Τους σημαντικότερους κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία και την Ελλάδα, για το 2019 παρουσίασε η Euler Hermes στο πλαίσιο του Ετήσιου Συνεδρίου Credit Risk Management της ICAP Group.
Ως προς τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας την προσεχή χρονιά η εταιρεία ασφάλισης πιστώσεων και διαχείρισης κινδύνων (μέλος του ομίλου Allianz), σημειώνει ότι το αποκορύφωμα της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης βρίσκεται πίσω μας, αλλά η παγκόσμια οικονομία θα πρέπει να παραμείνει σχετικά ανθεκτική και να αυξηθεί κοντά στο 3% το τρέχον και το επόμενο έτος. Ωστόσο, η εικόνα αυτή επισκιάζει το γεγονός ότι η αύξηση του ΑΕΠ στις μεγάλες οικονομίες θα αποσυγχρονιστεί όλο και περισσότερο. Υπάρχει η αμερικανική οικονομία, η οποία χάρη σε μια εκτεταμένη δημοσιονομική πολιτική αναπτύσσεται. Από την άλλη, υπάρχουν αρκετές οικονομίες αναδυόμενων αγορών - κυρίως η Αργεντινή και η Τουρκία - όπου οι αυστηρότερες οικονομικές συνθήκες που οφείλονται στην αύξηση των Αμερικανικών επιτοκίων και σε ένα ανατιμημένο δολάριο δυσχεραίνουν τις προοπτικές της ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ, η ταχύτητα στην Ευρώπη επιβραδύνεται ξεκάθαρα.
Εστιάζοντας στις ελληνικές προοπτικές ανάπτυξης, η Euler Hermes σημειώνει ότι είναι αρκετά ευνοϊκές βραχυπρόθεσμα, χάρη στο μεγάλο παραγωγικό κενό και στη σημαντική χαλάρωση της οικονομίας, ιδίως στην αγορά εργασίας. "Αναμένουμε ότι η αύξηση του Ελληνικού ΑΕΠ θα φθάσει μόλις κάτω από το 2% φέτος και περίπου 2,5% το επόμενο έτος. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη επιταχύνεται και η συνολική εικόνα δείχνει πολλά υποσχόμενη, δεν μιλάμε ακόμη για μία δυναμική ανάκαμψη. Η συνεχιζόμενη αδυναμία του επενδυτικού τομέα είναι η κύρια ανησυχία μου. Μέχρι στιγμής, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ προήλθε σε μεγάλο βαθμό από την ιδιωτική κατανάλωση και εν μέρει από τον εξωτερικό τομέα. Για να εξασφαλιστεί ότι η ανάκαμψη είναι ισχυρή και βιώσιμη, οι επενδύσεις - τόσο οι εγχώριες όσο και οι ξένες - θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά".
Ενέργειες για την προσέλκυση μακροπρόθεσμων επενδύσεων
Η διατήρηση και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών είναι ζωτικής σημασίας και για το λόγο αυτό η συνοχή των πολιτικών θα είναι καθοριστική, επισημαίνει η Euler Hermes. "Αυτό περιλαμβάνει την υιοθέτηση των μεταρρυθμιστικών υποσχέσεων με την πλήρη εφαρμογή των μέτρων. Επιπλέον, η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση της δυναμικής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Επί του παρόντος, η επιχειρηματική δραστηριότητα και με τη σειρά της οι επενδύσεις εξακολουθούν να συγκρατούνται από διάφορους παράγοντες, κυρίως από υψηλή φορολογία και υπερβολική γραφειοκρατία. Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η τάση σε αυτό το πλαίσιο έχει πρόσφατα καταγραφεί αρνητική, όπως αναφέρεται στην ετήσια έκθεση Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Στη φετινή έρευνα η Ελλάδα έπεσε 5 θέσεις στην κατάταξη για να τοποθετηθεί στην 72η, μένοντας πίσω από χώρες όπως η Ρουάντα και το Κιργιστάν".
Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος ESM τον Αύγουστο
Κατά την Euler Hermes η Ελλάδα βρίσκεται σε μία πορεία πολλά υποσχόμενη. Όμως, ο δρόμος που πρέπει να διανύσει πριν η οικονομία επιστρέψει στην κανονικότητα είναι ακόμα μακρύς και δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό. "Τα μεγάλα αποθέματα μετρητών προστατεύουν την Ελλάδα από τις ταραχές της αγοράς που σχετίζονται με την Ιταλία και την κρίση των Αναδυόμενων Αγορών. Ωστόσο, όταν αυτό το δίχτυ ασφαλείας θα πάψει να υφίσταται σε περίπου δύο χρόνια και η Ελλάδα αναγκαστεί να αξιοποιήσει τις αγορές, ακόμη και υπό σκληρές συνθήκες, θα έρθει η πραγματική στιγμή της αλήθειας. Προκειμένου να καταστεί η οικονομία επαρκής και να σημειωθεί πρόοδος στην αντιμετώπιση των υπολειπόμενων αδυναμιών της, η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει την πορεία των μεταρρυθμίσεων με πλήρη ταχύτητα και να εφαρμόσει ένα σταθερό πρόγραμμα ανάπτυξης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού η Ελλάδα είναι μια μικρή οικονομία που εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες. Αυτές είναι πιθανό να αλλάξουν αρκετά κατά τα επόμενα δύο χρόνια, ενώ η Ευρωπαϊκή οικονομία ενδέχεται να επιβραδυνθεί και οι χρηματοοικονομικές συνθήκες αναμένεται να καταστούν αυστηρότερες καθώς η ΕΚΤ αρχίζει να εξομαλύνει τη νομισματική της πολιτική".
Ενέργειες για τη μείωση της ανεργίας
Η τάση στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα βρίσκεται προς τη σωστή κατεύθυνση, με την ανεργία να μειώνεται πρόσφατα στο 19%, το χαμηλότερο ποσοστό σε περισσότερα από επτά χρόνια, σημειώνει η Euler Hermes. Εν τω μεταξύ, η απασχόληση συνεχίζει να αυξάνεται. "Ωστόσο, η ποιότητα των θέσεων εργασίας έχει επιδεινωθεί. Αν συνυπολογίσουμε και την υποαπασχόληση, το εκτιμώμενο ποσοστό ανεργίας είναι κοντά στο 27%. Η οικονομική ανάκαμψη θα στηρίξει την επούλωση της αγοράς εργασίας, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος η διαρθρωτική ανεργία να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα. Παρά την ευρεία ανεργία, οι εργοδότες αναφέρουν προβλήματα στην εξεύρεση του κατάλληλου προσωπικού για την πλήρωση των θέσεων εργασίας. Το πρόβλημα αυτό αποδεικνύει σε μεγάλο βαθμό τη δραματική αναντιστοιχία μεταξύ των αποτελεσμάτων της εκπαίδευσης και των αναγκών της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα. Απαιτείται αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου και του παρωχημένου πανεπιστημιακού προγράμματος σπουδών, αλλά αυτό θα επέφερε λύσεις μόνο μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα. Εν τω μεταξύ, οι ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας θα πρέπει να επικεντρωθούν στην επανεκπαίδευση και την εξειδίκευση των ανέργων για την αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας".
Ελληνική τραπεζική αγορά
Εστιάζοντας στις ελληνικές τράπεζες, η Euler Hermes αναφέρει ότι έχουν υπάρξει ενθαρρυντικές ενδείξεις τα τελευταία χρόνια. Η κεφαλαιακή θέση του τραπεζικού τομέα ενισχύθηκε σημαντικά και οι τράπεζες αναφέρουν συνεχείς εισροές καταθέσεων. Ωστόσο, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να υφίσταται σημαντική πίεση. "Η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων παραμένει ένα τεράστιο θέμα και οι σημαντικές μη εξυπηρετούμενες εκθέσεις επιβαρύνουν την ικανότητα των τραπεζών να επεκτείνουν τις πιστώσεις στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, μία διαρκής οικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα απαιτεί ισχυρές και υγιείς τράπεζες που είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν επαρκώς την ανάπτυξη. Ενώ η Ελληνική οικονομία επιστρέφοντας στην αύξηση του ΑΕΠ θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του θέματος, οι τράπεζες θα πρέπει επίσης να δρουν περαιτέρω εκ των προτέρων για τον καθαρισμό των ισολογισμών τους, προωθώντας τις πωλήσεις των απομειωμένων δανείων και ασκώντας πιέσεις στους στρατηγικούς αφερέγγυους πελάτες τους. Αν δεν το κάνουν, η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες που δεν επιδεικνύουν καμία ή ανεπαρκή πρόοδο στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν ραγδαία αυξανόμενο κόστος αναχρηματοδότησης και θα δυσκολευτούν να αυξήσουν τα νέα κεφάλαια, ιδίως σε ένα περιβάλλον περιορισμένης επενδυτικής επιθυμίας για τις Ευρωπαϊκές τράπεζες".
Άρση των capital controls
Τέλος η Euler Hermes τονίζει ότι μόνο όταν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι θα έχουν καταργηθεί εντελώς, η ελληνική οικονομία και οι ελληνικές τράπεζες θα μπορέσουν να λειτουργήσουν κανονικά εντός της ευρωζώνης, αλλά η διαδικασία δεν θα πρέπει να επισπευσθεί. Πολλοί από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στα μέσα του 2015 έχουν ήδη αρθεί. "Η πολύ σταδιακή προσέγγιση που εφαρμόστηκε μέχρι στιγμής ήταν κατά τη γνώμη μας πολύ επιτυχημένη και πρέπει να διατηρηθεί. Παρόλα αυτά, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι δρουν ως παρατηρητές των σοκ για τον ακόμη εύθραυστο τραπεζικό τομέα, ιδίως σε πιο ταραχώδεις οικονομικές συνθήκες".
Ως προς τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας την προσεχή χρονιά η εταιρεία ασφάλισης πιστώσεων και διαχείρισης κινδύνων (μέλος του ομίλου Allianz), σημειώνει ότι το αποκορύφωμα της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης βρίσκεται πίσω μας, αλλά η παγκόσμια οικονομία θα πρέπει να παραμείνει σχετικά ανθεκτική και να αυξηθεί κοντά στο 3% το τρέχον και το επόμενο έτος. Ωστόσο, η εικόνα αυτή επισκιάζει το γεγονός ότι η αύξηση του ΑΕΠ στις μεγάλες οικονομίες θα αποσυγχρονιστεί όλο και περισσότερο. Υπάρχει η αμερικανική οικονομία, η οποία χάρη σε μια εκτεταμένη δημοσιονομική πολιτική αναπτύσσεται. Από την άλλη, υπάρχουν αρκετές οικονομίες αναδυόμενων αγορών - κυρίως η Αργεντινή και η Τουρκία - όπου οι αυστηρότερες οικονομικές συνθήκες που οφείλονται στην αύξηση των Αμερικανικών επιτοκίων και σε ένα ανατιμημένο δολάριο δυσχεραίνουν τις προοπτικές της ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ, η ταχύτητα στην Ευρώπη επιβραδύνεται ξεκάθαρα.
Εστιάζοντας στις ελληνικές προοπτικές ανάπτυξης, η Euler Hermes σημειώνει ότι είναι αρκετά ευνοϊκές βραχυπρόθεσμα, χάρη στο μεγάλο παραγωγικό κενό και στη σημαντική χαλάρωση της οικονομίας, ιδίως στην αγορά εργασίας. "Αναμένουμε ότι η αύξηση του Ελληνικού ΑΕΠ θα φθάσει μόλις κάτω από το 2% φέτος και περίπου 2,5% το επόμενο έτος. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη επιταχύνεται και η συνολική εικόνα δείχνει πολλά υποσχόμενη, δεν μιλάμε ακόμη για μία δυναμική ανάκαμψη. Η συνεχιζόμενη αδυναμία του επενδυτικού τομέα είναι η κύρια ανησυχία μου. Μέχρι στιγμής, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ προήλθε σε μεγάλο βαθμό από την ιδιωτική κατανάλωση και εν μέρει από τον εξωτερικό τομέα. Για να εξασφαλιστεί ότι η ανάκαμψη είναι ισχυρή και βιώσιμη, οι επενδύσεις - τόσο οι εγχώριες όσο και οι ξένες - θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά".
Ενέργειες για την προσέλκυση μακροπρόθεσμων επενδύσεων
Η διατήρηση και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών είναι ζωτικής σημασίας και για το λόγο αυτό η συνοχή των πολιτικών θα είναι καθοριστική, επισημαίνει η Euler Hermes. "Αυτό περιλαμβάνει την υιοθέτηση των μεταρρυθμιστικών υποσχέσεων με την πλήρη εφαρμογή των μέτρων. Επιπλέον, η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση της δυναμικής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Επί του παρόντος, η επιχειρηματική δραστηριότητα και με τη σειρά της οι επενδύσεις εξακολουθούν να συγκρατούνται από διάφορους παράγοντες, κυρίως από υψηλή φορολογία και υπερβολική γραφειοκρατία. Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η τάση σε αυτό το πλαίσιο έχει πρόσφατα καταγραφεί αρνητική, όπως αναφέρεται στην ετήσια έκθεση Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Στη φετινή έρευνα η Ελλάδα έπεσε 5 θέσεις στην κατάταξη για να τοποθετηθεί στην 72η, μένοντας πίσω από χώρες όπως η Ρουάντα και το Κιργιστάν".
Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος ESM τον Αύγουστο
Κατά την Euler Hermes η Ελλάδα βρίσκεται σε μία πορεία πολλά υποσχόμενη. Όμως, ο δρόμος που πρέπει να διανύσει πριν η οικονομία επιστρέψει στην κανονικότητα είναι ακόμα μακρύς και δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό. "Τα μεγάλα αποθέματα μετρητών προστατεύουν την Ελλάδα από τις ταραχές της αγοράς που σχετίζονται με την Ιταλία και την κρίση των Αναδυόμενων Αγορών. Ωστόσο, όταν αυτό το δίχτυ ασφαλείας θα πάψει να υφίσταται σε περίπου δύο χρόνια και η Ελλάδα αναγκαστεί να αξιοποιήσει τις αγορές, ακόμη και υπό σκληρές συνθήκες, θα έρθει η πραγματική στιγμή της αλήθειας. Προκειμένου να καταστεί η οικονομία επαρκής και να σημειωθεί πρόοδος στην αντιμετώπιση των υπολειπόμενων αδυναμιών της, η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει την πορεία των μεταρρυθμίσεων με πλήρη ταχύτητα και να εφαρμόσει ένα σταθερό πρόγραμμα ανάπτυξης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού η Ελλάδα είναι μια μικρή οικονομία που εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες. Αυτές είναι πιθανό να αλλάξουν αρκετά κατά τα επόμενα δύο χρόνια, ενώ η Ευρωπαϊκή οικονομία ενδέχεται να επιβραδυνθεί και οι χρηματοοικονομικές συνθήκες αναμένεται να καταστούν αυστηρότερες καθώς η ΕΚΤ αρχίζει να εξομαλύνει τη νομισματική της πολιτική".
Ενέργειες για τη μείωση της ανεργίας
Η τάση στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα βρίσκεται προς τη σωστή κατεύθυνση, με την ανεργία να μειώνεται πρόσφατα στο 19%, το χαμηλότερο ποσοστό σε περισσότερα από επτά χρόνια, σημειώνει η Euler Hermes. Εν τω μεταξύ, η απασχόληση συνεχίζει να αυξάνεται. "Ωστόσο, η ποιότητα των θέσεων εργασίας έχει επιδεινωθεί. Αν συνυπολογίσουμε και την υποαπασχόληση, το εκτιμώμενο ποσοστό ανεργίας είναι κοντά στο 27%. Η οικονομική ανάκαμψη θα στηρίξει την επούλωση της αγοράς εργασίας, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος η διαρθρωτική ανεργία να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα. Παρά την ευρεία ανεργία, οι εργοδότες αναφέρουν προβλήματα στην εξεύρεση του κατάλληλου προσωπικού για την πλήρωση των θέσεων εργασίας. Το πρόβλημα αυτό αποδεικνύει σε μεγάλο βαθμό τη δραματική αναντιστοιχία μεταξύ των αποτελεσμάτων της εκπαίδευσης και των αναγκών της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα. Απαιτείται αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου και του παρωχημένου πανεπιστημιακού προγράμματος σπουδών, αλλά αυτό θα επέφερε λύσεις μόνο μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα. Εν τω μεταξύ, οι ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας θα πρέπει να επικεντρωθούν στην επανεκπαίδευση και την εξειδίκευση των ανέργων για την αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας".
Ελληνική τραπεζική αγορά
Εστιάζοντας στις ελληνικές τράπεζες, η Euler Hermes αναφέρει ότι έχουν υπάρξει ενθαρρυντικές ενδείξεις τα τελευταία χρόνια. Η κεφαλαιακή θέση του τραπεζικού τομέα ενισχύθηκε σημαντικά και οι τράπεζες αναφέρουν συνεχείς εισροές καταθέσεων. Ωστόσο, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να υφίσταται σημαντική πίεση. "Η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων παραμένει ένα τεράστιο θέμα και οι σημαντικές μη εξυπηρετούμενες εκθέσεις επιβαρύνουν την ικανότητα των τραπεζών να επεκτείνουν τις πιστώσεις στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, μία διαρκής οικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα απαιτεί ισχυρές και υγιείς τράπεζες που είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν επαρκώς την ανάπτυξη. Ενώ η Ελληνική οικονομία επιστρέφοντας στην αύξηση του ΑΕΠ θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του θέματος, οι τράπεζες θα πρέπει επίσης να δρουν περαιτέρω εκ των προτέρων για τον καθαρισμό των ισολογισμών τους, προωθώντας τις πωλήσεις των απομειωμένων δανείων και ασκώντας πιέσεις στους στρατηγικούς αφερέγγυους πελάτες τους. Αν δεν το κάνουν, η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες που δεν επιδεικνύουν καμία ή ανεπαρκή πρόοδο στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν ραγδαία αυξανόμενο κόστος αναχρηματοδότησης και θα δυσκολευτούν να αυξήσουν τα νέα κεφάλαια, ιδίως σε ένα περιβάλλον περιορισμένης επενδυτικής επιθυμίας για τις Ευρωπαϊκές τράπεζες".
Άρση των capital controls
Τέλος η Euler Hermes τονίζει ότι μόνο όταν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι θα έχουν καταργηθεί εντελώς, η ελληνική οικονομία και οι ελληνικές τράπεζες θα μπορέσουν να λειτουργήσουν κανονικά εντός της ευρωζώνης, αλλά η διαδικασία δεν θα πρέπει να επισπευσθεί. Πολλοί από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στα μέσα του 2015 έχουν ήδη αρθεί. "Η πολύ σταδιακή προσέγγιση που εφαρμόστηκε μέχρι στιγμής ήταν κατά τη γνώμη μας πολύ επιτυχημένη και πρέπει να διατηρηθεί. Παρόλα αυτά, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι δρουν ως παρατηρητές των σοκ για τον ακόμη εύθραυστο τραπεζικό τομέα, ιδίως σε πιο ταραχώδεις οικονομικές συνθήκες".
