Μετεξεταστέα στην Ελλάδα και η προσχολική αγωγή

Τραγικά παραμελημένη είναι στη χώρα μας η προσχολική αγωγή: το 60% των παιδιών έως 4 ετών, προερχόμενων κυρίως από φτωχές οικογένειες, δεν έχει πρόσβαση σε παιδικούς σταθμούς, την ώρα που διεθνείς έρευνες έχουν καταδείξει πόσο σημαντικά για την ανάπτυξή τους είναι τα ευαίσθητα αυτά χρόνια.




Ενδεικτικά είναι στοιχεία του ΟΟΣΑ σύμφωνα με τα οποία όσα παιδιά έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα προσχολικής αγωγής για περισσότερο από έναν χρόνο, στα 15 τους έχουν κατά 30,3% καλύτερες επιδόσεις στα Μαθηματικά από τα υπόλοιπα παιδιά, καθώς και καλύτερες επιδόσεις στην κατανόηση κειμένου.

«Η επένδυση στην προσχολική αγωγή θεωρείται από τους ειδικούς ως η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει ένα κράτος. Γιατί αγνοείται στην Ελλάδα;», τονίζεται σε έρευνα του Οργανισμού Ερευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» η οποία επιχειρεί να χαρτογραφήσει την κατάσταση που επικρατεί στον χώρο της προσχολικής αγωγής. Σύμφωνα με την έρευνα, το ποσοστό των παιδιών που έχει πρόσβαση στην προσχολική αγωγή στη χώρα μας υπολείπεται σημαντικά από αυτό των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι φορείς της προσχολικής αγωγής (παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία) λειτουργούν ανεξάρτητα, ασυντόνιστα και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, ενώ δεν υπάρχει κεντρικό πρόγραμμα σπουδών με κατευθύνσεις για τους εκπαιδευτικούς των παιδικών σταθμών, ούτε αποτελεσματική αξιολόγηση για τους εκπαιδευτικούς και τις δομές.
Μετεξεταστέα στην Ελλάδα και η προσχολική αγωγή

Θολό τοπίο
Το τοπίο είναι ιδιαίτερα «θολό» σε ό,τι αφορά τους παιδικούς σταθμούς που δεν θεωρούνται μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος, με αποτέλεσμα να λειτουργούν περισσότερο ως χώροι φύλαξης των παιδιών, αλλά και ελάφρυνσης των εργαζόμενων γονέων. Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια πόσοι παιδικοί σταθμοί λειτουργούν στη χώρα και πόσα ακριβώς παιδιά φιλοξενούν. Η ΕΛΣΤΑΤ άρχισε να απογράφει τους παιδικούς σταθμούς μόλις από το 2014 και δεν υπάρχουν ακόμη δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό ή άλλα χαρακτηριστικά τους. Η αρμοδιότητα των παιδικών σταθμών ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο έλεγχός τους πλέον γίνεται από υπαλλήλους της περιφέρειας στην οποία ανήκει ο σταθμός. Η μόνη διαθέσιμη μέτρηση προέρχεται από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Η μέτρηση περιλαμβάνει μόνο τους παιδικούς σταθμούς -ιδιωτικούς και δημόσιους- που συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα και τους αποτιμά σε 1.139 για το 2015. Σύμφωνα με εμπειρικές εκτιμήσεις, ο συνολικός αριθμός είναι περίπου κατά 20% υψηλότερος, δηλαδή περίπου 1.370. Παρ’ όλα αυτά, οι παιδικοί σταθμοί είναι λίγοι καθώς εκτιμάται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 120.000 θέσεις παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, ενώ τα παιδιά ηλικίας 1-4 ετών είναι υπερδιπλάσια και προσεγγίζουν τις 300.000. Κατά συνέπεια, περισσότερα από τα μισά παιδιά, περίπου 180.000, το 60%, μένουν εκτός παιδικών σταθμών.
Μετεξεταστέα στην Ελλάδα και η προσχολική αγωγή

Η εικόνα δεν είναι καλή ούτε στα νηπιαγωγεία τα οποία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που αφορούν το 2014, ανέρχονται σε 5.687 από τα οποία τα 5.084 (το 89,4%) είναι δημόσια. Η υπερσυγκέντρωση παιδιών στις πυκνοκατοικημένες περιοχές και η κακή υλικοτεχνική υποδομή των νηπιαγωγείων, λόγω έλλειψης πόρων, τεκμηριώνεται σε πλήθος μελετών και δημοσιεύσεων.

Παρότι το 2006, μετά τον ν. 3518 που καθιστά υποχρεωτική τη φοίτηση στο νηπιαγωγείο, σημειώθηκε ένα κύμα μαζικής ίδρυσης δημόσιων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων, το 2010 κυρίως εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά και των αλλαγών στο δημογραφικό προφίλ πολλών περιοχών της χώρας υπήρξαν αρκετές συγχωνεύσεις δημοσίων νηπιαγωγείων. Είναι ενδεικτικό ότι το 2013 τα παιδιά ηλικίας 0-5 ετών, αποτελούσαν το 5,9% του ελληνικού πληθυσμού. Ώς το 2030 το ποσοστό αυτό εκτιμάται ότι θα συρρικνωθεί περισσότερο.

Για κάθε δολάριο η ετήσια απόδοση είναι 7%-10%

Η προσχολική ηλικία -από 0 έως 6 ετών- θεωρείται από τους ψυχολόγους ως η πιο κρίσιμη ηλικία στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν όχι τόσο τις γνωστικές δεξιότητές τους, αλλά τον συναισθηματικό τους κόσμο. Αναπτύσσουν τη γλώσσα και τη νοημοσύνη τους με τρόπους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αργότερα. Ως εκ τούτου, η αγωγή και η εκπαίδευση που λαμβάνουν αυτά τα χρόνια θεωρείται πολύ μεγάλης σημασίας.

Ποσοτικοποιώντας την ωφέλεια της προσχολικής αγωγής, η διάσημη έρευνα του Αμερικανού νομπελίστα οικονομολόγου Τζέιμς Χέκμαν, από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο κατέδειξε ότι για κάθε δολάριο που επενδύεται από το κράτος η απόδοση προς την κοινωνία είναι 7% έως 10% ετησίως. Σχηματικά, κάποιος μπορεί να το περιγράψει ως εξής: Αν το ποσοστό αυτής της απόδοσης συνδυάζεται με άλλους παράγοντες και επενδύεται εκ νέου κάθε χρόνο, σε μια ζωή 65 ετών το κάθε δολάριο που επενδύθηκε στην ηλικία των 4 ετών «επιστρέφει» στην κοινωνία από 60 έως 300 δολάρια συνολικά ώς την ηλικία των 65.

Από ό,τι αποδείχτηκε, τα παιδιά που είχαν πρόσβαση σε προσχολική αγωγή τελείωναν το σχολείο σε μεγαλύτερο ποσοστό, σπούδαζαν σε μεγαλύτερο ποσοστό, έβρισκαν δουλειά σε μεγαλύτερο ποσοστό και έβγαζαν περισσότερα χρήματα. Μάλιστα, το μεγαλύτερο κέρδος με μεγάλη διαφορά εμφανιζόταν σε παιδιά από φτωχές οικογένειες.

Τα οφέλη της επένδυσης στην προσχολική αγωγή επιβεβαιώθηκαν και από μεταγενέστερη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που κατέδειξε με σαφήνεια τη σημασία της για την καταπολέμηση των ανισοτήτων, τη στήριξη των οικογενειών και την ευημερία των κοινωνιών. Μάλιστα, το διεθνές ενδιαφέρον ήταν τόσο μεγάλο ώστε ακόμη και συντηρητικοί πολιτικοί (π.χ. πολλοί Ρεπουμπλικάνοι κυβερνήτες Πολιτειών των ΗΠΑ) έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές της κρατικής επιδότησης παιδικών σταθμών.