Μέχρι πριν από δύο εβδομάδες, όταν έλαβε χώρα μια διόρθωση των αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο, η προσπάθεια να κατανοήσουμε την οικονομική επίδραση του κορονοϊού ήταν σχετικά απλή, αν και εμπειρική άσκηση.
Όλη η προσοχή ήταν επικεντρωμένη στην Κίνα και στην κατανόηση του πώς οι απαντήσεις στην επιδημία επηρέαζαν αρνητικά την οικονομία της και στη συνέχεια στην εκτίμηση του πώς θα επηρεαζόταν και οι εμπορικοί εταίροι της Κίνας.
Οι αρχικές εκτιμήσεις αυτών των επιδράσεων -είτε από την κινεζική κυβέρνηση ή από δυτικούς οικονομικούς οίκους- ήταν πολύ αισιόδοξες. Μέχρι το πρώτο μισό του Φεβρουαρίου, οι περισσότερες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για πιθανή απώλεια 1-2 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ στο α΄ τρίμηνο του 2020, με την ανάκαμψη να ξεκινάει στο β΄ τρίμηνο και πολύ περιορισμένη επίδραση στη συνολική ετήσια ανάπτυξη. Αλλά αυτές οι προβλέψεις ήρθαν σε πλήρη αντίθεση με τις εικόνες που έρχονται από την Κίνα και τα αρχικά στοιχεία -η κατακόρυφη μείωση των ανθρώπων στους δρόμους της Κίνας, οι δραστικές περικοπές στο εγχώριο σύστημα μεταφορών, η σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του ξένου τουρισμού (που αντιστοιχεί στο 3% του ΑΕΠ της Κίνας) και η διακοπή των μεταφορών και των εφοδιαστικών αλυσίδων. Αυτά είναι εκτός του συνολικού lockdown και της καραντίνας που λαμβάνουν χώρα στο Γουχάν και στην γύρω περιοχή της Χουμπέι, πηγή για περίπου το 6% του κινεζικού ΑΕΠ.
Τώρα γνωρίζουμε ότι και η κατανάλωση και η μεταποιητική παραγωγή έχουν σημειώσει μεγάλη πτώση, ότι η ενεργειακή χρήση θα μειωθεί κατά το ένα πέμπτο ή περισσότερο στο α΄ τρίμηνο, και ότι υπάρχουν τεράστιοι κίνδυνοι και προβλήματα στο να επιστρέψουν οι άνθρωποι πίσω στις δουλειές τους. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μια νέα συναίνεση που ανακύπτει, αναφορικά με το ότι η κινεζική οικονομία θα συρρικνωθεί στο α΄ τρίμηνο, αλλά πόσο πολύ και για πόσο διάστημα;
Τα ευάλωτα σημεία της κινεζικής οικονομίας
Τα θετικά νέα εδώ είναι ότι εμφανίζεται πως ο ρυθμός των νέων μολύνσεων έχει επιβραδυνθεί δραματικά και οι κινεζικές αρχές έχουν καταστήσει σαφές ότι θα κάνουν οτιδήποτε μπορούν για να αποκαταστήσουν την ανάπτυξη. Τα αρνητικά νέα είναι ότι ο παραδοσιακός μοχλός του Πεκίνου για την αντιμετώπιση της οικονομικής εξασθένισης -διοχέτευση ρευστότητας στην οικονομία- ίσως να μην είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Υπάρχουν δύο "τρωτά” σημεία εδώ. Το πρώτο είναι το γεγονός πως εκατομμύρια μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν οικονομική συρρίκνωση που προέρχεται από την κατάρρευση του ημερήσιου εμπορίου. Οι κινεζικές αρχές έχουν αντιμετωπίσει -με περιορισμένη επιτυχία- την προσπάθεια χρηματοδότηση αυτών των επιχειρήσεων. Το δεύτερο είναι εάν οι καταναλωτές θα είναι αρκετά σίγουροι -από πλευράς υγείας και από πλευράς ευμάρειας- για να επιστρέψουν στις προ κορονοϊού συνήθειες δαπανών. Αυτές οι προκλήσεις θα ενισχυθούν από την πιθανή βραδεία ανάκαμψη τόσο του εγχώριου όσο και (ειδικά αυτού) ξένου τουρισμού, που μαζί αντιστοιχούν σε πάνω από το 10% του ΑΕΠ. Όλα αυτά προϋποθέτουν ότι, καθώς η Κίνα επιστρέψει στην εργασία στις επόμενες εβδομάδες, δεν θα υπάρξει μια αντιστροφή του μειούμενου ποσοστού νέων κρουσμάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εκ νέου επιβολή εργασιακών και ταξιδιωτικών περιορισμών, και να πλήξει ενδεχόμενη αποκατάσταση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης.
Παγκόσμια οικονομική επίδραση
Aλλά, με ειρωνικό τρόπο, το πλήγμα στην παγκόσμια αγορά από τον κορονοϊό ήρθε τη στιγμή που γινόταν πιο θετικές οι προοπτικές για την Κίνα. Η διόρθωση στις αγορές παγκοσμίως ήταν από πολλές απόψεις ακραία. Για το τελευταίο ενάμιση έτος, μετά από την κρίση στις αγορές τον Οκτώβριο του 2018 όταν η Ουάσιγκτον επέβαλε δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, οι αγορές κυριαρχηθήκαν από την νοοτροπία "αγόραζε στα χαμηλά”. Οποιεσδήποτε απώλειες θα οδηγούσαν σε αγοραστική έξαρση, με την προσδοκία της συνέχισης των κερδών της αγοράς. Η εμπιστοσύνη της αγοράς έχει διατηρηθεί παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία είναι σε επιβράδυνση για τουλάχιστον τους τελευταίους έξι μήνες. Στις 24 Φεβρουαρίου ωστόσο, το κλίμα έγινε ξεκάθαρα αρνητικό και ξεκίνησε το selling στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. Οι συνολικές απώλειες της αγοράς τωβν ΗΠΑ υπερέβησαν αυτές στην αντίστοιχη περίοδο της κατάρρευσης των αγορών το 2008.
Δύο παράγοντες ήταν καθοριστικοί. Ο πρώτος ήταν ότι έγινε πολύ σαφές πως η αρχική αισιοδοξία για μια περιορισμένη οικονομική επίδραση από τον κορονοϊό στην Κίνα δεν ήταν απλώς μικρή, αλλά ήταν λάθος από διάφορες τάξεις μεγέθους. Την ίδια στιγμή, οι στρεβλώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα μόλις άρχισαν να γίνονται αισθητές στις ΗΠΑ και σε άλλες αναπτυγμένες αγορές.
Ο δεύτερος είναι ότι -με την δραματική αύξηση των κρουσμάτων σε Ιταλία, Ιράν και Κορέα- έγινε σαφές ότι οι επιδράσεις του ιού δεν επρόκειτο να συγκρατηθούν στην Κίνα και στις φτωχότερες χώρες στη ΝΑ Ασία και ίσως στην Αφρική. Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων έφερε το sell-off της 24ης Φεβρουαρίου, μετά από την οποία τα σχόλια στα ΜΜΕ και στα social media (κυρίως ασυνείδητα) έχουν φουντώσει τις φλόγες του πανικοόυ πάνω στις οποίες "ανθεί” η bear market.
Πού πάμε από εδώ και πέρα;
Είναι πολύ νωρίς να υποθέσουμε ότι θα δούμε κάτι αντίστοιχο με την Κίνα, σε ό,τι αφορά στην επίπτωση του ιού σε άλλες μεγάλες χώρες. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη της Κίνας θα έχει ευρείες συνέπειες εντός της παγκόσμιας οικονομίας, και ότι μια ανάκαμψη τύπου V στις παγκόσμιες αγορές, είναι εξαιρετικά απίθανη.
Οι μεγάλες πτώσεις της αγοράς συχνά ακολουθούνται από απώλεια της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Το εάν αυτό συμβαίνει ή όχι στις ΗΠΑ, θα μπορούσε να έχει σοβαρή επίπτωση στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, στις οποίες οι περισσότεροι παρατηρητές αισθάνονται ότι το μεγαλύτερο assets του προέδρου Trump ήταν μια ισχυρή οικονομία και η ιδιαίτερα χαμηλή ανεργία και τα υψηλά επίπεδα καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Αλλά ακόμη και αυτό το σενάριο υποδηλώνει μια ήπια πορεία σε ό,τι αφορά στη συγκράτηση του ιού. Εάν δεν συμβεί αυτό, η πιθανότητα μιας ύφεσης παγκοσμίως λόγω μιας σοβαρής μολυσματικής ασθένειας -και οι απροσδόκητες πολιτικές συνέπειες- δεν μπορούν να προεξοφληθούν.
Όλη η προσοχή ήταν επικεντρωμένη στην Κίνα και στην κατανόηση του πώς οι απαντήσεις στην επιδημία επηρέαζαν αρνητικά την οικονομία της και στη συνέχεια στην εκτίμηση του πώς θα επηρεαζόταν και οι εμπορικοί εταίροι της Κίνας.
Οι αρχικές εκτιμήσεις αυτών των επιδράσεων -είτε από την κινεζική κυβέρνηση ή από δυτικούς οικονομικούς οίκους- ήταν πολύ αισιόδοξες. Μέχρι το πρώτο μισό του Φεβρουαρίου, οι περισσότερες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για πιθανή απώλεια 1-2 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ στο α΄ τρίμηνο του 2020, με την ανάκαμψη να ξεκινάει στο β΄ τρίμηνο και πολύ περιορισμένη επίδραση στη συνολική ετήσια ανάπτυξη. Αλλά αυτές οι προβλέψεις ήρθαν σε πλήρη αντίθεση με τις εικόνες που έρχονται από την Κίνα και τα αρχικά στοιχεία -η κατακόρυφη μείωση των ανθρώπων στους δρόμους της Κίνας, οι δραστικές περικοπές στο εγχώριο σύστημα μεταφορών, η σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του ξένου τουρισμού (που αντιστοιχεί στο 3% του ΑΕΠ της Κίνας) και η διακοπή των μεταφορών και των εφοδιαστικών αλυσίδων. Αυτά είναι εκτός του συνολικού lockdown και της καραντίνας που λαμβάνουν χώρα στο Γουχάν και στην γύρω περιοχή της Χουμπέι, πηγή για περίπου το 6% του κινεζικού ΑΕΠ.
Τώρα γνωρίζουμε ότι και η κατανάλωση και η μεταποιητική παραγωγή έχουν σημειώσει μεγάλη πτώση, ότι η ενεργειακή χρήση θα μειωθεί κατά το ένα πέμπτο ή περισσότερο στο α΄ τρίμηνο, και ότι υπάρχουν τεράστιοι κίνδυνοι και προβλήματα στο να επιστρέψουν οι άνθρωποι πίσω στις δουλειές τους. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μια νέα συναίνεση που ανακύπτει, αναφορικά με το ότι η κινεζική οικονομία θα συρρικνωθεί στο α΄ τρίμηνο, αλλά πόσο πολύ και για πόσο διάστημα;
Τα ευάλωτα σημεία της κινεζικής οικονομίας
Τα θετικά νέα εδώ είναι ότι εμφανίζεται πως ο ρυθμός των νέων μολύνσεων έχει επιβραδυνθεί δραματικά και οι κινεζικές αρχές έχουν καταστήσει σαφές ότι θα κάνουν οτιδήποτε μπορούν για να αποκαταστήσουν την ανάπτυξη. Τα αρνητικά νέα είναι ότι ο παραδοσιακός μοχλός του Πεκίνου για την αντιμετώπιση της οικονομικής εξασθένισης -διοχέτευση ρευστότητας στην οικονομία- ίσως να μην είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Υπάρχουν δύο "τρωτά” σημεία εδώ. Το πρώτο είναι το γεγονός πως εκατομμύρια μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν οικονομική συρρίκνωση που προέρχεται από την κατάρρευση του ημερήσιου εμπορίου. Οι κινεζικές αρχές έχουν αντιμετωπίσει -με περιορισμένη επιτυχία- την προσπάθεια χρηματοδότηση αυτών των επιχειρήσεων. Το δεύτερο είναι εάν οι καταναλωτές θα είναι αρκετά σίγουροι -από πλευράς υγείας και από πλευράς ευμάρειας- για να επιστρέψουν στις προ κορονοϊού συνήθειες δαπανών. Αυτές οι προκλήσεις θα ενισχυθούν από την πιθανή βραδεία ανάκαμψη τόσο του εγχώριου όσο και (ειδικά αυτού) ξένου τουρισμού, που μαζί αντιστοιχούν σε πάνω από το 10% του ΑΕΠ. Όλα αυτά προϋποθέτουν ότι, καθώς η Κίνα επιστρέψει στην εργασία στις επόμενες εβδομάδες, δεν θα υπάρξει μια αντιστροφή του μειούμενου ποσοστού νέων κρουσμάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εκ νέου επιβολή εργασιακών και ταξιδιωτικών περιορισμών, και να πλήξει ενδεχόμενη αποκατάσταση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης.
Παγκόσμια οικονομική επίδραση
Aλλά, με ειρωνικό τρόπο, το πλήγμα στην παγκόσμια αγορά από τον κορονοϊό ήρθε τη στιγμή που γινόταν πιο θετικές οι προοπτικές για την Κίνα. Η διόρθωση στις αγορές παγκοσμίως ήταν από πολλές απόψεις ακραία. Για το τελευταίο ενάμιση έτος, μετά από την κρίση στις αγορές τον Οκτώβριο του 2018 όταν η Ουάσιγκτον επέβαλε δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, οι αγορές κυριαρχηθήκαν από την νοοτροπία "αγόραζε στα χαμηλά”. Οποιεσδήποτε απώλειες θα οδηγούσαν σε αγοραστική έξαρση, με την προσδοκία της συνέχισης των κερδών της αγοράς. Η εμπιστοσύνη της αγοράς έχει διατηρηθεί παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία είναι σε επιβράδυνση για τουλάχιστον τους τελευταίους έξι μήνες. Στις 24 Φεβρουαρίου ωστόσο, το κλίμα έγινε ξεκάθαρα αρνητικό και ξεκίνησε το selling στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. Οι συνολικές απώλειες της αγοράς τωβν ΗΠΑ υπερέβησαν αυτές στην αντίστοιχη περίοδο της κατάρρευσης των αγορών το 2008.
Δύο παράγοντες ήταν καθοριστικοί. Ο πρώτος ήταν ότι έγινε πολύ σαφές πως η αρχική αισιοδοξία για μια περιορισμένη οικονομική επίδραση από τον κορονοϊό στην Κίνα δεν ήταν απλώς μικρή, αλλά ήταν λάθος από διάφορες τάξεις μεγέθους. Την ίδια στιγμή, οι στρεβλώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα μόλις άρχισαν να γίνονται αισθητές στις ΗΠΑ και σε άλλες αναπτυγμένες αγορές.
Ο δεύτερος είναι ότι -με την δραματική αύξηση των κρουσμάτων σε Ιταλία, Ιράν και Κορέα- έγινε σαφές ότι οι επιδράσεις του ιού δεν επρόκειτο να συγκρατηθούν στην Κίνα και στις φτωχότερες χώρες στη ΝΑ Ασία και ίσως στην Αφρική. Ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων έφερε το sell-off της 24ης Φεβρουαρίου, μετά από την οποία τα σχόλια στα ΜΜΕ και στα social media (κυρίως ασυνείδητα) έχουν φουντώσει τις φλόγες του πανικοόυ πάνω στις οποίες "ανθεί” η bear market.
Πού πάμε από εδώ και πέρα;
Είναι πολύ νωρίς να υποθέσουμε ότι θα δούμε κάτι αντίστοιχο με την Κίνα, σε ό,τι αφορά στην επίπτωση του ιού σε άλλες μεγάλες χώρες. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη της Κίνας θα έχει ευρείες συνέπειες εντός της παγκόσμιας οικονομίας, και ότι μια ανάκαμψη τύπου V στις παγκόσμιες αγορές, είναι εξαιρετικά απίθανη.
Οι μεγάλες πτώσεις της αγοράς συχνά ακολουθούνται από απώλεια της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Το εάν αυτό συμβαίνει ή όχι στις ΗΠΑ, θα μπορούσε να έχει σοβαρή επίπτωση στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, στις οποίες οι περισσότεροι παρατηρητές αισθάνονται ότι το μεγαλύτερο assets του προέδρου Trump ήταν μια ισχυρή οικονομία και η ιδιαίτερα χαμηλή ανεργία και τα υψηλά επίπεδα καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Αλλά ακόμη και αυτό το σενάριο υποδηλώνει μια ήπια πορεία σε ό,τι αφορά στη συγκράτηση του ιού. Εάν δεν συμβεί αυτό, η πιθανότητα μιας ύφεσης παγκοσμίως λόγω μιας σοβαρής μολυσματικής ασθένειας -και οι απροσδόκητες πολιτικές συνέπειες- δεν μπορούν να προεξοφληθούν.
