Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη, Χανς Κλούγκε έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου επανειλημμένα – την τελευταία φορά με δηλώσεις του την περασμένη Παρασκευή. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες κυοφορούν σε συνθήκες lockdown λόγω πανδημίας μια μεγάλης έκτασης κρίση ψυχικής υγείας, η οποία και θα αποτελεί ένα από τα πιο πιεστικά μελήματα της "επόμενης μέρας”.
Ποιά ακριβώς, όμως, μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά της και ποιοι πλήττονται περισσότερο; Η Γαλλία υπήρξε η πρώτη χώρα η οποία διεξήγαγε έρευνα ενόσω ακόμη ο γενικευμένος κατ' οίκον περιορισμός – και τα πορίσματά της δημοσιεύθηκαν κατ' αποκλειστικότητα την Κυριακή στην εφημερίδα Le Journal du Dimanche.
Πρόκειται για έρευνα η οποία διεξήχθη διαδικτυακά τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, σε δείγμα περίπου 11.500 ερωτηθέντων, από το πανεπιστήμιο Lyon 1 και το κέντρο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης του νοσοκομείου Le Vinatier της ίδιας πόλης, υπό την επίβλεψη των ψυχιάτρων Nicolas Franck και Frédéric Haesebaert.
Τα αποτελέσματα, όπως δημοσιοποιήθηκαν, δεν δίνουν παρά μια πρώτη ιδέα, καθώς ακόμη τυγχάνουν αναλυτικής επεξεργασίας, ενώ η έρευνα θα επικαιροποιείται ανά εβδομάδα.
Κεντρική ιδέα: Η ψυχική υγεία όλου του πληθυσμού έχει επιβαρυνθεί, όμως με διαφοροποιήσεις και διαβαθμίσεις που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Οι εργαζόμενοι στην περίθαλψη παρουσιάζουν, παραδόξως εκ πρώτης όψεως, τις μεγαλύτερες αντοχές, καθώς η σαφής κοινωνική χρησιμότητα του έργου τους προσφέρει νόημα ζωής και αντισταθμίζει το στρες, ενώ η κοινωνική επιδοκιμασία αποζημιώνει για το αίσθημα απαξίωσής τους τον προηγούμενο καιρό. Χρειάζεται, παρατηρεί πάντως ο καθηγητής Franck να εξετασθούν καλύτερα οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των επιμέρους υγιεινομικών κλάδων, αλλά και των γεωγραφικών περιοχών – λ.χ. της βορειοανατολικής Γαλλίας που δοκιμάζεται σκληρά από την πανδημία έναντι της σχετικά προφυλαγμένης νοτιοδυτικής χώρας.
Ακολουθούν τα ανώτερα στελέχη και οι εργαζόμενοι στην κοινωνική φροντίδα, που βρίσκονται για παρόμοιους λόγους σε μία συγκριτικά καλύτερη θέση από άποψη ψυχικής υγείας. Αντίθετα, πολύ χαμηλά στην κλίμακα βρίσκονται οι αγρότες, χειρότερα από τους οποίους τοποθετούνται μόνο οι φοιτητές, γιατί οι δικές τους κοινωνικές σχέσεις έχουν κατεξοχήν διαταραχθεί, ενώ οι χώροι κατοικίας (και πλέον εγκλεισμού τους) είναι πολύ μικροί.
Από την άποψη των σχέσεων και συνθηκών εργασίας σε καλύτερη θέση βρίσκονται οι τηλεργαζόμενοι με παιδιά, κατόπιν οι τηλεργαζόμενοι δίχως παιδιά και ακολουθούν οι περιστασιακά ή μακροχρόνια άνεργοι και στο τέλος και πάλι οι φοιτητές.
Το ερωτηματολόγιο των ερευνητών της Λιόν αναζητά και τα ψυχολογικά στηρίγματα στα οποία καταφεύγουν οι έγκλειστοι πολίτες. Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες παρηγορούνται από τις θετικές συνέπειες του lockdown για το περιβάλλον. Λίγο λιγότεροι καταφεύγουν στην πεποίθηση μιας θετικής τελικής έκβασης. Ακολουθούν όσοι ανατρέχουν σε παλαιότερες εμπειρίες τους.
Λίγο περισσότεροι από το ένα τρίτο αντλούν ελπίδα από τις συζητήσεις με τους οικείους τους. Η εμπιστοσύνη στην επιστήμη έρχεται μετά την επένδυση στην αλληλεγγύη, ενώ ποσοστό 5% έως 10% των ερωτηθέντων καταφεύγουν στην θρησκευτική τους πίστη και μόλις λίγο περισσότεροι από 3% στηρίζονται στα μέσα ενημέρωσης.
Η έρευνα στέκεται και στις εξαρτήσεις. Η καθήλωση μπροστά σε οθόνες έχει εκτοξευθεί, ενώ τους ερωτηθέντες απασχολεί, σε ποσοστό άνω των δύο τρίτων, κάποια μορφή υπερκατανάλωσης – και μάλιστα ανεξέλεγκτης, κατά το 50%. Η αύξηση δεν είναι μεγάλη σε ό,τι αφορά στο αλκοόλ, αν και οι πότες σε ποσοστό σχεδόν 25% παραδέχονται ότι πίνουν περισσότερο απ' ό,τι τον κανονικό καιρό. Περισσότερο αξιοσημείωτη είναι η αύξηση της κατανάλωσης καπνού, που αφορά ποσοστό μεταξύ του ενός τρίτου και του ημίσεος των καπνιστών. Σε αντίστοιχο βαθμό έχει αυξηθεί και η χρήση αγχολυτικών.
Η υποχώρηση αυτών των εξαρτήσεων μετά το τέλος του εγκλεισμού θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσπάθεια.
Κατά τον καθηγητή Franck, οι επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυχική υγεία εμφανίζονται μετά από δέκα έως είκοσι μέρες. Όπως τονίζει ο ίδιος, "πρέπει να σκεφτούμε το μετά, γιατί ο εγκλεισμός μπορεί να αποβεί επικίνδυνος. Πρέπει να μιλήσουμε για την έξοδο, για να ξαναδοθεί ελπίδα στον κόσμο. Η ασάφεια είναι πάντοτε πολύ πιο στρεσογόνος από την ύπαρξη μιας προοπτικής”.
Ποιά ακριβώς, όμως, μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά της και ποιοι πλήττονται περισσότερο; Η Γαλλία υπήρξε η πρώτη χώρα η οποία διεξήγαγε έρευνα ενόσω ακόμη ο γενικευμένος κατ' οίκον περιορισμός – και τα πορίσματά της δημοσιεύθηκαν κατ' αποκλειστικότητα την Κυριακή στην εφημερίδα Le Journal du Dimanche.
Πρόκειται για έρευνα η οποία διεξήχθη διαδικτυακά τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, σε δείγμα περίπου 11.500 ερωτηθέντων, από το πανεπιστήμιο Lyon 1 και το κέντρο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης του νοσοκομείου Le Vinatier της ίδιας πόλης, υπό την επίβλεψη των ψυχιάτρων Nicolas Franck και Frédéric Haesebaert.
Τα αποτελέσματα, όπως δημοσιοποιήθηκαν, δεν δίνουν παρά μια πρώτη ιδέα, καθώς ακόμη τυγχάνουν αναλυτικής επεξεργασίας, ενώ η έρευνα θα επικαιροποιείται ανά εβδομάδα.
Κεντρική ιδέα: Η ψυχική υγεία όλου του πληθυσμού έχει επιβαρυνθεί, όμως με διαφοροποιήσεις και διαβαθμίσεις που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Οι εργαζόμενοι στην περίθαλψη παρουσιάζουν, παραδόξως εκ πρώτης όψεως, τις μεγαλύτερες αντοχές, καθώς η σαφής κοινωνική χρησιμότητα του έργου τους προσφέρει νόημα ζωής και αντισταθμίζει το στρες, ενώ η κοινωνική επιδοκιμασία αποζημιώνει για το αίσθημα απαξίωσής τους τον προηγούμενο καιρό. Χρειάζεται, παρατηρεί πάντως ο καθηγητής Franck να εξετασθούν καλύτερα οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των επιμέρους υγιεινομικών κλάδων, αλλά και των γεωγραφικών περιοχών – λ.χ. της βορειοανατολικής Γαλλίας που δοκιμάζεται σκληρά από την πανδημία έναντι της σχετικά προφυλαγμένης νοτιοδυτικής χώρας.
Ακολουθούν τα ανώτερα στελέχη και οι εργαζόμενοι στην κοινωνική φροντίδα, που βρίσκονται για παρόμοιους λόγους σε μία συγκριτικά καλύτερη θέση από άποψη ψυχικής υγείας. Αντίθετα, πολύ χαμηλά στην κλίμακα βρίσκονται οι αγρότες, χειρότερα από τους οποίους τοποθετούνται μόνο οι φοιτητές, γιατί οι δικές τους κοινωνικές σχέσεις έχουν κατεξοχήν διαταραχθεί, ενώ οι χώροι κατοικίας (και πλέον εγκλεισμού τους) είναι πολύ μικροί.
Από την άποψη των σχέσεων και συνθηκών εργασίας σε καλύτερη θέση βρίσκονται οι τηλεργαζόμενοι με παιδιά, κατόπιν οι τηλεργαζόμενοι δίχως παιδιά και ακολουθούν οι περιστασιακά ή μακροχρόνια άνεργοι και στο τέλος και πάλι οι φοιτητές.
Το ερωτηματολόγιο των ερευνητών της Λιόν αναζητά και τα ψυχολογικά στηρίγματα στα οποία καταφεύγουν οι έγκλειστοι πολίτες. Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες παρηγορούνται από τις θετικές συνέπειες του lockdown για το περιβάλλον. Λίγο λιγότεροι καταφεύγουν στην πεποίθηση μιας θετικής τελικής έκβασης. Ακολουθούν όσοι ανατρέχουν σε παλαιότερες εμπειρίες τους.
Λίγο περισσότεροι από το ένα τρίτο αντλούν ελπίδα από τις συζητήσεις με τους οικείους τους. Η εμπιστοσύνη στην επιστήμη έρχεται μετά την επένδυση στην αλληλεγγύη, ενώ ποσοστό 5% έως 10% των ερωτηθέντων καταφεύγουν στην θρησκευτική τους πίστη και μόλις λίγο περισσότεροι από 3% στηρίζονται στα μέσα ενημέρωσης.
Η έρευνα στέκεται και στις εξαρτήσεις. Η καθήλωση μπροστά σε οθόνες έχει εκτοξευθεί, ενώ τους ερωτηθέντες απασχολεί, σε ποσοστό άνω των δύο τρίτων, κάποια μορφή υπερκατανάλωσης – και μάλιστα ανεξέλεγκτης, κατά το 50%. Η αύξηση δεν είναι μεγάλη σε ό,τι αφορά στο αλκοόλ, αν και οι πότες σε ποσοστό σχεδόν 25% παραδέχονται ότι πίνουν περισσότερο απ' ό,τι τον κανονικό καιρό. Περισσότερο αξιοσημείωτη είναι η αύξηση της κατανάλωσης καπνού, που αφορά ποσοστό μεταξύ του ενός τρίτου και του ημίσεος των καπνιστών. Σε αντίστοιχο βαθμό έχει αυξηθεί και η χρήση αγχολυτικών.
Η υποχώρηση αυτών των εξαρτήσεων μετά το τέλος του εγκλεισμού θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσπάθεια.
Κατά τον καθηγητή Franck, οι επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυχική υγεία εμφανίζονται μετά από δέκα έως είκοσι μέρες. Όπως τονίζει ο ίδιος, "πρέπει να σκεφτούμε το μετά, γιατί ο εγκλεισμός μπορεί να αποβεί επικίνδυνος. Πρέπει να μιλήσουμε για την έξοδο, για να ξαναδοθεί ελπίδα στον κόσμο. Η ασάφεια είναι πάντοτε πολύ πιο στρεσογόνος από την ύπαρξη μιας προοπτικής”.
