Η ψευδαίσθηση της ενεργειακής και γεωπολιτικής αναβάθμισης της χώρας

Εχει παρατηρηθεί πως κάθε φορά που η χώρα ευρίσκεται αντιμέτωπη με οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα αυξάνεται ο αριθμός των δηλώσεων, άρθρων και αναλύσεων που προβάλλουν την γεωπολιτική μοναδικότητα της Ελλάδος και πως αυτή, εις πείσμα κάθε λογικής, είναι ικανή να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τα όποια προβλήματα.



Έτσι τις τελευταίες εβδομάδες, από τότε δηλαδή που η δεύτερη αξιολόγηση έπεσε στα βράχια και έχουν επανέλθει τα σενάρια εξόδου από την Ευρωζώνη, η γεωπολιτική θεώρηση των πραγμάτων, εμπλουτισμένη τώρα με αρκετή δόση ενέργειας, έρχεται για μια ακόμη φορά να σώσει την κατάσταση.

Σύμφωνα με το τρέχον αφήγημα η Ελλάδα θα μπορούσε να αναδειχθεί ως βασική ενεργειακή πύλη της Ευρώπης, και άρα να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στα Ευρωπαϊκά πράγματα, αφού εάν παίξουμε τα χαρτιά μας σωστά, και αξιοποιήσουμε την γεωγραφική μας θέση, θα επιτύχουμε την διέλευση μέσω των εδαφών μας, βασικών αγωγών φυσικού αερίου αλλά και ηλεκτρικών διασυνδέσεων που θα κατευθύνονται προς τις απαιτητικές ευρωπαϊκές αγορές τροφοδοτώντας τες με μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Στην προοπτική αυτή έρχονται τώρα να προστεθούν και οι κατά ορισμένους «τεράστιες» ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου που ευρίσκονται εγκλωβισμένες κάπου στον Ελλαδικό χώρο (λ.χ. στο Ιόνιο ή νότια της Κρήτης) οι οποίες με λίγη τύχη, ένα καλό marketing και προπαντός την υποστήριξη του διεθνούς παράγοντα θα αξιοποιηθούν επιτέλους ώστε σε λίγα χρόνια να αποφέρουν πολλές χιλιάδες βαρέλια αργού και ακόμη περισσότερα δις κυβικά μέτρα αερίου που όχι μόνο θα καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες μας αλλά θα καταστήσουν την Ελλάδα καθαρό εξαγωγό υδρογονανθράκων.

Έτσι ο συνδυασμός σημαντικών εγχώριων κοιτασμάτων, ένα πλέγμα αγωγών φυσικού αερίου που θα διασχίζουν οριζόντια και εγκάρσια την χώρα και αντιστοίχων υποβρύχιων ηλεκτρικών καλωδίων, πολύ σύντομα θα καταστήσει την Ελλάδα ως την ενεργειακή γέφυρα που θα ενώνει Ανατολή με Δύση και την χώρα μας να παίζει στρατηγικό ρόλο στην κατανομή, προώθηση και διαχείριση ενεργειακών φορτίων. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε ότι μέρος των ηλεκτρικών φορτίων που μέσω Ελλάδας θα προωθούνται προς Βορρά και Δυσμάς θα προέρχονται από τις σημαντικές ποσότητες ηλεκτρισμού που θα παράγονται από εκτεταμένες εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) που εν τω μεταξύ θα έχουν δημιουργηθεί. Με την πλέον ευφάνταστη πλευρά του αφηγήματος, να θέλει την χώρα να κερδίζει πάρα πολλά χρήματα ως διαμεσολαβητής.

Δεν θέλουμε επ ’ ουδενί να αγνοήσουμε ή να υποβιβάσουμε την σοβαρή προσπάθεια που καταβάλλεται για την ενίσχυση του περιφερειακού ρόλου της χώρας στο ενεργειακό γίγνεσθαι μέσω της κατασκευής του ΤΑΡ στην Βόρεια Ελλάδα (χρειάσθηκαν βέβαια 10 χρόνια για να δρομολογηθεί η κατασκευή του) και του υπό σχεδίαση (επίσης εδώ και 10 χρόνια!) Ελληνοβουλγαρικού διασυνοριακού αγωγού IBG, ή του επίσης υπό μελέτη Ελληνο-Ιταλικού διασυνδετήριου αγωγού IGI (14 χρόνια) ή το πλωτό τέρμιναλ (LNG) στην Αλεξανδρούπολη ή ακόμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κρήτη και τις Κυκλάδες (30 χρόνια υπό συζήτηση) ή του μεγαλεπήβολου Euro-Asia Interconnector που θα ενώνει ηλεκτρικά το Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα, αλλά και του αγωγού East Med που θα μεταφέρει αέριο από τα πλούσια κοιτάσματα των Ισραήλ-Κύπρου προς στην Ευρώπη μέσω Ελλάδος. Για να μην αναφερθούμε επίσης στον περίφημο αγωγό Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη που παρά την ενεργό ανάμιξη και υποστήριξη της Ρωσίας ουδέποτε κατασκευάστηκε, αφού δεν αξιοποιήθηκε η πολιτική και οικονομική συγκυρία της περιόδου 2007/2008. Ούτε ασφαλώς θα αναφερθούμε στις έρευνες υδρογονανθράκων από τις οποίες η χώρα μας απείχε επιδεικτικά για 15 χρόνια (1997-2012) για να επανέλθει για ένα σύντομο διάστημα και μετά να ξαναγυρίσει σε κατάσταση σχεδόν πλήρους ακινησίας ή στις ΑΠΕ όπου από ένα εμπορικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό 12 GW μόνο στην αιολική ενέργεια δια της βίας έχουμε αξιοποιήσει τα 2.3 GW.

Όλα τ ’ανωτέρω δείχνουν με τον πλέον εύγλωττο τρόπο ότι ενώ η χώρα έχει δυνατότητες να παίξει σημαντικό ενεργειακό ρόλο σε περιφερειακό επίπεδο, κάτι που αναμφισβήτητα είναι απόλυτα θεμιτό, αυτό είναι τελείως απίθανο να συμβεί υπό την παρούσα οικονομική και πολιτική τάξη πραγμάτων, αφού τίποτα δεν προχωρά βάση ενός καλά μελετημένου και συντονισμένου σχεδίου, όπως απαιτείται. Και πως να προχωρήσει άλλωστε αφού απουσιάζει παντελώς ένας δεσμευτικός μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός, αφού οι πολιτικές ηγεσίες που πέρασαν δεν έδειξαν την απαραίτητη σοβαρότητα για την αντιμετώπιση των μεγάλων ενεργειακών προκλήσεων ενώ οι πολιτικοί προϊστάμενοι του ενεργειακού τομέα άλλαζαν σαν τα πουκάμισα, σχεδόν ένας υπουργός κάθε χρόνο τα τελευταία 10 χρόνια! Κατά τα άλλα όλοι ανεξαιρέτως οι πολιτικοί ταγοί αρέσκονται στο να επαναλαμβάνουν φράσεις κλισέ, περί δήθεν ανάδειξης της Ελλάδας σε περιφερειακό, ή ακόμη και σε Ευρωπαϊκό ενεργειακό κόμβο μείζονος σημασίας και τη χώρα μας να διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο στο Ευρωπαϊκό ενεργειακό γίγνεσθαι. Με άλλα λόγια η χώρα και ιδιαίτερα το πολιτικό προσωπικό πάσχουν από το ?σύνδρομο του ενεργειακού κόμβου? πιστεύοντας ότι μόνο έτσι μπορεί να αναδειχθεί η χώρα σε σημαντικό ενεργειακό παίκτη προσελκύοντας επενδύσεις και αξιοποιώντας το όποιο γεωπολιτικό της πλεονέκτημα.

Αλλά και εάν αποδεχθούμε ως υπόθεση εργασίας ότι η Ελλάδα μπορεί κατά κάποιο τρόπο να δράσει συντεταγμένα, να συντονιστεί και επιτέλους να αναδείξει το ενεργειακό της δυναμικό, θα πρέπει να είμεθα διατεθεμένοι να αντιμετωπίσουμε με θάρρος την πραγματικότητα και όχι να έχουμε αυταπάτες και ψευδαισθήσεις περί πρωτεύοντος ρόλου και άλλων αστείων στην περιφερειακή ενεργειακή σκακιέρα. Αυτός ο ρόλος αναμφισβήτητα ανήκει στην Τουρκία η οποία λόγω γεωγραφικής θέσης, έκτασης και υποδομών -που είναι ήδη κατασκευασμένες και λειτουργούν εδώ και χρόνια και αναβαθμίζονται σε συνεχή βάση- διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο ενεργειακό τοπίο της περιοχής και όχι μόνο. Όταν η πολιτική ηγεσία της χώρας μας και οι ιθύνοντες των μεγάλων ενεργειακών οργανισμών μπορέσουν να αξιολογήσουν και να αντιληφθούν τις πραγματικές διαστάσεις της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας, σε συνάρτηση πάντα με τις γύρω χώρες, ίσως μπορέσουμε να χαράξουμε μια ρεαλιστική περιφερειακή ενεργειακή στρατηγική. Όπου το επίκεντρο ασφαλώς δεν θα είναι η οπτασία του «ενεργειακού κόμβου» αλλά το ευρύτερο γεωστρατηγικό εκτόπισμα της χώρας με το θαλάσσιο στοιχείο, τις μεταφορές, τις υπηρεσίες, το εμπόριο, τον τουρισμό και την ανάδειξη της μοναδικής Ελληνικής μακροχρόνιας ιστορίας να αποτελούν την βάση για μια εξωστρεφή πολιτική.