Ψηφιακοί «ταραξίες» απειλούν την κυριαρχία των τραπεζών

Σαν να μην τους έφτανε ο «πονοκέφαλος» των υπερβολικά χαμηλών επιτοκίων και του εποπτικού πλαισίου που γίνεται ολοένα και πιο αυστηρό, ο τραπεζικός κλάδος διεθνώς βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν ακόμα εχθρό:



Ο λόγος για την ψηφιακή τεχνολογία που ήδη χτύπησε σαν «τσουνάμι» κλάδους όπως την μουσική βιομηχανία και τις λιανικές πωλήσεις, οδηγώντας στην αφάνεια ιστορικές εταιρίες, από την αλυσίδα βιβλιοπωλείων Borders (που δεν επιβίωσε από την επίθεση της Amazon), έως τα καταστήματα Woolworths. Για τις τράπεζες, η «ψηφιακή διαταραχή» (digital disruption) όπως αποκαλείται η επίδραση των νέων τεχνολογιών έχει λάβει τη μορφή των λεγόμενων FinTechs, δηλαδή των εξειδικευμένων επιχειρήσεων χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας, οι οποίες διεισδύουν με ταχείς ρυθμούς σε χώρους που μέχρι πρότινος αποτελούσαν προνομιακό πεδίο των τραπεζών, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις πληρωμές, όπου «παίκτες» όπως η Paypal και η Apple Pay κερδίζουν συνεχώς έδαφος, αλλά και τα δάνεια από ιδιώτη σε ιδιώτη μέσω διαδικτυακών πλατφορμών (peer to peer lending-P2P), οι οποίες «ακυρώνουν» τον διαμεσολαβητικό ρόλο των τραπεζών, αφού συνδέουν απευθείας τον δανειστή με τον δανειολήπτη.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Citi, το 14% των εσόδων από τη λιανική τραπεζική στις ΗΠΑ θα επηρεαστεί από την «ψηφιακή διαταραχή» έως το 2020 (σήμερα το ποσοστό υπολογίζεται στο 1%), ενώ οι P2P πλατφόρμες διεκδικούν μια αγορά αξίας 254 δισ. δολαρίων ή το 8% της συνολικής «πίτας» της καταναλωτικής πίστης. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι έως το 2020, αυτοί που χρησιμοποιούν τα smartphones τους για συναλλαγές θα είναι περισσότεροι από τους χρήστες πιστωτικών και χρεωστικών καρτών.
Ψηφιακοί «ταραξίες» απειλούν την κυριαρχία των τραπεζών

Άμεση αντίδραση
Οι fintechs και το μερίδιό τους στην αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είναι ακόμα μικρό σε σύγκριση με το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος και ο κυρίαρχος ρόλος των μεγάλων ομίλων δεν αμφισβητείται.

Όμως, όπως επισημαίνει η συμβουλευτική εταιρεία Oliver Wyman σε πρόσφατη έκθεσή της, η ραγδαία ανάπτυξή τους σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν έχουν την πολυτέλεια του εφησυχασμού απέναντι στην ψηφιακή απειλή και πρέπει να αντιδράσουν άμεσα. «Το πιθανότερο είναι ότι οι τράπεζες θα βιώσουν την ''ψηφιακή διαταραχή'' πρώτα στις πληρωμές, όπου έχουν επικεντρωθεί οι περισσότερες επενδύσεις και οι περισσότερες startup εταιρείες μέχρι στιγμής» σχολιάζει ο Τζοβάνι Βιάνι, επικεφαλής της Oliver Wyman για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. «Ηδη βλέπουμε ότι οι τράπεζες προσπαθούν να ανταποκριθούν δημιουργώντας νέες εφαρμογές (apps) για πληρωμές, ώστε να μην χάσουν μερίδιο αγοράς και πελάτες.

Μεσοπρόθεσμα, πολλά σενάρια είναι δυνατά...». Η αυξανόμενη παρουσία των FinTechs στη διαχείριση ενεργητικού, την παροχή μικρών επιχειρηματικών δανείων δεν έχει βέβαια περάσει απαρατήρητη από τις τράπεζες, που γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι FinTechs δεν επιβαρύνονται με δαπανηρά δίκτυα καταστημάτων, ούτε χρειάζεται να επενδύσουν σε «βαριά» συστήματα πληροφορικής.

Επωφελείς συνεργασίες
Τα καλά νέα για τις τράπεζες είναι ότι διαθέτουν σημαντικά όπλα απέναντι στον ψηφιακό ανταγωνισμό, όπως το μεγαλύτερο μέγεθός τους και η ισχύς τους στο μάρκετινγκ και η καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια και ρευστότητα. Υπάρχει επίσης και το «κεφάλαιο» της εμπιστοσύνης που έχουν ακόμα οι περισσότεροι πελάτες στις τράπεζες για την διαχείριση των χρημάτων τους, ενώ ευνοούνται και από τα ρυθμιστικά εμπόδια που δυσχεραίνουν την είσοσο νέων ανταγωνιστών στον κλάδο. Ωστόσο, κανείς ακόμα δεν είναι σε θέση να πει αν η «ψηφιακή διαταραχή» θα αποδειχθεί πρόσκαιρη ή θα γίνει ένα ξαφνικό «μπαμ», με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει ο κλάδος να έχει την τύχη της μουσικής βιομηχανίας. Σε κάθε περίπτωση, το θέμα απασχολεί πλέον έντονα όλες τις μεγάλες τράπεζες σε ανώτατο διοικητικό επίπεδο και ήδη ορισμένες έχουν αναλάβει δυναμικά δράση: Η Barclays προωθεί επιθετικά τις τραπεζικές υπηρεσίες για κινητά τηλέφωνα.

Η Santander έχει πάει ένα βήμα παραπέρα, παρέχοντας αποθηκευτικό χώρο στο cloud στους εταιρικούς της πελάτες: Αν δεχθούμε ότι τα δεδομένα είναι το νέο νόμισμα, δεν είναι λογικό να το αποθηκεύσεις στην τράπεζά σου; Και υπάρχουν και αυτοί που αντί να δουν τις Fintechs ως «εχθρούς», αναζητούν τρόπους αμοιβαία επωφελών συνεργασιών: Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύθηκε πρόσφατα από την Oliver Wyman, την Santander InnoVentures και την Anthe-mis μια έκθεση που προσκαλεί τις τράπεζες και τις FinTechs να συνεργαστούν ώστε να δρομολογήσουν την «επανεκκίνηση» των βασικών διαδικασιών, συστημάτων και υποδομών του τραπεζικού κλάδου, επισημαίνοντας τις ευκαιρίες που υπάρχουν π.χ. στην απλοποίηση των διαδικασιών γύρω από την σύναψη νέων στεγαστικών δανείων (μια παγκόσμια αγορά ύψους 25 τρισ. δολαρίων) ή την διαχείριση της ασφάλειας στη χρηματοδοτική μίσθωση των περιουσιακών στοιχείων...

Ελλάδα
Για την Ελλάδα, στη σημερινή συγκυρία η «ψηφιακή διαταραχή» δεν συμπεριλαμβάνεται στις προτεραιότητες των τραπεζών. «Η μορφή της ελληνικής οικονομίας και του κλάδου τραπεζικών υπηρεσιών ίσως δημιουργεί την εντύπωση ότι θέμα εισόδου νέων παικτών δεν θα δημιουργηθεί για τα επόμενα χρόνια», λέει ο Δημήτρης Ψαρής, υπεύθυνος της Oliver Wyman για την Ελλάδα. Ωστόσο, δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά της ψηφιακής διαταραχής είναι η ταχύτητα και η κλίμακά της, οπότε δεν υπάρχει λόγος να υποθέσει κανείς ότι η Ελλάδα θα βιώσει με διαφορετικό τρόπο μια αλλαγή που αφορά τον τραπεζικό κλάδο διεθνώς.