Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΙΑΤΥΠΩΝΕΙ «ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΛΗΘΕΙΑ» ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Για πρώτη φορά ένας από τους πρωταγωνιστές της ελληνικής κρίσης, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου υπουργός Οικονομικών στην ταραχώδη περίοδο που ξέσπασε η κρίση, αφηγείται εκ των έσω τα συγκλονιστικά γεγονότα της προσφυγής της Ελλάδας σε μηχανισμό στήριξης και της υπογραφής του πρώτου Μνημονίου.



«Σε αντίθεση με πλειάδα βιβλίων που γράφτηκαν για την περίοδο αυτή, αυτό το βιβλίο δεν αποτελεί σύνθεση διηγήσεων άλλων. Είναι τι έζησα -η προσωπική μου μαρτυρία, η δική μου αλήθεια για την κρίση. Προσπάθησα να αποτυπώσω τα γεγονότα με όσο το δυνατόν πιο απλό και συμπυκνωμένο τρόπο, με βάση τις εμπειρίες μου, τις σημειώσεις μου και το αρχείο μου. Ξεκίνησα να γράφω από προσωπική ανάγκη απέναντι στον εαυτό μου και σε μια χούφτα ανθρώπων που, ενώ έδωσαν τα πάντα και κατάφεραν πολλά, λοιδορήθηκαν όσοι λίγοι. Αλλά θέλω να πιστεύω ότι το τελικό αποτέλεσμα θα συμβάλει στην κατανόηση μιας κρίσης που ακόμα δεν έχει ξεπεραστεί, καθώς και στην τόσο αναγκαία σήμερα αυτογνωσία», αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου.

Και προσπαθεί να απαντήσει στις ερωτήσεις: Πώς βρέθηκε η Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού; Πώς πάρθηκαν κατόπιν οι μεγάλες αποφάσεις; Ποιες ήταν οι εναλλακτικές, υπήρχαν άλλες καλύτερες λύσεις; Γιατί, σε αντίθεση με άλλες χώρες, η Ελλάδα είναι ακόμη σε μνημόνιο, η κρίση είναι τόσο οδυνηρή κοινωνικά και η έκβασή της παραμένει αβέβαιη;

Για πρώτη φορά ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές απαντά σε αυτά τα ερωτήματα και αφηγείται άγνωστες συναντήσεις και πτυχές από όσα συζητήθηκαν και αποφασίστηκαν στην ελληνική κυβέρνηση, στα ευρωπαϊκά όργανα και αλλού. Πρόκειται για μία προσωπική αφήγηση, γραμμένη με γλώσσα συναρπαστική, που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα και θα αποτελέσει μία σημαντική πρωτογενή πηγή πληροφόρησης για μία από τις πιο ταραγμένες περιόδους στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Η αληθινή ιστορία της κρίσης, επισημαίνει ο πρώην υπουργός, για να προσθέσει ότι οι αναφορές αυτές γίνονται «πέρα από μύθους, συνωμοσίες και εικασίες».

«Το παιχνίδι τελείωσε»
Περιγράφοντας την κατάσταση της οικονομίας σημειώνει την αρχή του κακού, την εκτίναξη του ελλείμματος. Χαρακτηριστικά αναφέρει:

«Από στόχο για δημοσιονομικό έλλειμμα 2% του ΑΕΠ το 2009, όπως είχε καθοριστεί τον Δεκέμβριο του 2008, φτάσαμε σε πραγματικό έλλειμμα άνω του 15% του ΑΕΠ, απόκλιση πάνω από 13 μονάδες του ΑΕΠ σε έναν μόλις χρόνο. Σε απόλυτους αριθμούς, από προβλεπόμενο έλλειμμα περίπου 5 δισ. ευρώ, βρεθήκαμε με πραγματικό έλλειμμα άνω των 36 δισ. Αυτή η διαφορά των 31 δισ. ευρώ είναι αδιανόητη. Πώς ήταν δυνατόν, σε μία μόνο χρονιά, να αστοχήσει κανείς κατά 31 ολόκληρα δισ. στο έλλειμμα μίας χώρας με συνολικό μέγεθος οικονομίας 240 δισ. ευρώ;».

Η πρώτη αντίδραση στη δημοσιοποίηση αυτών των πραγματικών στοιχείων ήρθε δύο ημέρες μετά τη φράση του Γιούνκερ στο Λουξεμβούργο, «το παιχνίδι τελείωσε». Η Fitch Ratings υποβάθμισε τα ελληνικά ομόλογα. Μία εβδομάδα αργότερα, ακολούθησε ο οίκος Moody’s, ο οποίος έθεσε την Ελλάδα σε «αρνητική επιτήρηση» και οι υποβαθμίσεις ακολούθησαν χιονοστιβάδα.

Ο συγγραφέας, πρώην υπουργός, περιγράφει γλαφυρά όλο το χρονικό που κατέληξε στην υπογραφή του πρώτου Μνημονίου.

Η μυστική συνάντηση
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει για τη μυστική συνάντηση του Λουξεμβούργου που ήταν και η πλέον καθοριστική, αφού σε αυτή έγιναν γνωστές οι προθέσεις των εταίρων. Μερικές ημέρες μετά το Γιούρογκρουπ του Νοεμβρίου του 2009 έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον Γιούνκερ. Με προσκαλούσε σε μια κλειστή σύσκεψη στο Λουξεμβούργο την ερχόμενη Κυριακή. Θα ήταν μια άτυπη συνάντηση με τον ίδιο, τον Τρισέ, τον τότε αντιπρόεδρο της ΕΚΤ Λουκά Παπαδήμο και τον επίτροπο Αλμούνια. Ηταν μια συνάντηση που δεν έπρεπε να δει το φως της δημοσιότητας.

Ο στόχος ήταν συγκεκριμένος. Να πειστεί η ελληνική κυβέρνηση να λάβει περισσότερα δημοσιονομικά μέτρα για το 2010. Ο συναγερμός είχε ήδη αρχίσει να ηχεί στην Ευρώπη και υπήρχε ανησυχία για τις ευρύτερες επιπτώσεις του ελληνικού προβλήματος. Όμως ουδείς προς το παρόν ήθελε να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο να χρειαστεί η Ελλάδα κάποιου είδους στήριξη. Εξ ου και η πίεση στη χώρα μας να συμμαζέψει τα του οίκου της, και να το κάνει γρήγορα, ώστε να πειστούν και οι αγορές.

Ο Γιούνκερ ξεκίνησε τη συνάντηση με μια αυστηρή προειδοποίηση. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν προέβλεπαν ρήτρα διάσωσης: «Είστε μόνοι σας». Τη σκυτάλη πήρε ο Αλμούνια: «Είχαμε προειδοποιήσει την προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά δεν μας άκουσαν». Ακολούθησε ο Τρισέ: «Η δυναμική του χρέους είναι ανησυχητική». Ηθελαν να ανακοινώσουμε επιπλέον μέτρα, ιδανικά να στοχεύσουμε σε ένα έλλειμμα 7,5% του ΑΕΠ το 2010, δηλαδή μείωση 5 μονάδων σε έναν χρόνο. Και σε όλα αυτά έλεγαν υπήρχε ένα ρεφρέν: Εχουμε ακούσει πολλές δεσμεύσεις από ελληνικές κυβερνήσεις που έδωσαν υποσχέσεις αλλά δεν τις τήρησαν. Γιατί να πιστέψουμε εσάς τώρα;

Το κτίριο των ναζί
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η διήγηση του τότε υπουργού Οικονομικών για την κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Γερμανό ομόλογό του Β. Σόιμπλε.

Η συνάντηση έγινε φυσικά στο υπουργείο, το οποίο στεγάζεται σε έναν εντυπωσιακό κτίριο, το οποίο -όπως σημειώνει- έχει περιγραφεί καυστικά από έναν αρχιτέκτονα ως «τυπικό δείγμα της αρχιτεκτονικής εκφοβισμού των ναζί». Όταν χτίστηκε, το 1935, ήταν το μεγαλύτερο κτίριο γραφείων στην Ευρώπη, διέθετε 2.800 αίθουσες και επτά χιλιόμετρα διαδρόμους. Διετέλεσε αρχηγείο της διαβόητης Λουφτβάφε κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και λέγεται ότι μπορούσε κανείς να προσγειώσει αεροπλάνο στη στέγη του.

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε όμως είναι πολύ πιο κοντά στη δωρική λιτότητα. Πεπεισμένος ευρωπαϊστής και επί μακρόν ισχυρός παίκτης στη γερμανική πολιτική σκηνή, ο λόγος του έχει ειδικό βάρος και εκείνο που αποκόμισε ο Ελληνας υπουργός ήταν ότι ο Γερμανός συνάδελφός του απέκλεισε κάθε ελπίδα για Σχέδιο Β.

Στην κουζίνα του... ΔΝΤ
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές του συγγραφέα στον ρόλο του ΔΝΤ και η αποκάλυψη για τη μυστική συνάντηση με τον επικεφαλής του Ταμείου, τον Ντομινίκ Στρος-Καν στο Νταβός.

«Είχαμε επικοινωνήσει με τον Στρος-Καν πριν από το Νταβός και είχαμε συμφωνήσει να βρεθούμε και να μιλήσουμε από κοντά, αναφέρει. Όμως οποιαδήποτε επίσημη συνάντηση, ακόμα και σε ένα ξενοδοχείο, θα γινόταν πρωτοσέλιδο την επόμενη ημέρα («Ο Ελληνας πρωθυπουργός προσφεύγει στο ΔΝΤ» θα ήταν ο προφανής τίτλος). Το Νταβός ήταν γεμάτο δημοσιογράφους και δεν υπήρχε περίπτωση να συναντηθούμε με τον Στρος-Καν χωρίς αυτό να γίνει γνωστό. Και μια δημόσια συνάντηση εκείνη την εποχή -όταν παλεύαμε ενάντια στη δυσφήμιση και την παραφιλολογία- θα είχε περαιτέρω αρνητικές επιπτώσεις στις αγορές.

Αποφασίσαμε λοιπόν να βρεθούμε στην κουζίνα του συνεδριακού κέντρου. Συγκεκριμένα, πίσω ακριβώς από τον κεντρικό χώρο, εκεί όπου έφερναν το catering πριν το μεταφέρουν στην κεντρική αίθουσα. Σερβιτόροι μπαινόβγαιναν συνέχεια κρατώντας πιατέλες και ποτήρια, αλλά δεν υπήρχαν δημοσιογράφοι. Εκεί λοιπόν συναντηθήκαμε, ο διευθυντής του ΔΝΤ, ο Ελληνας πρωθυπουργός και ο υπουργός του των Οικονομικών. Ορθιοι, δεδομένου ότι δεν υπήρχε πουθενά να καθίσουμε, με την ασφάλεια να προσέχει στην πόρτα, μήπως έμπαινε κάποιος και μας έβλεπε.

«Πώς μπορεί να βοηθήσει το ΔΝΤ;» Με αυτή την πρώτη φράση του Στρος-Καν ξεκίνησε η συζήτηση. Επαναλάβαμε τη θέση μας: Θέλαμε να εξακολουθήσουμε να δανειζόμαστε από τις αγορές. Αν κάποια στιγμή αυτό γινόταν αδύνατο, ζητούσαμε μια ευρωπαϊκή λύση. Το ιδανικό θα ήταν να ανακοινώσουν άμεσα οι Ευρωπαίοι τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού δανειοδότησης, ικανού να λειτουργήσει αποτρεπτικά και να πείσει τις αγορές ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας αποκλείεται. Αλλά βρίσκονταν ακόμα μακριά από το να πάρουν μια παρόμοια απόφαση. Τι θα γινόταν αν αρνιόντουσαν να μας βοηθήσουν; Θα μπορούσε να βοηθήσει το ΔΝΤ;

Ο επικεφαλής του ΔΝΤ ήταν σαφής: Ο λόγος ύπαρξης του Ταμείου ήταν ακριβώς να δανείζει χώρες που είχαν χάσει πρόσβαση στις αγορές.