Επιβράβευση ή πίεση;

Παρέδωσε ο Ομπάμα τη σκυτάλη της Φιλελεύθερης Παγκοσμιοποίησης στη Μέρκελ;



Το βέβαιο είναι ότι ο απερχόμενος πρόεδρος έστησε ένα όντως φαντασμαγορικό σκηνικό διεθνούς αξιοπιστίας για την καγκελάριο τρεις μόλις ημέρες πριν ανακοινώσει ότι θέτει υποψηφιότητα για τέταρτη πλήρη τετραετή θητεία.

Πριν από μερικούς μήνες όσο απίθανη φαινόταν η νίκη Τραμπ, άλλο τόσο εξωπραγματική φάνταζε μια παρόμοια στήριξη της Μέρκελ από τον Ομπάμα.

Αν στο Βερολίνο προσπαθούσαν να ξεχάσουν την υποκλοπή του κινητού της καγκελαρίου από την υπηρεσία NSA, το επαπειλούμενο συνθλιπτικό πρόστιμο στη θυγατρική της Deutsche Bank στις ΗΠΑ, έφερνε στη μνήμη τις υποθέσεις Volkswagen και Siemens και τέλος τη σταθερή απόρριψη από τον Σόιμπλε των συστάσεων για χαλάρωση της λιτότητας, που του είχαν διαδοχικά απευθύνει οι Γκάιτνερ και Λιού ως υπουργοί Οικονομικών των ΗΠΑ.

Τι συνέβη λοιπόν και από ηγέτης μιας Γερμανίας που βρισκόταν σε συγκρουσιακή συνύπαρξη με τις ΗΠΑ, η Μέρκελ μετατράπηκε σε διάδοχο (!) του αποχωρούντος Ομπάμα στην ηγεσία της Δύσης;

Η επιβράβευση της Μέρκελ από τον Ομπάμα δεν συνδέεται με προσδοκίες ότι το Βερολίνο θα αναγκάσει τον Τραμπ σε μια Ρεαλπολιτίκ διατλαντικής συνεργασίας, καθώς και ότι θα οδηγήσει σε βελούδινο διαζύγιο για την αποχώρησή της Βρετανίας από την Ε.Ε.

Αν διαβάσουμε προσεκτικά τα όσα είπε ο Ομπάμα για τη Μέρκελ, αναδύεται το στίγμα μιας πίεσης με τη μορφή προεξόφλησης του ότι η καγκελάριος στην επερχόμενη νέα Κρίση στην Ευρωζώνη θα αναλάβει πλήρως τις ευθύνες που δεν θέλησε να αναλάβει μετά την έναρξη της Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης τον Σεπτέμβριο του 2008 και κυρίως μετά την έναρξη της Κρίσης στην Ευρωζώνη την άνοιξη του 2010.

Ο άμεσος κίνδυνος για τη Δύση και την Παγκοσμιοποίηση δεν είναι ο απρόβλεπτος Τραμπ, αλλά η προβλέψιμη αποσταθεροποίηση στην Ευρώπη, με διαδοχικούς σταθμούς την Ιταλία, την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Γαλλία.

Η δυναμική του αντισυστημικού λαϊκισμού δεν θα τεθεί υπό έλεγχο με ευχολόγια πολιτικής ορθότητας, αλλά μόνο αν η καγκελάριος αδιαφορήσει για το εσωτερικό πολιτικό κόστος και κάνει βήματα απομάκρυνσης από τη «θρησκεία» της μονομερούς δημοσιονομικής λιτότητας.

Ευλογα ο αρθρογράφος των Financial Times Munchau θέτει το ερώτημα πώς μπορεί να αναδεικνύεται η Μέρκελ ως ηγέτης του ελεύθερου κόσμου, όταν δεν μπόρεσε να ηγηθεί της Ευρώπης όταν χρειαζόταν.

Με πολύ ευγενικό και διπλωματικό τρόπο ο Ομπάμα μάλλον υπέδειξε στη Γερμανία ότι είναι μονόδρομος η ανάληψη παγκόσμιων και ευρωπαϊκών ευθυνών και του κόστους που συνεπάγονται: Από την αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού και τη συνεισφορά στο ΝΑΤΟ, μέχρι τη συνολική αλληλεγγύη στην Ευρωζώνη, με αμοιβαιοποίηση των κινδύνων, κοινό δανεισμό και μεταφορά πόρων από τις πλεονασματικές χώρες στις ελλειμματικές.

Εύλογα προκύπτει το ερώτημα αν ακόμη και σε επικοινωνιακό-συμβολικό επίπεδο ο Ομπάμα παρέδωσε στη Μέρκελ μια σκυτάλη την οποία το Βερολίνο δεν διεκδίκησε, ούτε είναι πρόθυμο να παραλάβει ή αν προληπτικά διευκολύνει μια ρεαλιστική στροφή της ευρωπαϊκής στρατηγικής της Γερμανίας στους επόμενους μήνες.

Τούτων λεχθέντων και να υπάρχει βούληση για στροφή από τη Μέρκελ, δεν είναι σίγουρο πια ότι υπάρχει η δυνατότητα, γιατί ο τακτικισμός της καγκελαρίου λειτούργησε ως Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία: Επικαλέσθηκε ως άλλοθι για την ευρωπαϊκή ακινησία της χώρας της μια αρνητική διάθεση της κοινής γνώμης, η οποία στην πορεία από άλλοθι έγινε πραγματικό πρόβλημά.

Το πρώτο stress test της επιβράβευσης της Μέρκελ από τον Ομπάμα είναι πολύ κοντά και είναι η Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου, όταν κατά πάσα πιθανότητα ο ηττημένος στο δημοψήφισμα Ρέντζι θα ανακοινώνει την παραίτησή του ανοίγοντας μια κρίση με απρόβλεπτες αποσταθεροποιητικές συνέπειες για το σύνολο της Ευρωζώνης.

Όχι ευχολόγια
Η δυναμική του αντισυστημικού λαϊκισμού δεν θα τεθεί υπό έλεγχο με ευχολόγια πολιτικής ορθότητας, αλλά μόνο αν η καγκελάριος αδιαφορήσει για το εσωτερικό πολιτικό κόστος και κάνει βήματα απομάκρυνσης από τη «θρησκεία» της μονομερούς δημοσιονομικής λιτότητας.