Ένα κολοσσιαίο και πρωτοποριακό σχέδιο για τη μείωση του ιδιωτικού χρέους από την οικονομία, και όχι απλώς από τους ισολογισμούς των τραπεζών, επεξεργάζεται η κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες , το σχέδιο που έρχεται μετά τον "Ηρακλή" έχει πολυεπίπεδη στόχευση και καταστρώνεται σε συνεργασίαυπουργείου Οικονομικών - τραπεζών και εταιρειών διαχείρισης. Με άξονα την επικείμενη λειτουργία του "Ηρακλή", το σχέδιο αποβλέπει: α) στην παράλληλη εξυγίανση και αναχρηματοδότηση της οικονομίας, β) στην αποφυγή των δραματικών κοινωνικών επιπτώσεων που θα είχαν οι αθρόοι πλειστηριασμοί, γ) σε λύσεις win-win για οφειλέτες και πιστωτές και δ) στην προστασία φορολογούμενων, καταθετών, μετόχων και επενδυτών.
Τεράστια καινοτομία στον όλο σχεδιασμό, ο οποίος είναι στο σύνολό του πρωτοποριακός πανευρωπαϊκά, είναι η επανένταξη στην τραπεζική χρηματοδότηση οφειλετών που βρίσκονται σήμερα στον "Τειρεσία". Όσο για την αρχιτεκτονική του σχεδίου, βασίζεται στον διαχωρισμό των οφειλετών σε τρεις κατηγορίες: α) έχοντες οι οποίοι αρνούνται να αποπληρώσουν τις οφειλές τους, β) οφειλέτες που θέλουν να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους αλλά δεν μπορούν και γ) οφειλέτες που ούτε έχουν ούτε μπορούν να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους.
Ζητούμενο είναι οι πλειστηριασμοί να απευθυνθούν στην πρώτη κατηγορία οφειλετών. Οι τράπεζες διαπιστώνουν ότι οι στρατηγικοί κακοπληρωτέςαντιστοιχούν στο 25%-30% των "κόκκινων" δανείων και υπολογίζουν ότι οιπλειστηριασμοί που θα προχωρήσουν έναντι αυτών θα είναι ύψους 7 δισ. ευρώ.
Στη δεύτερη και πολυπληθέστερη κατηγορία οφειλετών επιδιώκεται να δοθούν βιώσιμες λύσεις αναδιάρθρωσης του χρέους. Για την τρίτη κατηγορία, όπου το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με όρους ελεύθερης αγοράς, να υπάρξει μέριμνα του κράτους, με επιδότηση είτε για την πληρωμή της μηνιαίας δόσης είτε του ενοικίου. Στην κατηγορία των πλέον αδύναμων δανειοληπτών, οι τράπεζες υπολογίζουν ότι περιλαμβάνονται περίπου 130.000 οφειλέτες, όσοι δηλαδή μπορούν να επωφεληθούν από τον νόμο για την προστασία της πρώτης κατοικίας, που εκπνέει στις 30 Απριλίου.
Η ανάγκη για σχέδιο δράσης
Αφορμή για την υλοποίηση του πολυδιάστατου σχεδίου της κυβέρνησης είναι η επικείμενη εφαρμογή του "Ηρακλή", στον οποίο οι τράπεζες θα "ξεφορτώσουν" μέσω τιτλοποιήσεων "κόκκινα" δάνεια 30 δισ. ευρώ. Το ποσό είναι τεράστιο σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας και συνιστά μέγα διακύβευμα για την επιτυχία των τιτλοποιήσεων, εάν αυτές δεν υποστηριχθούν από κανόνες δικαίου τόσο για τους πιστωτές, όσο και για τους οφειλέτες.
Δεδομένης της ελληνικής ιδιαιτερότητας, όπου οι μισοί δανειολήπτες των τραπεζών είναι "κόκκινοι" και τα εισοδήματα έχουν πέσει κατά 25%-30% σε σχέση με 10 χρόνια πριν, λύσεις αμιγώς αγοράς, οι οποίες προβλέπουν άμεση εκτέλεση των ενεχύρων των μη εξυπηρετούμενων δανείων και μπορούν να έχουν εφαρμογή σε χώρες με χαμηλό δείκτη NPL, δεν μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, που οι μαζικοί πλειστηριασμοί είναι αδόκιμοι και επικίνδυνοι για την κοινωνική συνοχή, εξίσου ανεφάρμοστη και άδικη είναι η εφαρμογή γενικευμένης "σεισάχθειας". Επιπλέον, τα χρονικά περιθώρια για τη μείωση των "κόκκινων" δανείων είναιασφυκτικά περιορισμένα και απαιτούνται πραγματικά "μαγικές" λύσεις ώστε ο ελληνικός δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων, που κινείται στο 42%, να συγκλίνει, μέχρι το 2022, στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που διαμορφώνεται γύρω στο 3%.
Εκείνο στο οποίο συμφωνούν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη μείωση των NPLs –κυβέρνηση, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης που θα λειτουργήσουν για λογαριασμό των επενδυτών/funds– είναι ότι το σύνολο του ιδιωτικού χρέους πρέπει να αποπληρωθεί με βάση την οικονομική δυνατότητα του κάθε οφειλέτη και, κυρίως, ότι οι δανειολήπτες πρέπει να αποκτήσουν ξανά και άμεσα πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό.
Η εκ νέου πρόσβαση των οφειλετών στον τραπεζικό δανεισμό είναι το σημείο-"κλειδί" που πηγαίνει τον σχεδιασμό της μείωσης των "κόκκινων" δανείων ένα βήμα παραπέρα: στην εξαφάνισή τους από την πραγματική οικονομία και όχι σε μια αλλαγή χεριών, από τις τράπεζες στα funds. Για να επιτευχθεί ο στόχος, είναι απαραίτητη η συντονισμένη συμβολή των τραπεζών και των εταιρειών διαχείρισης.
Η νέα χρηματοδότηση
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι δύο πλευρές συζητούν με το υπουργείο Οικονομικών τη φόρμουλα για τη συνολική απαλλαγή της οικονομίας από τα "κόκκινα" δάνεια. Σημείο εκκίνησης των λύσεων που προωθούνται είναι η αποφυγή των μαζικών πλειστηριασμών και η παροχή ρυθμίσεων στην κατηγορία των οφειλετών που θέλουν να αποπληρώσουν τα δάνειό τους, με όρους συμβατούς με τη σημερινή οικονομική τους κατάσταση. Για να γίνει αυτό, κρίνεται απαραίτητη και η νέα χρηματοδότηση των οφειλετών, ειδικά διότι τα δάνειά τους πρόκειται να τιτλοποιηθούν, να πουληθούν σε επενδυτές (funds και τράπεζες που θα διακρατήσουν τα seniornotes των τιτλοποιήσεων) και να συνοδευτούν με εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου (δηλαδή χρήματα των φορολογούμενων). Στο πλαίσιο αυτό, συζητούνται τα εξής:
α) Η εταιρεία διαχείρισης, η οποία θα είναι ο αντισυμβαλλόμενος του δανειολήπτη μετά την πώληση ή τιτλοποίηση του δανείου του, θα ορίζει τη νέα μηναία δόση την οποία μπορεί να εξυπηρετεί ο δανειολήπτης. Έστω ότι το ύψος της οφειλής του δανειολήπτη είναι σήμερα 130.000 ευρώ και η αξία του ακινήτου του 100.000 ευρώ. Η εταιρεία διαχείρισης που δρα για λογαριασμό του επενδυτή που έχει αγοράσει το "κόκκινο" δάνειο διαπιστώνει ότι ο οφειλέτης μπορεί να αποπληρώσει μια συνολική οφειλή 80.000 ευρώ. Στη βάση αυτού του δεδομένου, θα διαμορφώνει μια νέα σύμβαση δανείου, με σταθερή μηνιαία δόση για διάρκεια, π.χ., 20ετίας. Τη δόση αυτή θα πρέπει να εξυπηρετεί ο δανειολήπτης απολύτως ομαλά (δηλ. να είναι πάντα ενήμερος) ώστε η συμφωνία των δύο πλευρών να διατηρείται σε ισχύ και να αποκλείεται ο πλειστηριασμός. Καθώς, ωστόσο, το δάνειο ανήκει πλέον στον επενδυτή (fund) που το έχει αγοράσει, αυτός δεν μπορεί να έχει τον ίδιο χρονικό ορίζοντα (20ετία) για την είσπραξή του, από τη στιγμή μάλιστα που, με άμεσο πλειστηριασμό του ακινήτου του δανείου, θα εισέπραττε 100.000 και όχι 80.000 ευρώ.
Τη δυνατότητα άμεσης ανάκτησης για τον επενδυτή θα δώσει ο τραπεζικός δανεισμός του οφειλέτη. Ειδικότερα, η τράπεζα θα καλύψει με νέο δάνειο τα 80.000 ευρώ της νέας δανειακής σύμβασης του οφειλέτη με το fund. Τους όρους της νέας δανειοδότησης προς τον οφειλέτη, που προφανώς θα είναι ελκυστικοί, θα διαμορφώνει η τράπεζα. Τις νέες δανειοδοτήσεις θα μπορεί να κάνει απευθείας η ίδια ή μέσω της ίδρυσης θυγατρικών για τον σκοπό αυτό, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα να χορηγεί δάνεια που θα περιλαμβάνουν όλες τις εταιρείες διαχείρισης.
β) Η εταιρεία διαχείρισης θα κάνει τη ρύθμιση του δανείου του οφειλέτη, ακολουθώντας τη στρατηγική επενδύσεων του fund-αγοραστή του δανείου, καιτη χρηματοδότηση της ρύθμισης θα αναλαμβάνει το ίδιο το fund. Έπειτα από ένα έτος κατά το οποίο ο οφειλέτης θα τηρεί με συνέπεια τη ρύθμιση, η εταιρεία διαχείρισης θα υπολογίζει το δάνειο ως υγιές και θα μπορεί να το μεταπωλήσει ως τέτοιο πίσω στην τράπεζα.
Όπως προκύπτει από τις συζητήσεις που πραγματοποιούνται μεταξύ τραπεζών - εταιρειών διαχείρισης και υπουργείου Οικονομικών, μέσω των χρηματοδοτούμενων ρυθμίσεων, οι οφειλέτες που σήμερα δεν μπορούν να δανειοδοτηθούν γιατί είναι "κόκκινοι" και βρίσκονται στον "Τειρεσία" θα αποκτήσουν ξανά πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.
Τα αμοιβαία οφέλη
Σε άλλες εποχές και υπό άλλες συνθήκες κάτι τέτοιο θα φάνταζε αδιανόητο. Σήμερα, όμως, εξυπηρετεί όλες τις πλευρές:
- Οι δανειολήπτες που έχουν πληγεί από την κρίση, αλλά είναι ευσυνείδητοι και θέλουν να αποπληρώσουν τις οφειλές τους, ησυχάζουν γιατί τακτοποιούν το χρέος τους και δεν απειλούνται με πλειστηριασμό. Αυτό τους επιτρέπει να συνεχίσουν ομαλά τη ζωή τους και, έχοντας πλέον τη σιγουριά ότι δεν θα χάσουν το σπίτι τους, να προβούν και σε επενδύσεις για την αναβάθμισή του (ποιος θα άλλαζε, π.χ., πλακάκια στο μπάνιο ξέροντας ότι ανά πάσα στιγμή το σπίτι θα μπορούσε να βγει σε πλειστηριασμό;).
- Οι τράπεζες μετατρέπουν σε υγιή δάνεια που έχουν στους ισολογισμούς τους και, παράλληλα, μπορούν να δώσουν νέες χρηματοδοτήσεις προς όφελος των εσόδων και της κερδοφορίας τους. Η αναιμική πιστωτική επέκταση και οι περιορισμένες πηγές εσόδων για τις τράπεζες με αντίκτυπο στην παραγωγή κερδοφορίας είναι μείζονα ζητήματα για τον τραπεζικό κλάδο. Περιπλέκονται, δε, αν αναλογιστεί κανείς ότι το πλήθος της δυνητικής πελατείας των τραπεζών έχει περιοριστεί κατά το ήμισυ, αφού περίπου οι μισοί δανειολήπτες είναι "κόκκινοι", χωρίς να βάζει κανείς στην εξίσωση και την πελατεία που έχει αφαιρέσει από τις τράπεζες η φυγή στο εξωτερικό 500.000 ανθρώπων που βρίσκονται στην πιο παραγωγική τους φάση.
Επιπλέον, κομμάτι από τα έσοδα των τραπεζών αφαιρούν τα δάνεια που πωλούνται και, προσεχώς, τα 30 δισ. ευρώ των δανείων που θα τιτλοποιηθούν και θα μεταβιβαστούν στον "Ηρακλή". Σημειώνεται ότι, ακόμα και αν εγγράφονται στα μη εξυπηρετούμενα, τα δάνεια αυτά παράγουν κάποιο έσοδο τόκων όσο βρίσκονται στους ισολογισμούς των τραπεζών.
- Τα funds που αγοράζουν τα "κόκκινα" δάνεια ανακτούν οφειλές, γλιτώνοντας, μάλιστα, τη χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία των πλειστηριασμών.
- Οι εταιρείες διαχείρισης παράγουν θετικά αποτελέσματα και αυξάνουν τις αμοιβές τους, καθώς οι ρυθμίσεις ενισχύουν τις ανακτήσεις οφειλών για λογαριασμό των εντολέων τους (funds και τράπεζες).
- Διασφαλίζονται οι προοπτικές επιτυχούς λειτουργίας του "Ηρακλή" και δεν διακυβεύονται οι κρατικές εγγυήσεις. Οι τιτλοποιήσεις δουλεύουν ομαλά (αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει με την προοπτική του πλειστηριασμού να επικρέμαται σε κάθε δάνειο της κάθε τιτλοποίησης), αποφέρουν τις προσδοκώμενες αποδόσεις στους επενδυτές και, άρα, δεν υπάρχει κίνδυνος να καταπέσουν οι εγγυήσεις των Ελλήνων φορολογουμένων.
Ευρύτερα, προστατεύονται οι καταθέτες και οι μέτοχοι των τραπεζών, καθώς οι ισολογισμοί τους εξυγιαίνονται και δημιουργούνται συνθήκες για αύξηση της κερδοφορίας τους. Ταυτόχρονα, οι υγιείς, πλέον, τράπεζες, προσελκύουν νέους επενδυτές, έτοιμους να συνδράμουν με "φρέσκα" κεφάλαια στην αναπτυξιακή προοπτική τους.
Τα προαπαιτούμενα
Το σχέδιο που επεξεργάζεται η κυβέρνηση με τις τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης απευθύνεται στην πλειονότητα των "κόκκινων" δανειοληπτών, οι οποίοι θέλουν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους αλλά αδυνατούν να το πράξουν με βάση τα σημερινά οικονομικά τους δεδομένα. Αυτοί οι δανειολήπτες κρίνεται ότι πρέπει να βοηθηθούν με αναδιάρθρωση της οφειλής τους και νέα χρηματοδότηση για την εξυπηρέτησή της.
Για να γίνει, ωστόσο, αυτό με όρους όχι μόνο κοινωνικής ευαισθησίας, αλλά και κοινωνικής δικαιοσύνης, πρέπει να διασφαλιστεί πλήρως ότι δεν θα επαναληφθούν φαινόμενα του νόμου Κατσέλη. Ο νόμος 3869/2010 είχε δομηθεί με σωστές προθέσεις, αλλά χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά από επιτήδειους, "ξεχειλώνοντας" την περίοδο προστασίας των 6-12 μηνών, σε ασυλία πληρωμών μέχρι το 2032.
Για να μην επαναληφθεί η ιστορία, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης ζητούν πλήρη θωράκιση του νέου πτωχευτικού νόμου, ο οποίος θα ισχύσει μετά τη λήξη, στις 30 Απριλίου, του νόμου 4605/2019 για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, πρέπει να αποφευχθεί η δυνατότητα οποιασδήποτε κωλυσιεργίας στους οφειλέτες κατά τη διαδικασία της πτώχευσης. Δηλαδή, η αίτηση πτώχευσης να μην αναστέλλει τις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης και ο πλειστηριασμός να προχωρά κανονικά, ανεξάρτητα από το εάν ο οφειλέτης έχει υποβάλει ή σκοπεύει να υποβάλει αίτηση πτώχευσης.
Ένα άλλο "παράθυρο" για κωλυσιεργίες στη διαδικασία των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης μπορεί να ανοίξει από το ποιος θα είναι αυτός που θα κάνει την ανάκτηση των οφειλών. Τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης ζητούν η ανάκτηση να επαφίεται στις ίδιες και όχι στον σύνδικο πτώχευσης, καθώς τότε οι κωλυσιεργίες θεωρούνται δεδομένες και οι τιτλοποιήσεις του "Ηρακλή" δεν πρόκειται να δουλέψουν.
Τρίτο βασικό ζητούμενο τραπεζών και εταιρειών διαχείρισης είναι να ξεκαθαρίσουν το νωρίτερο οι υποθέσεις του νόμου Κατσέλη που παραμένουν στοιβαγμένες στα ειρηνοδικεία. Όπως είχε αποκαλύψει το "Κ" την 1η Φεβρουαρίου, οι "θεσμοί" ζητούν όλες οι εκκρεμείς υποθέσεις του νόμου Κατσέλη, που υπολογίζονται σε 95.000, να εκδικαστούν μέχρι τα τέλη του 2021. Η δίκη με έγγραφα και χωρίς ακροαματική διαδικασία, η απαγόρευση αναβολής και η παύση της προστασίας των προσωρινών μέτρων είναι μέτρα που σχεδιάζει για τον σκοπό αυτό η κυβέρνηση.
