Το γεωστρατηγικό παιχνίδι στη σκακιέρα της ενέργειας

Η πάγια πολιτική των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία βρήκε την έκφρασή της στο ναυάγιο της ΔΕΠΑ, προσγειώνοντας απότομα την κυβέρνηση στην πραγματικότητα, μία πραγματικότητα που δεν αφήνει πολλά περιθώρια ούτε για την άλλη διαφημισμένη αποκρατικοποίηση, του ΔΕΣΦΑ.




Η προσφορά που κατέθεσε η κρατική εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν Socar για τον Διαχειριστή του Συστήματος Φυσικού Αερίου κατέβασε αρκετά τον πήχυ των προσδοκιών. Την «ψυχρολουσία» που προκάλεσε χθες η αποσφράγισή, όταν τα στελέχη του ΤΑΙΠΕΔ είδαν τα νούμερα και τις παραδοχές της οικονομικής προσφοράς, διαδέχθηκε η προσπάθεια για βελτιωτικές διαπραγματεύσεις, με στέλεχος του ταμείου να δηλώνει πως «όπως και αν έχει, σίγουρα δεν πρόκειται για μία νέα ΔΕΠΑ», προσθέτοντας ότι η συμφωνία μπορεί να κλείσει στις αρχές της επόμενης εβδομάδας.

Ενδεικτικές της επιφυλακτικότητας είναι και οι λακωνικές ανακοινώσεις που εξέδωσαν χθες το ΤΑΙΠΕΔ και τα ΕΛΠΕ. «Η προσφορά της Socar εξετάζεται στις λεπτομέρειες και τις παραδοχές της από τους συμβούλους του ταμείου και των ΕΛΠΕ». Στόχος είναι σε επόμενο διοικητικό συμβούλιο του ταμείου και των ΕΛΠΕ να ληφθούν οι αποφάσεις.
Το γεωστρατηγικό παιχνίδι στη σκακιέρα της ενέργειας

Το ποσοστό
Ας σημειωθεί ότι πωλείται το 66% των μετοχών του ΔΕΣΦΑ, εκ των οποίων το 35% ανήκει στα ΕΛΠΕ και το 31% στο ΤΑΙΠΕΔ. Φήμες που κυκλοφόρησαν στα δημοσιογραφικά γραφεία έφεραν το τίμημα αρκετά κάτω της αρχικής, μη δεσμευτικής προσφοράς των περίπου 460 εκατ. ευρώ και αυτό υπό όρους, σχετικούς με χρέη και τις οφειλές τρίτων προς την εταιρία.

Αν η πώληση του ΔΕΣΦΑ τελεσφορήσει, επιβεβαιώνει τη θέση της Ελλάδος, στο μπλοκ των χωρών του «εναλλακτικού, νότιου, ενεργειακού διαδρόμου», που στηρίζουν οι Βρυξέλλες και η Ουάσινγκτον, χωρίς όμως να προεξοφλεί την επιλογή του πρότζεκτ ΤΑΡ, ως του αγωγού που θα μεταφέρει το αέριο του Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη.

Το Μπακού επανειλημμένα έχει διαμηνύσει ότι η εξαγορά του ΔΕΣΦΑ δεν σχετίζεται με την επιλογή του αγωγού, ανάμεσα στον ΤΑΡ, που θα διασχίζει ελληνικό έδαφος για να φθάσει μέσω Αλβανίας στην Ιταλία και του Nabucco West, που παρακάμπτει πλήρως την Ελλάδα, στην πορεία του από τα τουρκοβουλγαρικά σύνορα ως την Αυστρία. Ο αγωγός που θα αναλάβει τη μεταφορά θα ανακοινωθεί ως το τέλος Ιουνίου και αν είναι ο ΤΑΡ, τότε αλλάζει η θέση της χώρας στον ενεργειακό χάρτη και εν μέρει ίσως να εξηγεί τη στάση της Gazprom, που πλέον μένει ανενόχλητη με τον αγωγό South Stream στα ανατολικά Βαλκάνια. Ο ρωσικός South Stream και ο Νabucco West διασχίζουν σχεδόν τις ίδιες χώρες, καθώς ακολουθούν περίπου παράλληλη πορεία.

Τίποτα δεν αποκλείει ωστόσο, οι επιλογές να μην σχετίζονται. Αλλωστε την απόφαση για τον ΤΑΡ ή τον Νabucco West δεν την παίρνει μόνον η Socar, αλλά η κοινοπραξία στην οποία μετέχει και αναπτύσσει το νέο κοίτασμα αερίου της Κασπίας, με ηγέτη τον πολευεθνικό πετρελαικό κολσσσό BP.

Η κυβέρνηση ήθελε την κρατική Socar στο παιγνίδι για να εξισορροπήσει τις πιέσεις που δεχόταν από Αμερικανούς και Ευρωπαίους στο θέμα της Gazprom, δεδομένου ότι το Αζερμαϊτζάν είναι το «αγαπημένο παιδί» της ενεργειακής διπλωματίας Ουάσινγκτον και Βρυξελλών στη στρατηγική τους για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής. Τελικά, από το γεωπολιτικό αδιέξοδο έβγαλε την κυβέρνηση ή ίδια η Gazprom, δημιοουργώντας όμως ταυτόχρονα ισχυρούς κραδασμούς στο «success story».

ΔΕΠΑ στα αζήτητα
Το «διαμάντι του στέμματος» όπως αποκάλεσε ο βρετανικός Guardian τη ΔΕΠΑ έμεινε στα αζήτητα, όταν την τελευταία στιγμή η Gazprom δεν προσήλθε για να καταθέσει δεσμευτική προσφορά. Ο ρωσικός κολοσσός επικαλέστηκε επισήμως την οικονομική βιωσιμότητα της εταιρείας για την απόφαση αυτή, όμως δεν έπεισε, με τους περισσότερους να μιλούν για παρέμβαση της Κομισιόν σε πολλά επίπεδα...

Προς την κατεύθυνση αυτή συγκλίνουν όχι μόνον οι πληροφορίες από τις Βρυξέλλες- παρά τις επίσημες διαψεύσεις της Επιτροπής, αλλά και η έκπληξη της ελληνικής κυβέρνησης, όταν σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, πληροφορήθηκε από τους εκπροσώπους της Sintez, του άλλου ρωσικού ομίλου που διεκδικούσε τον ΔΕΣΦΑ, ότι ούτε εκείνος αλλά ούτε και η Gazprom θα καταθέσoυν προσφορές καθ' υπόδειξη του Κρεμλίνου.

Οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή, με την Ελλάδα προσδεμένη στις ευρωπαϊκές και νατοϊκές επιλογές, είναι φανερό πως δεν επιδέχονταν ανακατατάξεις. Τώρα, το γιατί η Gazprom προτίμησε να διευκολύνει το αντίπαλο στρατόπεδο και να αποσυρθεί μόνη της και με ποια ενδεχομένως ανταλλάγματα, αυτό είναι κάτι που θα φανεί αργότερα. Ορισμένοι μίλησαν για δεύτερη «ήττα» των Ρώσων στην Ευρώπη μετά την ιστορία της Κύπρου. Το σίγουρο είναι ότι η Gazprom, που είναι ο ενεργειακός βραχίονας της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, βλέπει συνολικά την Ευρώπη ως αγορά και ανάλογα σταθμίζει τις κινήσεις της.

Τελεσίγραφο Ε.Ε. στην Gazprom

Ο ρωσικός κολοσσός γνώριζε εξαρχής την αντίθεση των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον στην είσοδο του στην ελληνική αγορά αερίου και γι' αυτό επέμεινε στο θέμα της εγγυητικής επιστολής. Τα μηνύματα ήταν σαφή και τον τελευταίο καιρό είχαν πυκνώσει, με αποκορύφωμα τις δηλώσεις κορυφαίου στελέχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 30 Μαΐου ότι δεν είναι δυνατόν ένας παραγωγός αερίου να έχει και τον απόλυτο έλεγχο στο σύστημα προμήθειας μίας χώρας.

Καταλυτικό ρόλο στην απόφαση της Gazprom να μην καταθέσει προσφορά λέγεται ότι έπαιξε η συνάντηση που είχαν στις Βρυξέλλες στο τέλος της περασμένης εβδομάδας κορυφαία στελέχη του ομίλου με παράγοντες της επιτροπής. Στο ερώτημα των Ρώσων αν η εξαγορά της ΔΕΠΑ εξεταστεί μεμονωμένα ή θα ενταχθεί στην ευρύτερη έρευνα που διεξάγει η Κομισιόν κατά της Gazprom για παραβίαση των κοινοτικών κανονισμών, η απάντηση ήταν ότι το θέμα θα εξεταστεί συνολικά, πράγμα που σημαίνει ότι η ΔΕΠΑ θα ήταν «όμηρος» μίας μακράς διαδικασίας, για την οποία κανείς δεν ξέρει πώς και πότε θα τελειώσει, αφού δεν υπάρχει συγκεκριμένη προθεσμία.

Απο τον Σεπτέμβριο του 2012 η Κομισιόν διερευνά τον ρωσικό όμιλο για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και διαμόρφωση υψηλών τιμών στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπου δραστηριοποιείται όχι μόνον σαν μονοπωλιακός πάροχος αερίου, αλλά και σαν ιδιοκτήτης ή συνιδιοκτήτης τοπικών εταιρειών και δικτύων. Η επιτροπή έχει τη δυνατότητα να επιβάλει πρόστιμο ως και 10% επί του τζίρου μίας εταιρείας, αν κρίνει ότι παραβιάζει τους αντιμονοπωλιακούς κανονισμούς. Είναι γνωστή η υπόθεση της Microsoft, την περασμένη δεκαετία, όταν η Κομισιόν της επέβαλε πρόστιμο της τάξης των 2,2 δισ. ευρώ.

Η Gazprom στις επίσημες ανακοινώσεις της, επικαλέστηκε τα χρέη τρίτων προς τη ΔΕΠΑ και τις ελλιπείς εγγυήσεις της ελληνικής πλευράς, παρότι το ΤΑΙΠΕΔ είχε δεχθεί να καλύψει ανεξόφλητες οφειλές ως 180 εκατ. ευρώ μέχρι τις 31/12/2015.

Ο ρωσικός κολοσσός προχθές, όταν έγινε γνωστό ότι ο διαγωνισμός για τη ΔΕΠΑ θα επαναπροκηρυχθεί, άφησε να εννοηθεί ότι θα εξετάσει αν θα επανέλθει ή όχι.

Ανεξάρτητα από το ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα των Ρώσων για τη ΔΕΠΑ, η όλη υπόθεση είχε σαν αποτέλεσμα να καθυστερήσουν σημαντικά οι διαπραγματεύσεις για δύο μεγάλα ζητήματα που «καίνε» την εγχώρια αγορά. Το πρώτον αφορά στις τιμές που αγοράζει η Ελλάδα το αέριο από τους Ρώσους που είναι περίπου 30% άνω του κοινοτικού μέσου όρου και το δεύτερο η διαπραγμάτευση της νέας σύμβασης προμήθειας ρωσικού αερίου, καθώς η τρέχουσα, που διέπεται από διακρατική συμφωνία, λήγει το 2016 με οψιόν ανανεώσης για μία δεκαετία.

Ο υφυπουργός Ενέργειας Μάκης Παπαγεωργίου θα ήθελε να τρέξουν τα δύο αυτά θέματα πριν την επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού. Ομως οι πιέσεις που δέχεται η κυβέρνηση, ειδικά από τους Ευρωπαίους, είναι να προχωρήσει ταχύτερα. Οσο για το αν αυτή τη φορά, θα εξασφαλιστεί ενδιαφέρον απο ευρωπαϊκές εταιρείες και με τι τίμημα είναι και αυτό άγνωστο.