπτωση της και επαφίεται πλέον στην καλή θέληση του εργοδότη η καταβολή ή μη αμοιβής για υπερεργασία και υπερωρίες.

Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στα θέματα καταγγελίας των συμβάσεων εργασίας όπου καταστρατηγείται σχεδόν πάντοτε ό,τι ορίζει ο νόμος είτε με τη μη καταβολή της αποζημίωσης είτε με καταβολή μέρους αυτής είτε με μη αναγνώριση της πραγματικής προϋπηρεσίας με σκοπό το τελικό ποσό της αποζημίωσης να είναι ιδιαίτερο συρρικνωμένο σε σχέση με το πραγματικό. Στις περιπτώσεις της καταγγελίας και της οφειλής αποζημίωσης παρατηρείται και το φαινόμενο πολλοί εργοδότες να διακόπτουν τη χορήγηση του υπολοίπου αυτής με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι είτε να χρειάζεται να προσφύγουν δικαστικά είτε να χάνουν το όποιο υπόλοιπο υπάρχει. Επιπρόσθετα σημαντικό ζήτημα στα θέματα καταγγελίας είναι οι ιδιαίτερες πιέσεις που δέχονται οι εργαζόμενοι ώστε να μην πραγματοποιείται καταγγελία αλλά οικειοθελής αποχώρηση παραιτούμενοι έτσι και πάντα υπό καθεστώς πίεσης από την όποια αποζημίωση.

Ένα εξίσου ιδιαίτερο θέμα που έχει ανακύψει είναι οι χιλιάδες εργαζόμενοι που είχαν την ατυχία να βρεθούν εγκλωβισμένοι, τις περισσότερες φορές αφού είχε σωρευθεί κι ένας πολύ μεγάλος όγκος οφειλόμενων δεδουλευμένων, στη διαδικασία της αδυναμίας πληρωμών του εργοδότη και κατόπιν στο καθεστώς της πτώχευσης. Σχεδόν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τα δεδουλευμένα χάνονται και το μόνο που μπορεί να λάβει ο εργαζόμενος είναι το επίδομα αφερεγγυότητας και αυτό αφού βγει η δικαστική απόφαση της θέσης του εργοδότη στο καθεστώς της πτώχευσης, ενώ από την μέρα που παύει την εργασία του ο εργαζόμενος δεν λαμβάνει απολύτως τίποτε, ούτε καν το επίδομα ανεργίας, καθώς δεν μπορεί να λάβει στα χεριά του το τυπικό έγγραφο της καταγγελίας της σύμβασης. Σε αρκετές περιπτώσεις δε που έχουν νωρίτερα προχωρήσει σε επίσχεση εργασίας είναι συχνό το φαινόμενο του να εγκλωβίζονται εργαζόμενοι στην επίσχεση και να αδυνατούν να λάβουν επίδομα ανεργίας ακόμη και μετά δεύτερη δουλειά.

Συμπερασματικά μπορεί η κυβέρνηση να ετοιμάζεται για ένα νέο "γύρο" διαπραγματεύσεων με τους «θεσμούς» και τις όλο και αυξανόμενες απαιτήσεις τους πλην όμως τούτο δεν σημαίνει πως η αγορά εργασίας δεν έχει προλάβει όποιες εξελίξεις με αποτέλεσμα ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας να μην είναι τόσο η οριοθέτηση των όποιων "κόκκινων γραμμών" απέναντι στους έξωθεν αλλά η δυναμική παρέμβαση και ο έλεγχος σε μια αγορά εργασίας πλήρως απορρυθμισμένη, η παροχή κινήτρων για τη δημιουργία θέσεων πλήρους απασχόλησης, η μείωση του εξαιρετικά μεγάλου μη μισθολογικού κόστους, ο περιορισμός της εισφοροδιαφυγής. Ίσως επομένως είναι σημαντικότερο να δίνεται καθημερινά ο αγώνας για αλλαγή της παθογένειας που σήμερα υπάρχει στην αγορά εργασίας παρά οι άσκοπες "μάχες" για τη διατήρηση ρυθμίσεων που προ πολλού "χάσει" την ουσία τους μέσα από την συνεχή "κίνηση" της αγοράς.