Η διευθέτηση των εκκρεμοτήτων σε σχέση με τις μεταμνημονιακές μεταρρυθμίσεις στην ενέργεια αποτελεί βασικό ζητούμενο προκειμένου όχι μόνο η Ελλάδα να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της έναντι των δανειστών, αλλά και για να συμμετάσχει στην ενεργειακή κοσμογονία που θα εξελιχθεί τα επόμενα χρόνια στην Ευρώπη, με άξονα τη συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μετάβαση στην απανθρακοποιημένη οικονομία.
Για να μπορέσει, όμως, η Ελλάδα να προλάβει το τρένο της νέας ενεργειακής εποχής στην Ευρώπη, θα πρέπει εγκαίρως να κλείσει τα κεφάλαια που αφορούν την απελευθέρωση και την περιφερειακή ενοποίηση των ενεργειακών αγορών και ταυτόχρονα να διασφαλίσει την εφαρμογή των ευρωπαϊκών ενεργειακών κανόνων.
Η Ελλάδα έχει συμφέρον να βγάλει από το μεταμνημονιακό πακέτο των εκκρεμοτήτων τον τομέα της ενέργειας, σημειώνουν χαρακτηριστικά πηγές της Επιτροπής. Ποια είναι όμως τα κυριότερα μηνύματα σε σχέση με τα καυτά θέματα της ενεργειακής ατζέντας που στέλνει η Ε.Ε. προς την Ελλάδα;
Μεταρρυθμίσεις
Το κεντρικό μήνυμα των Βρυξελλών σε σχέση με τις μεταμνημονιακές ενεργειακές υποχρεώσεις είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να τελειώνει με τις εκκρεμότητες, που πάντως βρίσκονται σε τροχιά διευθέτησης. Η κυριότερη αίρεση αφορά την ολοκλήρωση της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού. Εδώ ο ρόλος της αποεπένδυσης των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ είναι κομβικός. Σε περίπτωση αποτυχίας του διαγωνισμού, πηγές της Επιτροπής ουσιαστικά επιβεβαιώνουν τη ρήση Σταθάκη ότι μπαίνουμε σε αχαρτογράφητα νερά: θα υπάρξει αξιολόγηση και προσπάθεια να εντοπιστούν τα αίτια, ωστόσο de facto ανοίγει ξανά μια σειρά από ζητήματα, που ακουμπούν ακόμη και την πρόσβαση τρίτων στην υδροηλεκτρική παραγωγή.
ΔΕΗ
Ακόμη και στην απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρισμού ο ρόλος της ΔΕΗ μπορεί να είναι σημαντικός και η εταιρεία παρά τη μείωση του μεριδίου της να παραμείνει ο ισχυρότερος πόλος της αγοράς. Οι κινήσεις που έγιναν στο πλαίσιο του Μνημονίου και οι ενέσεις ρευστότητας αφενός δείχνουν ότι η Κομισιόν έχει εντοπίσει το οικονομικό πρόβλημα αφετέρου ότι αναγνωρίζει τη σημασία της για την αγορά. Το βασικό μήνυμα που εκπέμπει πλέον η Κομισιόν είναι ότι η ΔΕΗ μπορεί στο τέλος της διαδρομής της απελευθέρωσης της αγοράς να βγει ωφελημένη. Προϋπόθεση, να προχωρήσει η εξυγίανσή της. Όπως συνέβη με τις τηλεπικοινωνίες και τον ΟΤΕ, έτσι και η ΔΕΗ μπορεί να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και στη νέα εποχή της αγοράς. Όσο πιο δυναμικά κινηθεί τόσο καλύτερη θα είναι η θέση της την επόμενη ημέρα.
Μακροχρόνια στρατηγική
Το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται να ανακοινωθεί από την Κομισιόν η μακροχρόνια ενεργειακή στρατηγική στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού (COP21) και του στόχου της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα τρία βασικά μηνύματα της έκθεσης θα εστιάζουν:
Πρώτον, στην ανάγκη για μείωση των εκπομπών ρύπων και στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Στην έκθεση αναμένεται να αναφέρεται ότι απομένουν να γίνουν πολλά τόσο στη μείωση των εκπομπών της ηλεκτροπαραγωγής, τη μείωση της ζήτησης (ενεργειακή αποδοτικότητα) αλλά και την αποδοτικότερη χρήση γης.
Δεύτερον, στις τεχνολογίες της ενεργειακής μετάβασης, όπου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση και αναμένεται να δημιουργηθούν σημαντικές ευκαιρίες (αποθήκευση, μπαταρίες, υδρογόνο κ.λπ.).
Τρίτον, στις τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από αξιοποίηση απορριμμάτων και άλλες εναλλακτικές πηγές.
Σύμφωνα με πηγές της Κομισιόν, η επόμενη ημέρα της αγοράς και ιδιαίτερα ο στόχος της απανθρακοποίησης μπορούν να αποτελέσουν όχημα για επενδύσεις και ανάπτυξη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα έρχεται από την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια για τα οποία αναμένεται να κινητοποιηθούν πανευρωπαϊκά επενδύσεις της τάξης των 170 δισ. ευρώ ετησίως, ποσά που θα κατευθυνθούν στην έρευνα και τεχνολογία, τη βιομηχανία, τον κατασκευαστικό τομέα. Όσο πιο γρήγορα τελειώσει η Ελλάδα με τις μεταμνημονιακές εκκρεμότητες τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσει να καρπωθεί τις αναπτυξιακές υπεραξίες από την ενεργειακή μετάβαση.
Γεωπολιτική
Για τις Βρυξέλλες ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας ήταν, παραμένει και θα είναι στο μέλλον κομβικός. Όπως σημειώνουν πηγές της Επιτροπής, η Ελλάδα συμβάλλει μέσω των σημαντικών ενεργειακών υποδομών όπως ο TAP και ο IGB, στον αποσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος από τη μονοσήμαντη εξάρτηση από τη Ρωσία. Με δεδομένη τη σημασία που δίνεται από την Ε.Ε. στον ρόλο του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο για την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής μετάβασης, είναι σαφές ότι οι υποδομές αυτές σε περιφερειακό επίπεδο εμφανίζουν ευρύτερο ευρωπαϊκό ενδιαφέρον.
Εκτός όμως από τις ανησυχίες της Επιτροπής για τη Ρωσία, το τελευταίο διάστημα δεν περνά απαρατήρητη από την πλευρά των Βρυξελλών η κινητικότητα κινεζικών εταιρειών για περαιτέρω δραστηριοποίηση στην ευρωπαϊκή αγορά. Προϋπόθεση αποτελεί ο σεβασμός των ευρωπαϊκών κανόνων για την ασφάλεια προμήθειας, διαμηνύουν ευρωπαϊκές πηγές, επισήμανση που ισχύει και για το ενδιαφέρον που υπάρχει για ενεργότερη συμμετοχή κινεζικών εταιρειών στην ελληνική αγορά.
Διασύνδεση Κρήτη - Κύπρος
Με δέλεαρ τις επιδοτήσεις-μαμούθ που προβλέπονται για σημαντικά έργα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, η Επιτροπή δίνει σαφές στίγμα σε σχέση με την εμπλοκή που έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες εβδομάδες σε σχέση με τις δύο μεγαλύτερες ηλεκτρικές διασυνδέσεις στην ευρύτερη περιοχή: τη διασύνδεση Αττική - Κρήτη και τη διασύνδεση Κρήτη - Κύπρος. Τα τεχνικά προβλήματα στη συνεννόηση των δύο εταιρειών που εμπλέκονται στα έργα (ΑΔΜΗΕ και Euroasia Interconnector) σύμφωνα με την Κομισιόν μπορούν να επιλυθούν σε επίπεδο πολιτικής κατανόησης, με δεδομένη την καλή συνεργασία Ελλάδας - Κύπρου που περιλαμβάνει και τον τομέα της ενέργειας. Το γεγονός ότι η συνεργασία των δύο έργων θα βοηθήσει στην άρση της ενεργειακής απομόνωσης ενός κράτους μέλους (Κύπρος) και του μεγαλύτερου ελληνικού νησιού (Κρήτη) εξηγεί και την πρωτοβουλία της Κομισιόν να υπάρξει πολιτική λύση στην τεχνική εμπλοκή που σημειώθηκε μεταξύ των δύο εταιρειών, στην τριμερή συνάντηση του επιτρόπου Κανιέτε και των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου, Γ. Σταθάκη και Γ. Λακκοτρύπη αντίστοιχα.
Για να μπορέσει, όμως, η Ελλάδα να προλάβει το τρένο της νέας ενεργειακής εποχής στην Ευρώπη, θα πρέπει εγκαίρως να κλείσει τα κεφάλαια που αφορούν την απελευθέρωση και την περιφερειακή ενοποίηση των ενεργειακών αγορών και ταυτόχρονα να διασφαλίσει την εφαρμογή των ευρωπαϊκών ενεργειακών κανόνων.
Η Ελλάδα έχει συμφέρον να βγάλει από το μεταμνημονιακό πακέτο των εκκρεμοτήτων τον τομέα της ενέργειας, σημειώνουν χαρακτηριστικά πηγές της Επιτροπής. Ποια είναι όμως τα κυριότερα μηνύματα σε σχέση με τα καυτά θέματα της ενεργειακής ατζέντας που στέλνει η Ε.Ε. προς την Ελλάδα;
Μεταρρυθμίσεις
Το κεντρικό μήνυμα των Βρυξελλών σε σχέση με τις μεταμνημονιακές ενεργειακές υποχρεώσεις είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να τελειώνει με τις εκκρεμότητες, που πάντως βρίσκονται σε τροχιά διευθέτησης. Η κυριότερη αίρεση αφορά την ολοκλήρωση της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού. Εδώ ο ρόλος της αποεπένδυσης των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ είναι κομβικός. Σε περίπτωση αποτυχίας του διαγωνισμού, πηγές της Επιτροπής ουσιαστικά επιβεβαιώνουν τη ρήση Σταθάκη ότι μπαίνουμε σε αχαρτογράφητα νερά: θα υπάρξει αξιολόγηση και προσπάθεια να εντοπιστούν τα αίτια, ωστόσο de facto ανοίγει ξανά μια σειρά από ζητήματα, που ακουμπούν ακόμη και την πρόσβαση τρίτων στην υδροηλεκτρική παραγωγή.
ΔΕΗ
Ακόμη και στην απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρισμού ο ρόλος της ΔΕΗ μπορεί να είναι σημαντικός και η εταιρεία παρά τη μείωση του μεριδίου της να παραμείνει ο ισχυρότερος πόλος της αγοράς. Οι κινήσεις που έγιναν στο πλαίσιο του Μνημονίου και οι ενέσεις ρευστότητας αφενός δείχνουν ότι η Κομισιόν έχει εντοπίσει το οικονομικό πρόβλημα αφετέρου ότι αναγνωρίζει τη σημασία της για την αγορά. Το βασικό μήνυμα που εκπέμπει πλέον η Κομισιόν είναι ότι η ΔΕΗ μπορεί στο τέλος της διαδρομής της απελευθέρωσης της αγοράς να βγει ωφελημένη. Προϋπόθεση, να προχωρήσει η εξυγίανσή της. Όπως συνέβη με τις τηλεπικοινωνίες και τον ΟΤΕ, έτσι και η ΔΕΗ μπορεί να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και στη νέα εποχή της αγοράς. Όσο πιο δυναμικά κινηθεί τόσο καλύτερη θα είναι η θέση της την επόμενη ημέρα.
Μακροχρόνια στρατηγική
Το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται να ανακοινωθεί από την Κομισιόν η μακροχρόνια ενεργειακή στρατηγική στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού (COP21) και του στόχου της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα τρία βασικά μηνύματα της έκθεσης θα εστιάζουν:
Πρώτον, στην ανάγκη για μείωση των εκπομπών ρύπων και στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Στην έκθεση αναμένεται να αναφέρεται ότι απομένουν να γίνουν πολλά τόσο στη μείωση των εκπομπών της ηλεκτροπαραγωγής, τη μείωση της ζήτησης (ενεργειακή αποδοτικότητα) αλλά και την αποδοτικότερη χρήση γης.
Δεύτερον, στις τεχνολογίες της ενεργειακής μετάβασης, όπου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση και αναμένεται να δημιουργηθούν σημαντικές ευκαιρίες (αποθήκευση, μπαταρίες, υδρογόνο κ.λπ.).
Τρίτον, στις τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από αξιοποίηση απορριμμάτων και άλλες εναλλακτικές πηγές.
Σύμφωνα με πηγές της Κομισιόν, η επόμενη ημέρα της αγοράς και ιδιαίτερα ο στόχος της απανθρακοποίησης μπορούν να αποτελέσουν όχημα για επενδύσεις και ανάπτυξη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα έρχεται από την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια για τα οποία αναμένεται να κινητοποιηθούν πανευρωπαϊκά επενδύσεις της τάξης των 170 δισ. ευρώ ετησίως, ποσά που θα κατευθυνθούν στην έρευνα και τεχνολογία, τη βιομηχανία, τον κατασκευαστικό τομέα. Όσο πιο γρήγορα τελειώσει η Ελλάδα με τις μεταμνημονιακές εκκρεμότητες τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσει να καρπωθεί τις αναπτυξιακές υπεραξίες από την ενεργειακή μετάβαση.
Γεωπολιτική
Για τις Βρυξέλλες ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας στον τομέα της ενέργειας ήταν, παραμένει και θα είναι στο μέλλον κομβικός. Όπως σημειώνουν πηγές της Επιτροπής, η Ελλάδα συμβάλλει μέσω των σημαντικών ενεργειακών υποδομών όπως ο TAP και ο IGB, στον αποσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος από τη μονοσήμαντη εξάρτηση από τη Ρωσία. Με δεδομένη τη σημασία που δίνεται από την Ε.Ε. στον ρόλο του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο για την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής μετάβασης, είναι σαφές ότι οι υποδομές αυτές σε περιφερειακό επίπεδο εμφανίζουν ευρύτερο ευρωπαϊκό ενδιαφέρον.
Εκτός όμως από τις ανησυχίες της Επιτροπής για τη Ρωσία, το τελευταίο διάστημα δεν περνά απαρατήρητη από την πλευρά των Βρυξελλών η κινητικότητα κινεζικών εταιρειών για περαιτέρω δραστηριοποίηση στην ευρωπαϊκή αγορά. Προϋπόθεση αποτελεί ο σεβασμός των ευρωπαϊκών κανόνων για την ασφάλεια προμήθειας, διαμηνύουν ευρωπαϊκές πηγές, επισήμανση που ισχύει και για το ενδιαφέρον που υπάρχει για ενεργότερη συμμετοχή κινεζικών εταιρειών στην ελληνική αγορά.
Διασύνδεση Κρήτη - Κύπρος
Με δέλεαρ τις επιδοτήσεις-μαμούθ που προβλέπονται για σημαντικά έργα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, η Επιτροπή δίνει σαφές στίγμα σε σχέση με την εμπλοκή που έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες εβδομάδες σε σχέση με τις δύο μεγαλύτερες ηλεκτρικές διασυνδέσεις στην ευρύτερη περιοχή: τη διασύνδεση Αττική - Κρήτη και τη διασύνδεση Κρήτη - Κύπρος. Τα τεχνικά προβλήματα στη συνεννόηση των δύο εταιρειών που εμπλέκονται στα έργα (ΑΔΜΗΕ και Euroasia Interconnector) σύμφωνα με την Κομισιόν μπορούν να επιλυθούν σε επίπεδο πολιτικής κατανόησης, με δεδομένη την καλή συνεργασία Ελλάδας - Κύπρου που περιλαμβάνει και τον τομέα της ενέργειας. Το γεγονός ότι η συνεργασία των δύο έργων θα βοηθήσει στην άρση της ενεργειακής απομόνωσης ενός κράτους μέλους (Κύπρος) και του μεγαλύτερου ελληνικού νησιού (Κρήτη) εξηγεί και την πρωτοβουλία της Κομισιόν να υπάρξει πολιτική λύση στην τεχνική εμπλοκή που σημειώθηκε μεταξύ των δύο εταιρειών, στην τριμερή συνάντηση του επιτρόπου Κανιέτε και των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου, Γ. Σταθάκη και Γ. Λακκοτρύπη αντίστοιχα.
